“NHOÁM NGHIÏN CÛÁU ÀÙÅC BIÏÅT” Thaná g 11/1967, khi chiïnë tranh Viïtå Nam àang lïn túiá àónh àiïmí , mötå taiâ liïuå ky â la å àûúcå cöng böë taiå New York. “Baoá caoá tû â Iron Mountain” laâ cöng trònh cuaã mötå “nhomá nghiïn cûuá àùcå biïtå ” tuyïtå mêtå , do chñnh quyïnì Töní g thönë g John F. Kennedy tuyïní dunå g, àï í phaná àoaná tûúng lai cuaã My ä nïuë thï ë giúiá àatå àûúcå hoaâ bònh vônh viïnî . Baoá caoá canã h baoá rùnç g, sû å kïtë thucá cuaã chiïnë tranh vaâ nöiî sú å chiïnë tranh seä pha á huyã nïnì kinh tïë My,ä röiì sau ào á la â toanâ bö å xa ä höiå . Vò vêyå , cênì phaiã co á cacá biïnå phapá cûcå àoan - thuyïtë ûu sinh, ngûúiâ ngoaiâ hanâ h tinh, troâ chúi sinh tû,ã thêmå chñ chïë àö å nö lï.å Baoá caoá nayâ giêtå gên àïnë mûcá àa ä bõ che giêuë , nhûng mötå nha â nghiïn cûuá cuöië cunâ g tiïtë lö å no,á vúiá ly á do cöng chuná g phaiã àûúcå biïtë sû å thêtå . No á àa ä dêyë lïn mötå lanâ soná g thõnh nöå diïnå rönå g. Cacá cuöcå goiå lo lùnæ g, yïu cêuì ai ào á kiïmí tra xem taiâ liïuå nayâ co á thêtå hay khöng… àaä àûúcå chuyïní àïnë tênå Töní g thönë g Johnson. Thûcå chêtë , nhû Nhaâ Trùnæ g súmá nhênå ra, “Baoá caoá tû â Iron Mountain” laâ mötå tro â lûaâ bõp. Àoá la â àûaá con tinh thênì cuaã öng Victor Navasky, biïn têpå viïn tapå chñ Monocle, cunâ g mötå nha â chêm biïmë caná h ta ã khacá , öng Leonard Lewin, ngûúiâ àa ä viïtë no á vúiá sû å giupá àú ä cuaã mötå sö ë nhên vêtå nöií tiïnë g nhû cûuå àaiå sû á My ä taiå ÊnË Àö,å öng JK Galbraith. Mucå tiïu cuaã ho å la â vacå h trênì nhûnä g gò ho å coi la â “sû å àiïn rö”ì àang thucá àêyí sû å can thiïpå cuaã My ä vaoâ Viïtå Nam va â toanâ bö å Chiïnë tranh Lanå h. Bùnç g cacá h trònh bayâ baoá caoá gia ã maoå nhû mötå vu å ro â ró thûcå sû,å ho å muönë moiå ngûúiâ tû å hoiã liïuå taiâ liïuå gêy söcë nayâ co á thêtå hay khöng vaâ sû å nghi ngúâ êyë noiá lïn àiïuì gò vï ì nhûnä g ngûúiâ àiïuì hanâ h chñnh phuã My.ä Va â no á àa ä thanâ h cöng. Àöië vúiá nhiïuì ngûúiâ My ä tre ã sönë g dûúiá caiá boná g cuaã chï ë àö å nghôa vuå quên sû,å banã baoá caoá nghe rêtë co á ly.á Cacá viïn chûcá thò thêmì vúiá cacá nha â baoá rùnç g mötå sö ë àönì g nghiïpå cuaã ho å thûcå sû å nghô nhû vêyå . Mötå khi troâ lûaâ bõp àatå mucå àñch, öng Lewin àaä thu á nhênå têtë ca.ã Nhûng tacá phêmí cuaã öng thuyïtë phucå àïnë mûcá noá bùtæ àêuì co á sûcá sönë g riïng. Vaoâ cuöië nhûnä g nùm 1980, “Baoá caoá tû â Iron Mountain” rúi vaoâ tay phe cûcå hûuä , nhûnä g ngûúiâ tin rùnç g no á hoanâ toanâ la â thêtå . No á àa ä àûúcå taiá banã búiã Noontide Press, mötå cöng ty nùmç trong manå g lûúiá cacá tö í chûcá chuyïn phuã nhênå Holocaust úã My.