24 www.tienphong.vn Giành giải Grand Jury Prize cho Phim tài liệu xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Sundance và được đề cử Oscar 2003 cho Phim tài liệu hay nhất, Daughter from Danang (Người con gái đến từ Đà Nẵng) theo chân cuộc hội ngộ đầy thử thách giữa Heidi Bub (tên khai sinh: Mai Thị Hiệp) - một người phụ nữ lai Mỹ-Việt lớn lên ở vùng quê Tennessee - và mẹ ruột của cô, bà Mai Thị Kim, sau 22 năm xa cách. Những gì diễn ra không phải là sự hàn gắn như cả hai từng mơ tưởng, mà là một cuộc va chạm dữ dội giữa khác biệt văn hóa, những tổn thương chưa từng thổ lộ và gánh nặng vô hình mà những con người ly tán vì chiến tranh luôn phải mang theo bên mình. THÂN THUỘC VÀ XA LẠ Hành trình của Heidi bắt đầu vào năm 1975, giữa những ngày cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, thống nhất đất nước. Lo sợ lời đồn con lai Mỹ sẽ bị trả thù, bà Kim đã gửi con gái bảy tuổi của mình, Mai Thị Hiệp, theo Chiến dịch Không vận Trẻ em (Operation Babylift)-một chương trình di tản trẻ em Việt Nam do Mỹ thực hiện, dù nhiều em trong số đó không thực sự là trẻ mồ côi. Heidi được nhận nuôi bởi một người mẹ đơn thân nghiêm khắc tại Pulaski, Tennessee - một thị trấn mang nặng lịch sử phân biệt chủng tộc và là nơi khai sinh của tổ chức cổ xúy thuyết người da trắng thượng đẳng Ku Klux Klan. Tại đây, mẹ nuôi của Heidi đặt cho cô cái tên mới, buộc cô chối bỏ nguồn gốc Việt Nam và tự giới thiệu bản thân rằng cô được -sinh ra ở South Carolina”. Heidi lớn lên với giọng miền Nam Hoa Kỳ đặc sệt và đã bị “Mỹ hóa 101%” đúng theo mong đợi của mẹ nuôi. Nhưng đằng sau lớp vỏ hòa nhập ấy vẫn luôn là một khoảng trống - nỗi khao khát tình yêu vô điều kiện và sợi dây kết nối với người mẹ chỉ còn tồn tại như một quá khứ đầy mơ hồ trong cô. Sự xóa sổ văn hóa mà Heidi - Mai Thị Hiệp phải trải qua phản ánh sự lãng quên rộng lớn hơn đối với những đứa trẻ lai Mỹ-Việt trong xã hội Mỹ hậu chiến - một khoảng trống mà ít phim tài liệu nào khám phá. Năm 1997, sau hơn hai thập kỷ chia cách, Heidi trở về Đà Nẵng để gặp lại mẹ ruột. Các nhà làm phim đồng hành cùng cô trong chuyến đi này đã ghi lại những khoảnh khắc vui mừng nhưng cũng đầy xót xa. Cuộc gặp gỡ đầu tiên tại sân bay Đà Nẵng diễn ra tựa như một cơn bão xúc cảm bị kìm nén của một người mẹ đã bị lạc mất con trong 22 năm. Bà Kim bật khóc nức nở ôm lấy người con gái nay đã 29 tuổi từng thân thuộc nhưng cũng đầy xa lạ. Trong khi Heidi vẫn còn chút bối rối cố gắng tiếp nhận cơn sóng cảm xúc của người mẹ. Ban đầu, cuộc gặp gỡ có vẻ như một phép màu trong mơ. Nhưng những rạn nứt sớm xuất hiện chỉ sau một tuần Heidi về thăm gia đình ruột thịt. Vì bất đồng ngôn ngữ, bà Kim và những anh chị em trong nhà hầu như chỉ nói được câu “mẹ thương con” hay “chị Hiền thương em Hiệp”. Đây là một nỗ lực có phần bất lực để bày tỏ tình cảm vượt qua rào cản ngôn ngữ với một người khi ra đi chỉ là một cô bé 7 tuổi mà khi gặp lại đã là mẹ của hai đứa con thơ. Để lấp lại khoảng cách này, gia đình Việt Nam của Heidi bày tỏ tình thương thông qua những cái ôm và nụ hôn. Nhưng thứ ngôn ngữ tình yêu này sớm trở thành một cực hình đối với cô: “Tôi không được nuôi dạy trong một gia đình có nhiều tình thương và ôm ấp, còn ở đây dường như mọi người họ hàng luôn muốn chạm vào người tôi”. Vốn quen với lối sống chủ nghĩa cá nhân của Mỹ và sự thiếu tình thương gia đình của mẹ nuôi, cô cảm thấy ngột ngạt trước sự gần gũi quá mức của gia đình mẹ ruột. Xung đột của bộ phim đạt đỉnh điểm vào ngày cuối của Heidi tại Đà Nẵng. Trước khi về lại Mỹ, những người anh của cô đã bày tỏ mong muốn Heidi phụng dưỡng mẹ già: “Trong thời gian 22 năm, mẹ không biết tin tức của em. Anh với các chị của em đã lo cho mẹ cuộc sống như vậy. Giờ biết em rồi nên anh mong em có trách nhiệm của người con đối với mẹ”. Anh mong cô có thể đưa mẹ mình sang Mỹ để chăm sóc, nếu không được thì có thể hằng tháng gửi tiền về nhà để nuôi mẹ. Nghe thấy vậy, Heidi vỡ òa trong trong cơn sốc khi một cuộc đoàn tụ với mục đích đi tìm lại tình thương bị cướp mất của cô lại nhanh chóng trở thành một trách nhiệm vật chất đè nặng lên vai. THẤT LẠC Hành trình gắn kết ruột thịt sau 22 năm bị chia cắt bắt đầu với những giọt nước mắt vui sướng tột cùng, lại có cái kết thấm đẫm những giọt nước mắt ân hận và tủi đau của cả bà Kim và Heidi. Sự rạn nứt này không đến từ lỗi lầm của cá nhân nào, và các đạo diễn cũng không đổ lỗi cho bất kì ai. Thay vào Daughter from Danang (2002) - bộ phim tài liệu của đạo diễn Gail Dolgin và Vicente Franco kể về cuộc đoàn tụ giữa một người mẹ Việt và cô con gái lai Mỹ thất lạc từ lâu, như là minh chứng sâu sắc về những rạn nứt chiến tranh gây ra - không chỉ giữa các quốc gia, mà còn trong gia đình và tâm lý cá nhân. KINH QUỐC “Tôi muốn về nhà, trốn thoát khỏi thế giới này để trở về với nơi thân thuộc với tôi. Đôi khi tôi ước rằng tôi có thể quay ngược thời gian và xóa mọi điều đã xảy ra. Tôi ước tôi có thể giữ nguyên những kí ức vui tươi. Tôi ước chuyến đi này chưa từng diễn ra bởi vì giờ đây tôi sẽ phải sống cùng với những kí ức và cảm xúc tồi tệ này”. HEIDI NÓI TRONG NƯỚC MẮT Cuộc hội ngộ sau 22 năm chia lìa đầy nước mắt của hai mẹ con tại sân bay Đà Nẵng Heidi cùng đại gia đình bên ngoại của cô Người con gái Mỹ gốc Việt Heidi Bub (tên khai sinh Mai Thị Hiệp) và người mẹ ruột Mai Thị Kim ẢNH: PBS LẠC giữa HÒA BÌNH THẤT KHÁT VỌNG HÒA BÌNH
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==