www.tienphong.vn 37 ẤN TƯỢNG NGÀY HÒA BÌNH “Mỗi con chữ với tôi là một ngày vất vả - Anh Lê Bá Khánh Trình kể - Tôi học ở Huế, nhưng năm 1972 chiến tranh xảy ra ác liệt tại Quảng Trị, gia đình đưa tôi vào Sài Gòn. Học 2 năm tại Sài Gòn, đến năm 1974 tôi ra lại Huế. Mới chân ướt chân ráo về quê, chiến tranh lại nóng bỏng, tôi trở vào Sài Gòn học tiếp”. Lê Bá Khánh Trình sinh ra trong một gia đình trí thức. Ba anh là giáo sư dạy ở trường Y Huế, mẹ anh cũng là giáo viên. Những năm chiến tranh, thành tích học tập của anh chỉ ở mức bình thường, môn Toán chỉ đạt mức top 5 bạn giỏi trong lớp. “Tôi không được học thêm, không được dạy kèm như nhiều bạn khác và đó là một thiệt thòi với một đứa trẻ xa nhà vào Sài Gòn như tôi”. Ngày 30/4/1975, cậu bé Trình đang ở TPHCM. “Nghe tin đất nước thống nhất, tôi mừng vui chạy ra đường và thấy xe chở bộ đội đi vào thành phố. Mọi người cũng đổ ra reo hò và nhìn ngắm bộ đội với ánh mắt hiếu kỳ. Tôi thấy các anh bộ đội còn rất trẻ. Ngày hôm sau, chợ búa sinh hoạt bình thường, tôi đến lớp và bắt đầu tham gia các sinh hoạt đội ở trường học”. Ở lứa tuổi 13 nhưng Lê Bá Khánh Trình đã tham gia nhiều sinh hoạt trong phong trào học sinh yêu nước, thích hát các bài hát của Trịnh Công Sơn như “Gia tài của mẹ”, “Nối vòng tay lớn”. “Cảm giác của tôi vào ngày 30/4/1975 là rất vui mừng, với suy nghĩ: Chắc chắn không còn bom đạn nữa, bây giờ được đi tới đi lui thoải mái rồi!”. Lê Bá Khánh Trình lập tức về Huế. Bà con của anh đi tập kết ngoài Bắc cũng trở về. NHỮNG THẦY GIÁO MIỀN BẮC Năm lớp 12, Lê Bá Khánh Trình tiếp tục thi học sinh giỏi quốc gia môn Toán và được giải Tư, nhờ thành tích đó, anh được gọi vào kỳ thi chọn lựa đội tuyển Toán quốc gia. Cuộc thi sát hạch có hơn 20 thí sinh là những người đoạt giải cao trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia mới kết thúc, Lê Bá Khánh Trình lọt vào danh sách 4 người giỏi nhất (không công bố điểm) và được triệu tập ra Hà Nội. Lê Bá Khánh Trình hồi tưởng: “Đó là năm 1979, chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra. Tôi viết đơn tình nguyện nhập ngũ nhưng trường vẫn cử ra Hà Nội học. Tôi đi tàu một mình ra Hà Nội. Cảm giác Hà Nội rất thơ mộng, chỉn chu. Không hề ồn ào, không chen lấn. Tôi đến nhà thầy Khải, thầy giáo trường Đại học Sư phạm Vinh từng vào Huế dạy, ở một đêm, rồi hôm sau tới Bộ Giáo dục tập trung đội tuyển. Trong 4 người của đội tuyển có mỗi mình tôi đến từ bên kia sông Bến Hải! Lúc này toàn bộ giáo viên của tôi là các giáo sư, thầy giáo nổi tiếng của Hà Nội! Như vậy, nhờ đất nước thống nhất mà tôi đã được học các thầy cả Trung, Nam, Bắc”. “CHIẾN BINH” TRÊN ĐẤU TRƯỜNG TOÁN Cuộc thi Olympic Toán quốc tế năm 1979 diễn ra ở Anh. Đề thi năm ấy rất khó, quan điểm của tôi là cố gắng xoay xở bằng những gì mình được học, những gì mình suy luận được, quyết tâm giải thành công. Sau ngày thi đầu tiên, buổi tối 4 thí sinh Việt Nam họp lại với nhau và thấy rằng chỉ duy nhất Lê Bá Khánh Trình đã làm được cả 3 bài thi. Cả đội quyết tâm cao cho ngày thi thứ hai, nhưng mọi trọng trách đều dồn hết cho Lê Bá Khánh Trình vì giờ đây chỉ mình anh còn cơ hội giành điểm tuyệt đối. “Tôi cảm nhận được áp lực phải chiến thắng, vì công sức của đoàn và kỳ vọng rất lớn”. Ngày thi thứ hai cũng là ngày thi cuối, vẫn là thời gian 4,5h cho 3 bài thi. Lê Bá Khánh Trình tập trung hết trí tuệ và sức