www.tienphong.vn 71 VÀO ĐẦU NHỮNG NĂM 2000, BÁO CHÍ VIỆT NAM CHỨNG KIẾN MỘT LÀN SÓNG CÁC BÀI ĐIỀU TRA CHẤN ĐỘNG, TIÊU BIỂU LÀ VỤ PMU18 (2006). KHỞI NGUỒN TỪ BÀI VIẾT TRÊN BÁO TIỀN PHONG VỀ MỘT LÃNH ĐẠO PMU18 THAM GIA ĐƯỜNG DÂY CÁ ĐỘ BÓNG ĐÁ VỚI SỐ TIỀN CỰC KHỦNG LÚC BẤY GIỜ. Ngay sau đó, Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an đã vào cuộc, “Con bạc Triệu đô Bùi Tiến Dũng” bị đưa ra ánh sáng với những cáo buộc dùng tiền tham nhũng để đánh bạc. Sau Bùi Tiến Dũng, hàng loạt cái tên khác cũng bị lôi ra ánh sáng, không chỉ nhờ cơ quan điều tra mà còn bởi ngòi bút của những nhà báo dám đối mặt với áp lực. Thời điểm ấy, các phóng viên nội chính như những chiến binh, lặn lội đến những góc tối của xã hội, từ quán cà phê vắng vẻ nơi nguồn tin thì thầm, hay chui rúc một xó nào đó hôi hám và toàn kim tiêm của con nghiện vứt lại, chỉ để tìm được chỗ ghi được bức ảnh minh chứng cho bài viết, rồi đến những phiên tòa căng thẳng nơi sự thật được phơi bày. Những bài báo lên trang không chỉ thông tin, mà còn củng cố niềm tin của công chúng vào báo chí. Độc giả chờ đợi từng số báo, háo hức lật giở từng trang để đọc những tiết lộ mới nhất về một vụ án lớn. Tính độc quyền của tin tức thời đó không chỉ mang lại uy tín mà còn là động lực để các tòa soạn đầu tư vào những bài điều tra dài hơi, chất lượng. Ngày nay, sự bùng nổ của internet và mạng xã hội đã thay đổi hoàn toàn cách thông tin được sản xuất và tiêu thụ. Một bài báo điều tra, dù được đầu tư hàng tháng trời, chỉ có thể giữ được tính độc quyền trong… vài phút. Ngay khi bài viết được đăng tải, nó lập tức bị sao chép, chia sẻ, hoặc tóm tắt trên các nền tảng mạng xã hội. Một tiêu đề giật gân có thể lan truyền khắp mạng xã hội chỉ trong chốc lát, khiến giá trị độc quyền của bài điều tra tan biến. Báo chí điều tra, đặc biệt là trong lĩnh vực nội chính, thường chạm đến những vấn đề nhạy cảm: tham nhũng, lạm quyền, hoặc những góc khuất của bộ máy quản lý. Trong bối cảnh hệ thống pháp lý ngày càng chặt chẽ, các phóng viên điều tra phải đối mặt với những rủi ro lớn hơn bao giờ hết. Một bài viết sai lệch, dù chỉ là một chi tiết nhỏ, có thể dẫn đến kiện tụng, xử phạt, hoặc làm tổn hại uy tín của cả tòa soạn. Cùng với đó, yếu tố “nhạy cảm” khiến cho những thông tin mà nhà báo biết, song không thể công khai. Chưa kể, “Nguồn tin” – linh hồn của báo chí điều tra cũng ngày càng khó tiếp cận.Chính những rào cản này, dù vô hình, đã khiến nhiều phóng viên chùn bước. q Thời vàng son của phóng viên nội chính DƯƠNG LÊ Đầu tháng 6, chúng tôi có dịp về huyện Trấn Yên (tỉnh Yên Bái). Trên những cánh đồng lúa, ngô xanh mướt, bà con nông dân vẫn miệt mài làm việc. Thi thoảng, tiếng loa phát thanh vang lên đều đặn về bản tin dự báo thời tiết, chính sách pháp luật, sáp nhập tỉnh, tinh gọn bộ máy... Cách đây hơn 9 tháng, huyện Trấn Yên từng là một trong những địa phương trên địa bàn tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong cơn bão số 3. Ông Trần Việt Hải, Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Văn hóa huyện Trấn Yên vẫn nhớ như in những ngày ấy. “Dù đã chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng không ngờ diễn biến xảy ra quá nhanh và nặng nề đến vậy. Không ai có thể lường trước, phóng viên báo chí địa phương và Trung ương cũng không thể có mặt ngay”, ông Hải nhớ lại. Ngày 5/9/2024, ông cùng nhân viên xuống xã kiểm