BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ thiïuë thúiâ , choiå lon, àaá co ã ga,â trönë tòm, nhayã lo â co,â àa á banh. Tro â chúi choiå lon la â lêyë vo ã mötå caiá lon sûaä àùcå àa ä dunâ g hïtë , mötå ngûúiâ canh lon vaâ mötå ngûúiâ choiå , lon àûúcå àï í cacá h xa vacå h àûná g cuaã ngûúiâ choiå chûnâ g mûúiâ metá , ngûúiâ choiå dunâ g depá nemá cho lon àö,í lamâ sao cho lon vùng ài canâ g xa canâ g tötë , xa thêtå xa àï í ngûúiâ canh giû ä khöng àuã thúiâ gian chayå ài lêyë chiïcë lon, dûnå g lon vaoâ võ trñ àïí röiì chayå tòm bùtæ lêyë ngûúiâ nemá , trong lucá ngûúiâ nemá phaiã chayå lïn lêyë laiå chiïcë depá àa ä nemá röiì chayå vï ì sau vacå h nemá . Tuöií thú cuaã töi thúiâ àêtë nûúcá conâ ngheoâ trong thúiâ chiïnë khöng co á nhiïuì ky ã niïmå hay ho gò àïí nhú.á Qua â vùtå cuaã anh em töi maâ me å thûúnâ g mua cho laâ traiá bùpæ luöcå hay khoai sùnæ baná ngoaiâ chú å xa.ä Töi thò thûúnâ g lï å quênì àuiâ aoá sú mi cuä thunã g lö î hay racá h tuiá , chên ài depá lï monâ vetå . Nhûnä g ngayâ trúiâ nùnæ g khi ài hocå , khi bùng qua tranã g catá trïn àûúnâ g àïnë trûúnâ g hay vïì nha â thò hai banâ chên bonã g ratá , àöi khi gai xûúng rönì g vûúng vaiä trïn catá noná g àêm vaoâ chên àau àiïnë g. Ba me å töi thûúnâ g vùnæ g nha.â Me å töi co á ài hocå àiïuì dûúnä g nû ä hö å sinh mötå thúiâ gian nay lamâ y ta á tû ài chûaä bïnå h loanh quanh trong lanâ g trong xomá , tiïm thuöcë bö í baná thuöcë ha å sötë chùm socá ngûúiâ ömë , chùm thai phu,å kiïm luön àúä àe.ã Ba töi thuï nhaâ ú ã miïnì quï nêyì cho ca ã gia àònh truá ngu å trong thúiâ gian ài dayå hocå . Ngöi nhaâ cuaã gia àònh úã thanâ h phö ë thò cho thuï. Nhûnä g trûa he,â khi tiïnë g ve kïu vang lûnâ g gocá xomá , töi mötå mònh nùmç trïn nïnì xi mùng bïn cûaã höng nhiïuì gio,á àocå truyïnå tranh Lucky Luke, truyïnå Tuöií Hoa hay nhûnä g truyïnå kiïmë hiïpå Kim Dung naoâ ào á tònh cú â vú á àûúcå , hay mûúná ú ã mötå tiïmå cho thuï sacá h ú ã gênì nha.â Möiî khi chõ Rúi muönë tòm töi, núi àêuì tiïn chõ domâ túiá , ào á la â phña dûúiá gêmì phanã gö,î mötå bïn cûaã höng nha.â Chõ khöng coá thúiâ gian àïí ma â àocå truyïnå nhû töi, duâ àöi khi chõ cunä g cêmì lêyë mötå cuönë , àocå vöiå vaiâ trang röiì bo ã ngang, baoã vúiá töi laâ sao em siïng àocå dû,ä röiì noiá töi lo hocå nhiïuì cho mau gioiã , àûnâ g àocå qua á nhiïuì truyïnå tranh, àïí ba meå töi vui. Töi co á mötå thanh kiïmë daiâ bùnç g nhûaå , töi cötå dêy treo noá lïn vacá h tûúnâ g nha,â phña trïn chöî töi thûúnâ g nùmç àocå truyïnå , va â viïtë lïn ào á donâ g chû ä bùnç g butá chò, “Thiïn haå àï å nhêtë giang hö,ì anh hunâ g Lûúng Sún Bacå ”. Chi