ä Nhûnä g ngûúiâ nayâ tin rùnç g ho å àa ä tòm thêyë bùnç g chûná g ro ä ranâ g nhêtë tû â trûúcá àïnë nay, xacá nhênå nghi ngúâ cuaã ho å vï ì êm mûu bñ mêtå cuaã chñnh phuã nhùmç gêy chiïnë va â kiïmí soatá cöng chuná g. Öng Lewin kinh hoanâ g khúiã àönå g mötå cuöcå chiïnë phapá ly á àïí gianâ h laiå quyïnì kiïmí soatá tacá phêmí cuaã mònh va â y á nghôa thûcå sû å cuaã no.á MÖIÌ LÛAà CHO NHÛNÄ G VIÏNÎ CANà H HOANG TÛÚNà G Tuy nhiïn, cunâ g lucá ào,á phong traoâ dên quên lan rönå g khùpæ àêtë My ä àa ä coi “Baoá caoá tû â Iron Mountain” nhû möiì lûaã cho nhûnä g viïnî canã h hoang tûúnã g vï ì sû å apá bûcá sùpæ xayã ra dûúiá banâ tay cuaã chñnh phu.ã Cöng trònh cuaã öng Lewin thêmå chñ àa ä tòm àûúnâ g àïnë Hollywood. Trong “JFK”, böå phim nùm 1991 vïì vuå amá satá Töní g thönë g Kennedy, mötå nhên vêtå nïu dênî chûná g tû â banã baoá caoá àï í giaiã thñch lyá do töní g thönë g bõ amá satá , vúiá niïmì tin rùnç g chuná g la â nhûnä g sû å thêtå nguy hiïmí . Khöng nhûnä g vêyå , baoá caoá conâ sinh ra mötå tro â lûaâ thû á hai: “Vuä khñ thêmì lùnå g cho cuöcå chiïnë thêmì lùnå g”, mötå cuönë sö í tay àûúcå cho laâ “giupá giúiá tinh hoa kiïmí soatá thûúnâ g dên”. Vùn banã ky â la å nayâ lênì àêuì tiïn àûúcå phö í biïnë búiã nha â thuyïtë êm mûu tiïn phong Milton William Cooper, ngûúiâ àa ä xuêtë banã no á trong “Behold a Pale Horse”, tuyïní têpå co á anã h hûúnã g cuaã öng vï ì cacá thuyïtë êm mûu. Öng Cooper cunä g trñch dênî “Baoá caoá tû â Iron Mountain”. “Q”, ngûúiâ àûúcå cho la â tay trong chñnh phuã cho phong traoâ cûcå hûuä QAnon, cunä g àa ä nhùcæ àïnë “Vu ä khñ thêmì lùnå g”. Öng Lewin vaâ cacá àönì g nghiïpå àaä taoå ra mötå tro â lûaâ bõp thuyïtë phucå àïnë mûcá ho å cunä g vö tònh taoå ra “bùnç g chûná g” cho mötå loatå thuyïtë êm mûu. Noá co á thï í àûúcå sû ã dunå g àïí giaiã thñch moiå thû,á tû â lyá do chiïnë tranh kïtë thucá àïnë nguyïn nhên thûcå sû å àùnç g sau lïnå h gianä cacá h xa ä höiå , tû â cacá quy àõnh vïì möi trûúnâ g àïnë cacá cuöcå tênë cöng khunã g bö.ë Ly á luênå àûúcå sû ã dunå g rêtë àaná g chu á y.á Nïuë co á àiïuì gò ào á trong baoá caoá trunâ g khúpá vúiá nhûnä g diïnî biïnë cuaã thï ë giúiá , theo logic cuaã ngûúiâ theo thuyïtë êm mûu, thò ào á khöng thïí la â sû å trunâ g húpå . Thay vaoâ ào,á no á phúi bayâ nhûnä g àönå g cú bñ mêtå àa ä gêy ra sû å kiïnå ào.