KỶ NGUYÊN VƯƠN MÌNH Thế giới đang trải qua nhiều xáo trộn và bất trắc khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đảo ngược hàng loạt chính sách đối ngoại vốn được coi là nền tảng duy trì ổn định toàn cầu. Những điều chỉnh này không chỉ tác động đến chiến lược của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, mà còn làm sâu sắc thêm cạnh tranh nước lớn. Các cuộc xung đột vũ trang từ Ukraine đến Trung Đông vẫn dai dẳng, tạo nên những đợt sóng bất ổn lan rộng. Trong khi đó, chiến tranh thương mại không chỉ xảy ra giữa Mỹ và Trung Quốc mà còn mở rộng với cả các đồng minh, đối tác thân cận của Washington, làm rung chuyển hệ thống thương mại đa phương. Kết hợp lại, những diễn biến này khiến tình hình thế giới trở nên khó lường, các quan hệ đối tác và liên minh thay đổi, niềm tin chiến lược lung lay. Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng những nước vừa và nhỏ như Việt Nam càng phải nỗ lực hơn để giữ vững cân bằng và tự chủ trong môi trường biến động dữ dội. GS James Borton, nghiên cứu viên cao cấp không thường trú tại Viện Chính sách Đối ngoại, Trường Nghiên cứu quốc tế tiên tiến chiến lược Johns Hopkins (Mỹ), nhận định: “Trong trật tự toàn cầu đang phân mảnh nhanh chóng, Việt Nam đang phải đi trên một sợi dây căng đầy bất trắc”. Ông gọi quan hệ cạnh tranh gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc là “mâu thuẫn mang tính định hình của thời đại”, vừa gây rủi ro vừa tạo cơ hội cho Việt Nam. Trao đổi với PV Tiền Phong, GS Borton nhấn mạnh: “Thay vì nghiêng quá về bất kỳ phía nào, Việt Nam nên tiếp tục hoàn thiện chính sách ngoại giao linh hoạt, kiên cường, và đặt lợi ích quốc gia lên trên mọi định hướng ý thức hệ”. Ông cho rằng chiến lược “không chọn phe” của Việt Nam không phải là né tránh, mà là một lựa chọn chiến lược chủ động. “Bằng cách giữ vị thế trung lập, Việt Nam vừa tránh bị cuốn vào các cạnh tranh siêu cường, vừa tranh thủ được lợi ích kinh tế, công nghệ, quốc phòng từ nhiều phía”, ông nói. GS Carl Thayer, một chuyên gia người Úc có nhiều năm nghiên cứu về Việt Nam, nhắc lại lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thực lực là cái chiêng, ngoại giao là cái tiếng. Chiêng có to tiếng mới lớn”. Theo học giả này, trong bối cảnh biến động phức tạp, Việt Nam cần một chiến lược gắn chặt mục tiêu – phương thức – phương tiện, tất cả dựa trên thực lực quốc gia. Mục tiêu xuyên suốt phải là giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, đồng thời duy trì quyền tự chủ chiến lược. Để đạt được, phương thức là phát triển đồng bộ sức mạnh quân sự, kinh tế, ngoại giao và cách truyền đạt thông điệp ra thế giới. Phương tiện để triển khai chính là mạng lưới đối tác toàn diện, đối tác chiến lược, các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, RCEP, EVFTA, cùng sự tham gia tích cực vào các tổ chức đa phương. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Dĩ bất biến ứng vạn biến” – độc lập, chủ quyền là nguyên tắc không đổi, nhưng sách lược có thể linh hoạt theo thời thế. TỰ CHỦ CHIẾN LƯỢC, TRÁNH BỊ ĐỘNG Cả GS Borton và GS Thayer đều nhấn mạnh tính chủ động trong đối ngoại Việt Nam. Trong khi GS Borton nhắc nhở “ngoại giao phản ứng thụ động sẽ khó mang lại hiệu quả”, GS Thayer khẳng định Việt Nam hiện có vị thế tốt nhờ đường lối đối ngoại đa phương hóa, đội ngũ ngoại giao chuyên nghiệp và chính sách quốc phòng “bốn không”. Cả hai nhà nghiên cứu đều cho rằng Việt Nam cần tận dụng chủ nghĩa đa phương để gia tăng sức mạnh. Với ASEAN, Việt Nam không chỉ giữ vai trò là thành viên tích cực mà còn thúc đẩy khối này trở thành trung tâm điều phối tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Ở tầm toàn cầu, Việt Nam đã chứng tỏ uy tín qua hai nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, hay vai trò trong các diễn đàn APEC, ASEM. Bên cạnh đó, mở rộng thị trường thương mại và hội nhập sâu vào các hiệp định thế hệ mới cũng là một phương thức củng cố vị thế. Các hiệp