Rúi àocå thêyë , thò hoiã töi, Lûúng Sún Bacå la â ai, ú ã àêu. Chùcæ chõ nghô rùnç g Lûúng Sún Bacå la â mötå ngûúiâ , nhû lúiâ baiâ hatá caiã lûúng Voä Àöng Sú - Bacå h Thu Ha,â coá phatá trïn radio. Ba töi coá möåt tuã saách, nhûäng taåp chñ Vùn hay Baách Khoa, söë nêìy àïën söë khaác, töi lêìn moâ lêëy xuöëng, thñch thò àoåc, khöng thñch thò xïëp laåi, ba töi khöng cêëm vaâ töi thò chó thñch àoåc nhûäng truyïån ngùæn trong àoá. Duâ àa phêìn àoá laâ nhûäng chuyïån töi àoåc nhanh qua maâ khöng hiïíu àûúåc nhûäng têìng yá nghôa, vò àoá laâ nhûäng cêu chuyïån cuãa ngûúâi lúán, nhûng cuäng coá nhûäng cêu chuyïån àïì cêåp àïën cuöåc chiïën, vaâ cuöåc söëng thõ thaânh. Muaâ àöng ú ã miïnì quï mûa nhiïuì va â lanå h leoä , rêtë buönì . Co á nhûnä g ngayâ mûa töi ngöiì gocá nha â tûaå vacá h nhòn ra, boná g ngûúiâ mang aoá túi la á ài ngang, úã àêy ngûúiâ ta goiå caiá aoá la á ài mûa àoá la â “aoá túi àotå ”. Töi khöng hiïuí vò sao, hay laâ vò aoá àûúcå lamâ bùnç g nhûnä g àotå la,á nhûng maâ nïuë la â àotå la á thò la á gò ma â daiâ thï,ë laá dûaâ thò khöng phaiã ? Nhûnä g daná g ngûúiâ lùnå g le,ä chên trênì , khoatá trïn vai mötå manh aoá la á ta ã túi vanâ g uaá . Nhûnä g banâ chên khöng depá lï, àöiå noná racá h, àöiå trïn àêuì nhûnä g hatå mûa giùng mùcæ , lùnå g yïn bûúcá trïn con àûúnâ g àêtë àa á vetå monâ , rúiâ ra ä nhûnä g baiä co ã xanh conâ sotá laiå bïn àûúnâ g. Quï hûúng ngheoâ va â buönì trong chiïnë tranh. Muaâ àöng nùm 1972, khi nhaâ töi vûaâ chön xong con choá gia â cuaã nha â mònh múiá chïtë , àa ä co á ngûúiâ àaoâ lïn àï í lêyë thõt maâ ùn. Khi nghe chõ Rúi noiá thï,ë töi khocá . Nhûnä g ngayâ sau cuöcå nemá bom napan àoã trúiâ phña bïn kia söng êyë , töi co á àûúcå mötå hònh anã h khacá cuaã cuöcå chiïnë . Mötå anh hanâ g xomá ài lñnh va â chïtë trênå , àûúcå àem xacá vï ì nha â àï í mai taná g. Khi ngûúiâ ta liïmå xacá cho anh, töi àûná g ngoaiâ cûaã söí nha â anh àï í nhòn trömå , cö ë àï í y á xem ú ã àêu trïn thên anh coá vïtë àanå , nhûng àaä khöng àûúcå thêyë . Chõ Rúi nhòn thêëy töi thêåp thoâ cûãa söí nhaâ ngûúâi ta, chõ àïën gêìn töi, im lùång keáo tay töi rúâi khoãi bïå cûãa. Chõ noái, khöng nïn nhòn lêu vaâo mùåt ngûúâi àaä chïët, vò khi nguã seä dïî gùåp ma. *** Töi quen nguã chung giûúâng vúái chõ Rúi vaâ caác em vò súå ma. Nhaâ ba meå töi àöng con, ngöi nhaâ thuï thò nhoã heåp nïn ba meå töi nguã vúái em uát àang tuöíi buá meå trong möåt gian riïng, böën anh em coân laåi nguã chung trïn möåt giûúâng tre úã gian kia vúái chõ Rúi. Töi laâ anh caã. Meå töi cûá hai nùm laåi sinh thïm möåt em beá. Thúiâ ào á ba töi lamâ giaoá viïn nïn nhiïuì con thò seä nhiïuì lûúng, thúiâ ào á ngûúiâ ta chûa biïtë lùmæ vï ì sinh àe ã co á kï ë hoacå h. Ba töi kïí lûúng giaoá viïn thúiâ ào á ca ã nha â àu ã ùn àu ã tiïu laiå conâ sùmæ àûúcå vanâ g àï í danâ h. Töi phaãi àúåi chõ Rúi lïn giûúâng nùçm chung röìi múái nguã vò thñch nghe chõ kïí chuyïån ma röìi noái thöi nguã ài khöng ma noá bùæt tïì vaâ nghe chõ Rúi haát ru. Chõ vöî möng em töi nheâ nheå vaâ haát úi húâi, “ru em em nguã cho muöìi àïí chõ ài chúå mua vöi ùn trêìu, mua vöi chúå Quaán chúå Cêìu, mua cau Nam Phöí mua trêìu chúå Dinh, chúå Dinh baán aáo con trai, Triïìu Sún baán noán, Mêåu Taâi baán kim”. Töi khöng biïtë chú å Dinh la â chúå naoâ vaoâ tuöií ào,á cunä g chùnè g biïtë ú ã àêu Triïuì Sún lênî Mêuå Taiâ , chó nghe chõ ru nhû thïë nïn thuöcå lúiâ va â thñch nghe chõ hatá , riïtë thanâ h thoiá quen, mú höì nhú,á vùng vùnè g nhûnä g lúiâ êuì ú. Töië naoâ khöng nghe chõ hatá ru dûúnâ g nhû töi khoá chòm vaoâ giêcë ngu ã hún. Chõ Rúi chó cho cacá em töi cacá h àaná h chuyïnì . Töi thêyë àöi tay chõ thoùn thoùtæ tung traiá boná g banâ laâ banh chuyïnì va â nhùtå lêyë nhûnä g que tre, miïnå g hatá nhûnä g cêu chuyïnì mötå chuyïnì hai chuyïnì ba chuyïnì bönë cho àïnë chuyïnì mûúiâ . Töi chó àûná g nhòn chõ vaâ cacá em mònh chúi vaiâ khi chûá khöng muönë chúi troâ nêyì vò töi khöng kheoá tay. Töi thñch àaá boná g vúiá qua ã boná g nhûaå , hay laâ tha ã diïuì vúiá banå be â trïn caná h àönì g ven söng. Chúi boná g chúi diïuì chaná chï xong thò têpå búi. Tuöií thú cuaã töi, cacá em töi, cuaã chõ Rúi hònh nhû vênî vö ûu vaâ hönì nhiïn. Chuná g töi lúná lïn tû å nhiïn nhû nhiïn cunâ g gia àònh cunâ g lanâ g xomá cunâ g thiïn nhiïn. Chuná g töi chó biïtë àïnë chiïnë tranh nhûnä g khi àötå nhiïn nghe lacå loaiâ vaiâ tiïnë g suná g trong àïm, àötå nhiïn nghe tiïnë g mayá bay êmì ò bay ngang trïn àêuì nhûnä g trûa heâ mú manâ g nguã yïn. Nhûnä g lo sú å vu vú thoaná g qua, co á ca ã chutá phênë khñch vaâ chú â àúiå mötå àiïuì gò, röiì nhe å nhanâ g tan biïnë vaoâ giêcë ngu,ã vúiá nhûnä g niïmì vui nho ã nhoi. Chõ Rúi chaiã tocá rêtë lêu khi àûná g trûúcá gûúng, chõ coá nûúcá da ngùm, chõ cötå tocá àuöi gaâ bùnç g dêy thun, àöi khi töi thêyë chõ buiá tocá lïn cao, giönë g nhû mötå ngûúiâ lúná . Chõ nêëu cúm nêëu canh kho caá bùçng bïëp lûãa àun cuãi. Chõ thöíi lûãa bïëp rêët kheáo vaâ nhanh chaáy. Caái bïëp dêìu hoaã thò thûúâng hoãng bêëc. Meå töi ài tiïm thuöëc ài thùm bïånh, röìi ài chúå vïì thò àïí àöì ùn cho chõ laâm vaâ nêëu nûúáng, meå chùm em. Meå baão Rúi gioãi, àaä biïët nïm nïëm àöì ùn ngon. Cúm nha â töi ngayâ ba bûaä kï í luön bûaä saná g thûúnâ g la â cúm chiïn topá mú ä hay