lực giải xong 3 bài trước thời gian 20 phút. Anh cảm thấy hài lòng và mãn nguyện, nhưng trong lần đọc lại cuối cùng anh phát hiện mình làm lạc đề… khi ấy thời gian chỉ còn lại chỉ là 20 phút! Lê Bá Khánh Trình kể lại thời khắc sinh tử “Đó là bài hình. Đề ra dữ liệu là ngược chiều thì tôi lại làm thành cùng chiều! Thời gian còn lại quá ngắn. Tôi buồn vô hạn vì công sức của cả đoàn Việt Nam coi như không còn gì. Tôi nghĩ rằng giờ đây nếu có chết tại phòng thi tôi cũng phải giải được bài hình này. Trong phút xuất thần tôi đã đưa ra cách giải rất ngắn gọn. Tôi xin giám thị thêm 2 phút để chép lời giải vào bài thi và được giám thị chấp nhận!”. VINH QUANG VÀ TRÁCH NHIỆM Ban tổ chức ban giám khảo kỳ thi Olympic Toán năm 1979 công bố điểm trong sự vỡ òa của đoàn Việt Nam: Lê Bá Khánh Trình đạt điểm tối đa 42/42 điểm (6 bài thi, mỗi bài có số điểm tối đa là 7 điểm), đồng thời đoạt giải đặc biệt cho cách giải độc đáo. Lê Bá Khánh Trình kể: “Nhiều năm sau tôi mới gặp được thầy trưởng ban chấm môn hình của cuộc thi năm ấy. Ông nói rằng: Khi chúng tôi nhận được bài thi của bạn, thấy lời giải quá ngắn, ai cũng ồ lên cười và nói: Giải sai rồi! Một thành viên ban giám khảo cẩn thận đọc kỹ rồi bất ngờ thốt lên: Tuyệt quá! Lời giải rất ngắn nhưng rất chính xác, sáng tạo! Thế là cả hội đồng chuyền tay nhau xem lời giải, bỏ phiếu để trao giải đặc biệt cho tôi”. Đại diện của Nữ hoàng Anh đã đến trao giải và Lê Bá Khánh Trình vinh dự hai lần lên bục để nhận giải nhất và giải đặc biệt! “Chúng tôi trở về nước trong sự vui mừng phấn khởi của mọi người - Lê Bá Khánh Trình kể - Chúng tôi được Bộ trưởng Bộ Giáo dục khi ấy là bà Nguyễn Thị Bình gặp khen thưởng. Cá nhân tôi về Huế được UBND tỉnh tặng một chiếc xe đạp. Tôi mừng lắm vì tôi vẫn đi chiếc xe đạp cũ từ trước 1975”. MỘT ĐỜI YÊU TOÁN Sau khi đoạt giải đặc biệt kỳ thi Olympic, Lê Bá Khánh Trình tiếp tục cuộc hành trình 10 năm học tập ở Liên Xô, hoàn thành luận án tiến sĩ và trở về giảng dạy tại TPHCM. Rất nhiều người nghĩ rằng với “thành tích khủng” Lê Bá Khánh Trình có thể định cư ở nước ngoài, làm một nhà toán học lừng danh hay một nhà quản lý giáo dục, nhưng anh đã dành trọn cả cuộc đời làm một giảng viên và giáo viên dạy toán. Ngoài giảng dạy ở trường đại học, TS Lê Bá Khánh Trình còn là Tổ trưởng Tổ Toán Trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TPHCM). Trong 3 thập kỷ, đội tuyển Toán của Trường Phổ thông Năng khiếu TPHCM đoạt hàng trăm giải quốc gia, trong đó có hơn một nửa số năm có giải nhất, đóng góp 20 huy chương quốc tế và khu vực, trong đó có 5 huy chương vàng. n “Tôi sinh năm 1962 ở Huế. Nhà tôi ngay sau chùa Diệu Đế nhưng tuổi thơ tôi rất dữ dội, phải vất vả giải từng bài toán trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt” - Nhà toán học Lê Bá Khánh Trình nhớ lại. BẢO VĂN Tiến sĩ Lê Bá Khánh Trình và các em học sinh yêu môn Toán “Toán học có sự tư duy chặt chẽ, nhưng toán học cũng lãng mạn. Người giỏi toán không chỉ thành công trong toán học mà còn có thể thành công trong nhiều lĩnh vực khác. Toán học phát triển thì các khoa học khác của đất nước cũng sẽ phát triển rất nhanh”. TIẾN SĨ LÊ BÁ KHÁNH TRÌNH Lê Bá Khánh Trình nhận giải thưởng tại kỳ thi Olympic Toán Quốc tế 1979 ẢNH: TƯ LIỆU LÊ BÁ KHÁNH TRÌNH Gặp lại thần đồng toán học XÂY HOÀI BÃO LỚN
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==