định tự do thương mại không chỉ giúp đa dạng hóa nguồn lực kinh tế, mà còn là “lá chắn” bảo vệ Việt Nam trước biến động từ chính sách bảo hộ thương mại. GS Borton cho rằng Việt Nam cần tiếp tục giữ tự chủ chiến lược, bằng cách đa dạng hóa quan hệ thương mại để không phụ thuộc vào một vài thị trường lớn; làm sâu sắc các liên minh khu vực nhằm gia tăng “độ bền” trước biến động toàn cầu; tránh rơi vào thế lựa chọn“được – mất”giữa các siêu cường. GS Thayer bổ sung khía cạnh quốc phòng và cải cách trong nước. Theo ông, Việt Nam phải thực hiện song song các nhiệm vụ: Thứ nhất, bảo đảm thành công của quá trình tinh gọn bộ máy chính trị, nhằm thực thi chính sách hiệu quả hơn, phát triển kinh tế thông qua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, để đạt mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Thứ hai, Việt Nam cần nỗ lực gấp đôi để xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh vào năm 2025 và quân đội chính quy, tinh nhuệ, hiện đại vào năm 2030. Việt Nam cần nghiên cứu kỹ bài học từ các cuộc xung đột hiện nay để rút ra bài học về cách một quốc gia nhỏ có thể chống lại cường quốc lớn thông qua cách mạng công nghệ. Thứ ba, Việt Nam cần tăng cường thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, kêu gọi các thành viên ASEAN nỗ lực hơn nữa để củng cố vai trò trung tâm của ASEAN và triển khai Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ngoài các thị trường và hiệp định tự do thương mại hiện có như RCEP, CPTPP và EVFTA, Việt Nam nên tiếp tục tích cực mở rộng thị trường mới cả song phương và thông qua các hiệp định thương mại tự do đa phương, đặc biệt với các quốc gia Trung Đông và tổ chức đa phương như Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), Thị trường chung Nam Mỹ (MECOSUR), BRICS… Cuối cùng, GS Thayer cho rằng Việt Nam cần xây dựng chiến lược thông tin hiệu quả, hướng tới giới hoạch định chính sách và dư luận quốc tế, nhằm thúc đẩy hợp tác đa phương, đề cao pháp quyền và Hiến chương Liên Hợp Quốc. “Việt Nam cần lập luận rằng các nước nên ủng hộ sự tự chủ chiến lược của Việt Nam - một quốc gia đang nổi ở tầm trung, bởi vì Việt Nam chỉ có thể đóng góp tốt nhất cho an ninh quốc tế nếu không bị buộc phải chọn phe”, GS Thayer nói. GS Borton nhận định: “Trong một thế giới phân mảnh, khả năng duy trì sự cân bằng, thực tế và độc lập một cách tự tin sẽ là yếu tố định hình khả năng phục hồi và phát triển trong tương lai. Thế giới có thể đang rạn nứt, nhưng nếu cẩn trọng, Việt Nam vẫn có thể duy trì sự toàn vẹn”. n GIỮ CÂN BẰNG, NUÔI THỰC LỰC TRONG BỨC TRANH TOÀN CẦU ĐẦY BẤT ĐỊNH HIỆN NAY, VIỆT NAM DƯỜNG NHƯ ĐANG PHẢI ĐI TRÊN “SỢI DÂY CĂNG” GIỮA NHỮNG LỰC KÉO ĐỐI NGHỊCH. SỰ PHÂN CỰC TRONG TRẬT TỰ QUỐC TẾ, XUNG ĐỘT KÉO DÀI Ở NHIỀU NƠI VÀ CẠNH TRANH CHIẾN LƯỢC NƯỚC LỚN NGÀY CÀNG GAY GẮT ĐẶT RA NHỮNG THỬ THÁCH KHÔNG NHỎ. CÁC NHÀ NGHIÊN CỨU CHO RẰNG BỐI CẢNH NÀY ĐÒI HỎI VIỆT NAM XỬ LÝ KHÔN KHÉO. THÁI AN - BNH GIANG Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên và Đại sứ, Trưởng đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer gặp gỡ, thống nhất kŌt quả đàm phán thuŌ đối ứng ngày 22/5 ẢNH: BỘ CÔNG THƯƠNG “Bằng cách giữ vị thế trung lập, Việt Nam vừa tránh bị cuốn vào các cạnh tranh siêu cường, vừa tranh thủ được lợi ích kinh tế, công nghệ, quốc phòng từ nhiều phía”. GS JAMES BORTON “Ngoài các thị trường và hiệp định tự do thương mại hiện có như RCEP, CPTPP và EVFTA, Việt Nam nên tiếp tục tích cực mở rộng thị trường mới cả song phương và thông qua các hiệp định thương mại tự do đa phương, đặc biệt với các quốc gia Trung Đông và tổ chức đa phương như Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), Thị trường chung Nam Mỹ (MECOSUR), BRICS…”. GS CARL THAYER Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Tổng Thư kº Hội đồng HŰp tác vùng Vịnh (GCC) Jasem Mohamed AlBudaiwi tại Malaysia ngày 27/5 ẢNH: VGP 72 www.tienphong.vn
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==