á Nguyïn tùcæ ú ã àêy - mötå nguyå biïnå nhêtë quaná cuaã moiå thuyïtë êm mûu - laâ “khöng co á gò ngêuî nhiïn ca”ã . Mötå phên tñch vï ì “Baoá caoá tû â Iron Mountain” nùm 2014 tuyïn böë rùnç g búiã vò öng Lewin sau àoá viïtë mötå cuönë tiïuí thuyïtë , ào á chñnh laâ mötå nö î lûcå nguyå trang àïí öng co á thï í gia ã vú â rùnç g baoá caoá cunä g chó laâ tacá phêmí hû cêuë . n Thanâ h viïn nhomá QAnon, Jake Angeli (giûaä ), cunâ g nhûnä g ngûúiâ unã g hö å öng Donald Trump khacá taiå Àiïnå Capitol My,ä ngayâ 6/1/2021 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Thanâ h cöng rûcå rú ä cuaã troâ lûaâ bõp “Baoá caoá tû â Iron Mountain” cho thêyë chuná g ta cênì phaiã lamâ gò àï í chönë g laiå kiïuí suy nghô cûcå àoan. Trong böië canã h chñnh trõ bõ khuêyë àönå g búiã vö vanâ thuyïtë êm mûu vaâ thöng tin sai lïcå h, cêu chuyïnå vï ì “Baoá caoá tû â Iron Mountain” laâ lúiâ canã h baoá vï ì hêuå qua ã cuaã viïcå rúiâ mùtæ khoiã ranh giúiá giûaä nhûnä g cêu chuyïnå löi cuönë va â sû å thêtå . Nguyïn banã la â mötå cêu chuyïnå canã h baoá cuaã phe caná h ta ã vï ì chiïnë tranh Viïtå Nam, “Baoá caoá tû â Iron Mountain” vênî conâ dû êm anã h hûúnã g àïnë ngayâ nay. Khi chêm biïëm chêm ngoâi thuyïët êm mûu [HOAI VY ] (theo Guardian) Cuönë sacá h chêm biïmë cuaã öng Leonard Lewin - ênë banã àêuì tiïn nùm 1967 Bònh luênå quöcë tïë “Bom nö í chêmå ” Kashmir ÊËn Àö å vûaâ ha å cêpë quan hïå vúiá Pakistan, sau khi cacá tay suná g bùnæ chïtë 26 ngûúiâ taiå àõa àiïmí du lõch úã Kashmir - vuå tênë cöng töiì tï å nhêtë nhùmç vaoâ dên thûúnâ g trong gênì hai thêpå ky.ã Xung àötå vï ì Kashmir laâ mötå trong nhûnä g tranh chêpë lanä h thö í dai dùnè g va â nguy hiïmí nhêtë thï ë giúiá , bùtæ nguönì sêu xa tûâ lõch sû,ã tön giaoá va â chu ã nghôa dên töcå . Khi ÊnË Àö å gianâ h àöcå lêpå vaoâ nùm 1947, bang Jammu vaâ Kashmir àûúcå quyïnì chonå gia nhêpå ÊnË Àö å hoùcå Pakistan. Võ lanä h àaoå theo àaoå Hindu cuaã bang àaä chonå ÊnË Àö,å duâ dên sö ë chu ã yïuë la â ngûúiâ Höiì giaoá . Pakistan bacá bo ã quyïtë àõnh nayâ , dênî àïnë cuöcå chiïnë àêuì tiïn giûaä hai nûúcá . Kï í tû â ào,á khu vûcå bõ chia cùtæ nhûng caã hai bïn àïuì tuyïn böë chu ã quyïnì toanâ bö å lanä h thö í nayâ , lamâ bunâ g nö í nhiïuì cuöcå chiïnë va â àöië àêuì keoá daiâ . Vu å tênë cöng gênì àêy taiå Pahalgam khiïnë 26 du khacá h, chu ã yïuë la â ngûúiâ ÊnË Àö,å thiïtå manå g àa ä khiïnë cùng thùnè g bunâ g phatá trú ã laiå . ÊnË Àö å caoá buöcå cacá phênì tû ã vu ä trang do Pakistan hêuå thuênî , àùcå biïtå la â nhomá Mùtå trênå Khaná g chiïnë Kashmir (The Resistance Front - TRF), àûná g sau vuå viïcå . Nhomá nayâ phanã àöië “thay àöií nhên khêuí hocå ” trong khu vûcå . Pakistan phuã nhênå moiå liïn quan vaâ cho rùnç g ÊnË Àöå àang viïnå cú á leo thang cùng thùnè g. ÊnË Àö å xem moiå hoatå àönå g nöií dêyå ú ã Kashmir laâ khunã g bö ë do Pakistan hêuå thuênî . Trong khi ào,á Pakistan laiå nhòn nhênå àêy la â mötå