cúm nguöiå ùn vúiá xò dêuì . Trong trñ nhúá cuaã töi thò thúiâ ào á töi hiïmë khi àûúcå ùn baná h mò, duâ coá nhûnä g lênì àûúcå uönë g sûaä àùcå pha nûúcá söi, möiî khi bõ ömë . Chiïcë banâ tronâ dunâ g àï í ùn cúm cuaã nha â töi lucá ào á co á bayã caiá ghïë nhûng chõ Rúi ñt khi ùn chung vò chõ conâ phaiã àutá cúm hay boná chaoá cho em gaiá töi, khi caã nha â ùn xong me å töi bï ë em mötå chöcë thò chõ múiá ngöiì vaoâ banâ . Töi tham ùn chûa biïtë àï í danâ h phênì , co á nhiïuì bûaä töi laâ ngûúiâ khua àuaä cuöië cunâ g va â töi khua hïtë àö ì ùn, chõ Rúi ùn cúm chayá vúiá chutá rau luöcå conâ sotá laiå , chêmë nûúcá mùmæ co á útá tûúi xùtæ latá hay laâ ruöcë pha útá bötå . *** Sau ngayâ thönë g nhêtë àêtë nûúcá thò chõ Rúi vïì quï, ba meå töi quay trúã laiå thanâ h phö,ë khi ba töi khöng conâ àûúcå thu dung àïí tiïpë tucå lamâ thêyì giaoá vò co á mötå thúiâ gian ngùnæ ài lñnh nghôa vuå cho chñnh quyïnì phña bïn thua. Ba meå töi noiá chõ lúná röiì phaiã àï í chõ vï ì nha,â àï í conâ lêyë chönì g. Töi lúná lïn trong nhûnä g thaná g ngayâ kho á khùn, suötë mötå thúiâ gian daiâ vï ì sau ào á töi hoanâ toanâ khöng nhú á gò vï ì chõ Rúi, cho àïnë ngayâ töi co á con. Con gaái töi thñch àûúåc töi böìng vaâ nguã trïn vai, nhûäng khi töi ài laâm vïì chaáu bùæt töi bïë trûúác ngûåc àïí chaáu dûåa àêìu vaâo vai töi maâ mú maâng nguã yïn. Nhûäng khi töi muöën chaáu nguã, töi têåp taânh haát ru. Möåt lêìn töi haát cêu “meå tröng con lïn cêìu aái tûã, thiïëp mong chaâng lïn nuái voång phu, biïët rùng chûâ nguyïåt xïë trùng lu, con ve kïu muâa haå biïët mêëy thu cho gùåp chaâng, aå aâ úi”, thò töi chúåt nhúá túái chõ Rúi, töi nghô laâ mònh àaä thuöåc cêu haát nêìy tûâ chõ. Töi vï ì nha â hoiã me,å me å töi noiá mêyë nùm con ài hocå xa nha â thò chõ Rúi coá àöi lênì ghe á thùm ba me,å hùnæ khöng lêyë chönì g nhûng àïnë nùm ba mûúi mêyë tuöií thò co á mötå àûaá con ngoaiâ gia á thu,á vênî ú ã quï cu ä va â lamâ thú å may va á hay buön rau baná thuöcë laá gò ào,á daoå trûúcá me å thi thoanã g co á gûiã mötå ñt tiïnì cho hùnæ chùm con. Töi camá canã h töi thûúng thêmì chõ Rúi, trong kyá ûcá cuaã töi chõ laâ mötå ngûúiâ con gaiá àepå , tocá chõ daiâ oná g a ã daná g chõ thon gêyì nho ã nhùnæ , àöi mùtæ àen tronâ ñt nhiïuì ngú ngacá . Tû å dûng töi nhúá lúiâ mötå baiâ hatá cuaã Trênì Tiïnë , “chõ töi tröng dïî thûúng baná rau chúå cêuì àöng ñ a, chõ töi chûa lêyë chönì g. Röiì mötå àïm saná g trùng coá ngûúiâ àanâ öng qua, hoå vï ì àêy xêy chiïcë cêuì nöië bú â söng, gùpå chõ töi dïî thûúng múiá ngo ä lúiâ cêuì hön ñ a. Chõ cunä g muönë lêyë chönì g…”. Trûúcá khi töi lïn àûúnâ g ài lamâ nöiå tru á