ĐỒNG TIỀN VIỆT TRẢI QUA NHỮNG MỐC LỊCH SỬ ĐÁNG NHỚ Nhờ nhiều nguồn tin tôi mới tìm được số điện thoại của họa sĩ Trần Tiến và hẹn gặp ông ngay bởi những họa sĩ trực tiếp tham gia thiết kế mẫu tiền từ năm 1945 đến nay không còn được mấy người. Gặp được ông tôi mừng vì ở tuổi “xưa nay hiếm”, tóc bạc phơ nhưng trông ông vẫn còn khỏe dù bước đi không còn nhanh nhẹn. Trong không gian nhỏ của phòng khách chưa đầy 15m2 nhưng gây ấn tượng bởi mảng tường được trang trí bằng những mẫu đồng do ông thiết kế một cách trang trọng như hằng ngày nhắc nhở ông về những dấu mốc lịch sử của đất nước qua các thời kỳ. Cuốn kỷ yếu về lịch sử các tờ tiền Việt Nam được ông Tiến lưu giữ như “báu vật”cất sâu trong tủ được ông lấy ra và lật mở từng trang cẩn thận cho phóng viên xem như một thước phim quay chậm ghi lại những dấu mốc lịch sử từ năm 1945 đến năm 2025. Gắn với đó, lịch sử tiền tệ cũng có những bước cải tiến, phát triển ngày một đẹp hơn, chất lượng tốt hơn, thể hiện rõ nét nhất qua 6 bộ tiền. Họa sĩ Tiến chỉ vào bộ tiền thứ nhất chỉ dẫn cho phóng viên thời kỳ phát hành và sử dụng những năm 1946 -1951 do Bộ tiền Tài chính phát hành (khi đó chưa thành lập Ngân hàng) nên được gọi là “Bộ tiền Tài chính”. Bộ tiền Tài chính gồm có tiền Tài chính, tiền Nam bộ và tín phiếu Trung bộ. Bộ thứ 2 là vào thời kỳ 1951-1958 (thường gọi là bộ tiền 51). Bộ tiền này được thiết kế, in ấn tại nước ngoài. Chất lượng về chế bản, in ấn, nguyên vật liệu tốt hơn so với bộ tiền Tài chính. Bộ thứ 3 là vào những năm 19591978, sau khi miền Bắc giải phóng và cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc. Thời kỳ này chúng ta bước vào công cuộc phục hồi kinh tế, xây dựng xã hội chủ nghĩa và cải tạo công thương nghiệp trong những năm 1958 - 1964. Từ bộ tiền thứ 2 sang bộ tiền thứ 3 là một bước tiến mới về chuẩn hóa. Không chỉ chuẩn hóa về chất lượng chế bản, bắt đầu có in lõm... mà bộ tiền này còn hoàn toàn do họa sĩ Việt Nam tự thiết kế, có sự hỗ trợ về chế bản và công nghệ in ấn của nước bạn. Có thể nói bộ tiền này là một trong những bộ tiền đẹp cả về thẩm mỹ và kỹ thuật của tiền đồng Việt Nam. Bộ tiền thứ 4 giai đoạn 1978 -1985 (còn gọi là bộ tiền Thống nhất). Ngay sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đồng tiền giải phóng được phát hành. Ngày 25/4/1978, Chính phủ quyết định thống nhất tiền tệ trong cả nước, bộ tiền phát hành năm 1978 trở thành bộ tiền Thống nhất. Bộ tiền thứ 5 được phát hành vào năm 1985, thời điểm mà tình hình kinh tế đất nước sau chiến tranh rất kiệt quệ, lạm phát ở mức phi mã 700 -800%/năm. Vì vậy, khi bộ tiền mới vừa phát hành đã bị lạm phát “tàn phá”, các tiêu chuẩn về mệnh giá bị phá vỡ. Cơ quan phát hành tiền phải phát hành nhiều loại tiền mới với chất lượng thấp, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong xã hội. Chưa kể tới hàng chục mẫu ngân phiếu thanh toán được sử dụng như tiền được phát hành và thanh toán như tiền. Bộ tiền thứ 6 là bộ tiền polymer. Những năm 1990, nạn tiền giả hoành hành ngày càng nghiêm trọng, gây nhức nhối và hoang mang trong đời sống xã hội, gây nguy hiểm cho nền kinh tế của đất nước. Vì vậy, nhu cầu có một bộ tiền mới, hiện đại, bảo mật và chống giả cao như một đòi hỏi tất yếu của lịch sử. Đó cũng là lý do của sự ra đời đồng tiền polymer. Sau 22 năm phát hành (2003-2025), bộ tiền mới polymer đã đáp ứng được các yêu cầu đề ra như đồng tiền sạch, đẹp, bền trong lưu thông, tiết kiệm chi phí in ấn, có khả năng chống giả cao, tính cơ giới hóa tốt, phục vụ tốt cho yêu cầu của giai đoạn phát triển mới, đánh dấu một thời kỳ mới về công nghệ sản xuất tiền giấy của Việt Nam. NGƯỜI GIỮ KỶ LỤC VẼ NHIỀU TIỀN NHẤT VÀ NHỮNG CÂU CHUYỆN CHƯA KỂ Ông Tiến kể, sau khi tốt nghiệp đại học Mỹ thuật năm 1975, ông được phân công về bộ phận thiết kế tiền trong Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và phải học lại từ đầu vì ngôn ngữ đồ họa của tiền không giống như các loại đồ họa khác. Họa sĩ phải phối hợp hàng chục công đoạn như vẽ, khắc tay, làm bằng máy tính, mạ, in, ghép bản... “Việc vẽ một đồng tiền khác rất nhiều so với việc vẽ một bức tranh. Thiết kế tiền là một nghề đòi hỏi kỹ thuật rất cao nhưng lại không có trường đào tạo, cho nên các bí kíp cũng như kinh nghiệm thiết kế tiền ở Việt Nam của tôi thường chỉ được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác hoặc tự mày mò học hỏi các kỹ thuật in tiền tiên tiến ở các nước trên thế giới”, ông Tiến chia sẻ. Ông được xem là một trong những người vẽ ra nhiều mẫu tiền nhất ở nước ta. Trong gần 30 năm, ông đã tham gia thiết kế không dưới 40 mẫu và mỗi mẫu với ông là một Người vẽ tiền HỌA SĨ TRẦN TIẾN (83 TUỔI) LÀ NGƯỜI CÓ HƠN 30 NĂM GẮN BÓ VỚI NGHỀ THIẾT KẾ MẪU TIỀN, NGUYÊN TRƯỞNG PHÒNG THIẾT KẾ MẪU TIỀN (CỤC PHÁT HÀNH VÀ KHO QUỸ - NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC) ĐÃ KỂ VỀ NHỮNG DẤU MỐC QUAN TRỌNG ĐẤT NƯỚC QUA LỊCH SỬ CÁC TỜ TIỀN VIỆT. ÔNG CHIA SẺ, VIỆC THIẾT KẾ MẪU TIỀN PHẢI ĐẢM BẢO HÌNH THỨC ĐẸP HÀI HÒA GIỮA KỸ THUẬT VÀ MỸ THUẬT CŨNG NHƯ BẢO AN VỚI NHIỀU THỦ THUẬT ĐỂ CÓ KHẢ NĂNG CHỐNG LÀM GIẢ, KỂ CẢ CÁC THIẾT BỊ SAO CHỤP… NGỌC MAI GHI DẤU LẠI LỊCH SỬ QUA TỪNG THỜI KỲ Bộ tiền mẫu polymer do họa sĩ Trần Tiến thiết kế Họa sĩ Trần Tiến bên “báu vật” kỷ yếu lịch sử đồng tiền Việt “So với đồng tiền ngày xưa, chủ yếu tập trung vào các nét hoa văn phức tạp để tránh việc vẽ giả bằng tay thì đồng tiền ngày nay có sự tham gia tối đa của các kỹ thuật công nghệ cao như công nghệ tạo nét nổi, tạo hiệu ứng màu cửa sổ. Yêu cầu chung đối với các họa sĩ thiết kế tiền là sáng tạo, thể hiện được những vẻ đẹp đặc trưng của đất nước, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc và chân dung Bác Hồ là chân dung duy nhất được in trên tất cả các đồng tiền của Việt Nam”. Họa sĩ TRẦN TIẾN RẠNG RỠ VIỆT NAM 16 www.tienphong.vn
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==