cuöcå àêuë tranh banã àõa chönë g laiå sû å cai trõ bõ coi laâ àanâ apá cuaã ÊnË Àö,å àùcå biïtå sau khi chñnh phuã cuaã Thu ã tûúná g Narendra Modi baiä bo ã quyïnì tû å trõ cuaã Kashmir vaoâ nùm 2019, àûa khu vûcå nayâ vaoâ sû å kiïmí soatá trûcå tiïpë tû â trung ûúng. Sau vu å tênë cöng múiá nhêtë , ÊnË Àöå àapá tra ã bùnç g loatå biïnå phapá manå h: àònh chó Hiïpå ûúcá Chia seã nguönì nûúcá Indus, haå cêpë quan hïå ngoaiå giao, huyã visa vaâ àoná g cûaã cacá cûaã khêuí biïn giúiá . Pakistan traã àuaä bùnç g viïcå àoná g cûaã khöng phênå àöië vúiá mayá bay ÊnË Àö å va â ngûnâ g moiå hoatå àönå g thûúng maiå . Nhûnä g hanâ h àönå g nayâ cho thêyë apá lûcå chñnh trõ trong nûúcá àang dêng cao úã ca ã hai quöcë gia, àùcå biïtå la â vúiá Thu ã tûúná g Modi àang àöië mùtå vúiá àoiâ hoiã phaiã hanâ h àönå g manå h me ä tû â phe unã g höå trong nûúcá . Öng Modi tuyïn böë seä “truy lunâ g va â trûnâ g phatå ” nhûnä g ke ã khunã g bö ë va â nhûnä g ngûúiâ hêuå thuênî , lamâ gia tùng khaã nùng xayã ra hanâ h àönå g quên sû.å Tuy nhiïn, tònh hònh chñnh trõ bêtë öní va â nïnì kinh tïë kho á khùn cuaã Pakistan coá thï í khiïnë ho å khöng muönë àêyí moiå chuyïnå àïnë mötå cuöcå chiïnë toanâ diïnå , du â nûúcá nayâ cunä g canã h baoá se ä àapá tra ã nïuë bõ tênë cöng quên sû.å Trong tûúng lai gênì , ÊnË Àö å co á thï í thûcå hiïnå cacá àonâ khöng kñch hoùcå chiïnë dõch bñ mêtå nhùmæ vaoâ cacá cùn cû á bõ nghi laâ cuaã phiïnë quên. Chiïnë tranh toanâ diïnå kho á xayã ra do rùn àe hatå nhên, nhûng khaã nùng tênë cöng giúiá hanå la â rêtë cao àï í xoa dõu apá lûcå dû luênå trong nûúcá . Cacá cûúnâ g quöcë nhû My,ä Trung Quöcë … co á thï í se ä vaoâ cuöcå àï í hoaâ giaiã , àùcå biïtå sau khi ÊnË Àö å tamå àònh chó hiïpå ûúcá nûúcá - mötå àönå g thaiá lamâ dêyë lïn lo ngaiå toanâ cêuì . Kashmir se ä tiïpë tucå nùmç dûúiá sû å kiïmí soatá chùtå che ä cuaã lûcå lûúnå g an ninh, coá thï í kemâ theo cacá àútå phong toaã manå g va â lïnå h giúiá nghiïm. Tònh tranå g ky â thõ ngûúiâ Höiì giaoá va â dên Kashmir taiå ÊnË Àö å co á thï í gia tùng. Nïuë khöng coá nö î lûcå nghiïm tucá àï í giaiã quyïtë tênå göcë vênë àï ì Kashmir, nhû quyïnì tû å trõ, àaiå diïnå chñnh trõ va â nhên quyïnì , thò baoå lûcå va â bêtë öní se ä vênî tiïpë diïnî . Co á thï í noiá , Kashmir vênî la â “thuöcë nö”í , la â “bom nö í chêmå ” cuaã khu vûcå Nam A.Á Trû â khi ÊnË Àö å va â Pakistan pha á vú ä vonâ g xoayá buöcå töiå - tra ã àuaä va â bùtæ àêuì àöië thoaiå thûcå chêtë , möiî vu å tênë cöng bi thamã àïuì co á thï í keoá ca ã khu vûcå vaoâ khunã g hoanã g. n [ THAIÁ AN ] 45 THẾ GIỚI
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==