Những năm gần đây du lịch miền núi ở Nghệ An như hoa nở rộ. Hầu như huyện nào cũng có một vài điểm du lịch gắn liền với các thắng cảnh là thác nước, khe suối, rừng cây, hang động… Nhiều bản làng người Thái, cộng đồng người Mông ở xã Mường Lống, huyện Kỳ Sơn đã có dịch vụ homestay.
 |
Lễ cúng vía của Đoàn thanh niên xã Châu Hạnh (huyện Quỳ Châu, Nghệ An) tại Tết Độc lập năm 2022 |
Homestay ở bản thường là nhà sàn truyền thống. Khách đến được trải nghiệm không gian sống của người vùng cao. Các homestay nhà sàn còn phục vụ các món ăn nấu theo kiểu bản địa xen lẫn những món phổ thông và còn có cả dịch vụ cúng gọi vía để du khách có trải nghiệm về tập tục phổ biến nhất trong văn hóa tâm linh của cộng đồng người Thái. Tục gọi vía xuất phát từ quan niệm về linh hồn của cộng đồng người Thái. Ở Nghệ An, người Mông và Khơ Mú cũng có tục này. Quan niệm cho rằng, ta sinh ra khỏe mạnh là nhờ có linh hồn từ cõi then (trời) về đầu thai.
Theo các bậc cao niên, quan niệm tín ngưỡng còn cho là linh hồn cũng như thể xác, cũng lúc khỏe, lúc yếu, lúc vui buồn, hờn giận. Khi nhỏ dại cũng dễ bị dụ dỗ bởi những thứ không tốt, cũng dễ bị lạc đường về khi lên nương rẫy, vào rừng.. Vía lạc phải gọi về. Vía giận phải dỗ dành. Vía có khỏe thì người mới không bị bệnh tật, gặp may mắn trong cuộc sống. Quan niệm vía khỏe thì người mới khỏe mạnh, bình an là phổ thông nhất. Đó là nguyên do của tục gọi vía khi khách quý đến nhà, người thân ở xa lâu ngày về thăm, người có ân nghĩa với gia đình, dòng họ... Lễ này có ý nghĩa thể hiện niềm trân quý với khách và cầu an cho người được làm lễ.
Du khách muốn trải nghiệm phải bỏ tiền mua gà và thuê thầy cúng hoặc người biết các bài cúng vía mới có thể đảm nhận. Người cúng vía thường giới thiệu qua về tục lệ cho khách và bắt đầu bài cúng bằng tiếng Thái. Cúng xong lại giới thiệu bằng tiếng Việt cho du khách. Bài cúng thuộc loại cầu an này thường khá đơn giản. Thầy cúng gọi vía của khách, chủ về bên mâm cơm có xôi, gà, rượu và những sợi chỉ. Mời vía ăn cơm rồi thì phải phù hộ cho người khỏe mạnh. Cúng xong, người dự lễ cho mỗi người chứng kiến một ít xôi, thịt gà gọi là ăn cơm cúng vía. Sau cùng, mỗi người đều được buộc một sợi chỉ vào cổ tay để giữ vía.
Tục gọi vía ngày nay đã có một số thay đổi. Tục lệ này vốn chỉ được làm trong không gian gia đình, dòng họ, có phần riêng tư. Tuy nhiên khi được khai thác với mục đích du lịch người ta chỉ áp dụng một trong những ý nghĩa quan trọng là cầu an. Vì thế du khách không có được cái nhìn đầy đủ nhất khi trải nghiệm lễ cúng vía.