tra hệ thống loa, đưa thiết bị lên cao, đảm bảo tin được phát liên tục. Những bản tin cảnh báo và hướng dẫn phòng chống bão đầu tiên được phát đi giúp người dân nắm được tình hình và lên kế hoạch phòng chống lụt. Theo ông Hải, việc cập nhật thông tin giữa các thành viên ở xã, huyện không chỉ giúp lan truyền tin tức nhanh chóng mà còn hỗ trợ lực lượng chức năng nắm bắt tình hình kịp thời. Việc cập nhật thông tin kịp thời cũng góp phần giúp hàng cứu trợ nhanh chóng được chuyển vào huyện ngay khi tuyến đường bị sạt lở được khai thông. Bên cạnh những người làm truyền thông tại cơ sở, nhiều bạn trẻ cũng đang âm thầm quảng bá, lan tỏa hình ảnh quê hương theo cách riêng của mình. Trong đội ngũ “nhà báo không chuyên” này có Vũ Thị Ngọc Hướng – sinh năm 1999, người dân tộc Dáy, lớn lên ở Sa Pa (tỉnh Lào Cai). Cũng như nhiều bạn trẻ ở đây, Hướng từng nghĩ mình sẽ rời quê để làm việc ở thành phố. Nhưng rồi khoảng năm 2021, khi đang học năm cuối chuyên ngành Quốc tế học tại Đại học Hà Nội, cô bắt đầu học thêm các lớp truyền thông, marketing, với suy nghĩ đơn giản: “Nếu mình học để làm du lịch cho chính quê hương, biết đâu sẽ giúp được cộng đồng nơi mình lớn lên”. THÀNH ĐẠT Những người làm báo CẬP NHẬT THIỆT HẠI, CẢNH BÁO THIÊN TAI, RỒI ĐỒNG HÀNH VỚI CÁC NHÀ TÀI TRỢ..., NHIỀU CÁN BỘ THÔNG TIN CƠ SỞ CÓ ĐÓNG GÓP RẤT LỚN TRONG TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP. Ở CƠ SỞ CÓ NHỮNG “NHÀ BÁO KHÔNG LƯƠNG” NHƯNG RẤT AM HIỂU ĐỜI SỐNG, VĂN HÓA QUÊ HƯƠNG ĐƯỢC KÍCH HOẠT BỞI NIỀM ĐAM MÊ, KỸ NĂNG KỂ CHUYỆN, TRUYỀN TIN, TRỞ THÀNH SỨ GIẢ VĂN HÓA, DU LỊCH… Ngành học ở trường giúp Hướng hiểu về phát triển bền vững, các mô hình hỗ trợ cộng đồng. Còn những lớp truyền thông, marketing lại dạy cô cách kể chuyện, quảng bá hình ảnh địa phương. Từ đó, Hướng dần hình dung ra con đường mình muốn đi, làm du lịch gắn với văn hóa bản địa, không chỉ để thu hút khách, mà để chính người dân cũng nhìn thấy giá trị trong lối sống, nếp nghĩ của mình. Và rồi những câu hỏi của du khách như: Đi đâu, ăn gì, nên mặc thế nào, phong tục ở bản ra sao… thúc giục Hướng hình thành một cuốn sách hơn 100 trang, như một cẩm nang du lịch Sa Pa từ góc nhìn người bản địa, kể bằng văn phong thân thiện, gần gũi. Cuốn sách chia sẻ kinh nghiệm đi lại, ăn uống, các điểm đến hấp dẫn. Mỗi nơi, Hướng đều kèm một mẩu chuyện nhỏ thú vị như sự thay đổi của chợ tình Sa Pa, 7 điều không nên làm khi đến bản, hay các tập tục cổ xưa của người Mông, Dáy, Dao... đi kèm hình ảnh minh họa do chính nhóm của Hướng chụp và thiết kế. Cuốn sách được du khách đón nhận nhiệt tình. q Những câu chuyện về ông Trần Việt Hải, Giám đốc Trung tâm Truyền thông huyện Trấn Yên hay cô gái trẻ Vũ Thị Ngọc Hướng ở Sa Pa minh chứng cho tính hiệu quả của công tác truyền thông, dù là chính thống hay nghiệp dư. Họ đều chung một mục tiêu: Đưa tiếng nói của người dân đến với cộng đồng, góp phần làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Dù đối mặt với muôn vàn thách thức, ngọn lửa của báo chí điều tra chưa hoàn toàn tắt. Câu chuyện về những vụ án như PMU18, Vinashin, Vinalines, đến những vụ tham nhũng lớn khác nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của ngòi bút, không chỉ là thông tin, mà còn bảo vệ công lý, thắp sáng niềm tin và khơi dậy khát vọng về một xã hội minh bạch. không chuyên
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==