bïnå h viïnå mötå nùm bïn Phapá , töi hatá ru con gaiá trûúcá khi ài vaâ töi nhú á àïnë chõ. Töi gûiã me å töi hai trùm nganâ , nùm àoá vanâ g mötå lûúnå g àêu chûnâ g nùm triïuå . Töi noiá vúiá me å la â töi gûiã qua â cho chõ Rúi vaâ chucá chõ sûcá khoeã . “Chiïcë cêuì xêy àa ä xong, chõ töi chûa lêyë chönì g”… Mûúâi mêëy nùm sau, möåt lêìn chõ Rúi lïn thaânh phöë ài khaám bïånh luön tiïån mua haâng hoaá gò àêëy, chõ coá gheá thùm ba meå töi, vaâ töi tònh cúâ lêìn àêìu gùåp laåi chõ, sau mêëy mûúi nùm. Toác chõ giúâ àoá àaä baåc nhiïìu phêìn, nhûng aánh mùæt thò vêîn saáng trong vaâ treã trung. Töi xem toa thuöëc baác sô kï cho chõ thò thêëy chõ coá cao huyïët aáp vaâ röëi loaån tiïìn àònh, bïånh cuãa tuöíi chúám giaâ. Töi noái chõ àûâng mua thuöëc, àïí töi àûa cho, duâng àuã möåt thaáng, sau khi duâng hïët thò hùéng mua, dùån chõ traánh ùn mùån vaâ àûâng quïn uöëng thuöëc. Chõ kï,í con gaiá cuaã chõ lêyë chönì g sinh con vaâ chõ ú ã chung nhaâ vúiá con gaiá , gia àònh con gaiá co á mú ã mötå tiïmå tapå hoa á nho ã ú ã ven àûúnâ g, vaâ chõ sönë g yïn öní , chùm nom chauá ngoaiå phu å baná cûaã hanâ g, khöng coá nhiïuì xaoá àönå g trong àúiâ sönë g cuaã chõ ú ã mötå miïnì quï ngheoâ va â vùnæ g ve ã nhûng yïn bònh. Chõ ài chuaâ mönì g mötå va â ngayâ rùmç , ùn chay möiî thaná g mûúiâ ngayâ . Töi khöng hiïuí vò sao chõ noiá thïm vúiá töi, noiá nho ã thöi, cûá nhû la â khöng muönë cho ai khacá biïtë chuyïnå . Chõ noiá , chõ khöng lêyë chönì g, va â chõ co á con vúiá mötå ngûúiâ àa ä co á gia àònh. Anh êyë la â mötå ngûúiâ quen ngayâ xûa cuaã chõ, vaâ hoaiâ thai xong thò chõ chia tay ngûúiâ ào,á baoã anh êyë khöng cênì lo lùnæ g va â àï í têm àïnë chõ nûaä . Chõ im lùnå g sinh con vaâ nuöi con cho túiá bêy chû,â hïtë thúiâ chùm con àïnë giú â thò chùm chauá . Thúâi cuãa chõ, daám laâm möåt ngûúâi meå àún thên laâ duäng caãm, töi thêìm nghô. Töi noiá , chõ giûä gòn sûcá khoe,ã khi naoâ cênì viïcå gò thò cûá goiå cho em, töi àûa söë àiïnå thoaiå cuaã töi cho chõ, va â noiá thïm, con gaiá em ài hocå nûúcá ngoaiâ , chauá thi thoanã g múiá vï ì thùm. Khi töi nhúá con gaiá àang ú ã xa, töi thûúnâ g nhú á laiå thúiâ chauá conâ be,á nhú á nhûnä g trûa heâ chauá ngu ã trïn vai töi, nhúá la â töi thûúnâ g àong àûa nhûnä g bûúcá chên trûúcá mùtå mötå têmë gûúng cuaã caná h tu ã aoá va â nhòn vaoâ gûúng àïí xem con gaiá ngu ã hay chûa, nhúá nhûnä g lúiâ hatá ru töi thuöcå lúiâ tû â lúiâ ru cuaã me å hay la â lúiâ chõ Rúi hatá ru em. Chõ Rúi nhû laâ ngûúiâ chõ ca ã trong gia àònh. Mötå thúiâ buönì chinh chiïnë xa xùm. n 21 VĂN HÓA - VĂN NGHỆ
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==