BÁU VẬT TINH THẦN Chi Bảo kể, cách đây khoảng gần 20 năm, khi bắt đầu tham gia chương trình Hiểu về trái tim - một quỹ từ thiện do chính anh sáng lập nhằm mục đích hỗ trợ phẫu thuật tim miễn phí cho trẻ em nghèo bị bệnh tim bẩm sinh, anh bắt đầu tìm hiểu về gốm cổ. “So với các đồ cổ khác, gốm cổ thường không có giá trị thương mại lớn, những nhà sưu tập đồ cổ thường thích những đồ đồng, đồ bạc hay đồ tráng men. Nhưng tôi lại chọn gốm cổ để sưu tầm bởi giá trị ở gốm cổ không nằm ở việc định giá mà nằm ở lịch sử đồ gốm đã trải qua”, Chi Bảo nói. Theo anh, đồ gốm gần như là sự khởi đầu của sự sống văn minh của người Việt cổ, nhưng sau đó tới thời đại đồ đồng, đồ sắt... mở ra những khả năng mới về công nghệ và xã hội. Nhưng đồ gốm vẫn được duy trì trong các thời đại, song hành và đánh dấu sự gắn bó của gốm trong xã hội người Việt cổ. Qua gốm cổ, chúng ta có thể tìm hiểu được đời sống văn hóa, phong tục tập quán của người Việt trong suốt hơn 4.000 năm qua. Để có được hơn 1.000 hiện vật gốm Việt cổ, Chi Bảo đã mất hơn gần 20 năm để sưu tầm cũng như học hỏi, tìm hiểu về gốm. Mỗi một hiện vật là một lần học hỏi, Chi Bảo học từ những nhà sưu tập khác, nhà nghiên cứu khảo cổ có uy tín cũng như từ những tài liệu nghiên cứu. Anh đến nhiều bảo tàng lớn trên thế giới để tìm hiểu, so sánh. Theo Chi Bảo, nếu so về màu sắc, sự đồ sộ hay sự sắc nét thì gốm Việt cổ khó có thể địch lại với những đồ gốm của văn hóa thời La Mã, Ai Cập… nhưng gốm Việt cổ lại có vẻ đẹp khác. Đó là sự mộc mạc, giản dị mà nhìn qua, người Việt có thể cảm nhận được sự quen thuộc, gần gũi; đó là hồn cốt, là biểu tượng văn hoá đời sống người Việt từ thuở sơ khai tới nay. Quá trình sưu tập gốm cổ cũng là một hành trình công phu bởi theo Chi Bảo, gốm cổ hiện rất hiếm, lại ít nhà sưu tầm quan tâm nên ban đầu anh gặp rất nhiều khó khăn khi tiếp cận. Nhưng dần dần, sự kiên nhẫn của Chi Bảo đã được nhiều người biết tới, họ mách nước, giới thiệu những người còn lưu giữ gốm cổ. “May mắn nhất của tôi là vì gốm cổ không có giá trị thương mại cao nên nhiều người giữ mà cứ vất lăn lóc ở góc nhà. Có những người lớn tuổi đã giữ những chiếc bình gốm mấy chục năm, sợ con cháu mai này không giữ được nên nhờ cậy đến tôi giữ giùm. Xét về giá trị thương mại thì không bao nhiêu nhưng họ vẫn giữ, coi như báu vật tinh thần. Vì thế mỗi một hiện vật tại Bảo tàng này đều là báu vật”, Chi Bảo nói. CẦU NỐI KHƠI DẬY NIỀM TỰ HÀO DÂN TỘC Trung tuần tháng 7 vừa qua, Chi Bảo đã khai trương bảo tàng mang tên Gốm thời dựng nước, tại phường An Khánh, TPHCM. Bảo tàng trưng bày hơn 400 hiện vật gốm tiêu biểu cho một số nền văn hoá Việt cổ. Trong đó có nhiều hiện vật đã có tuổi đời hàng ngàn năm hay vài ngàn năm. Như hiện vật chõ gốm Đông Tiến. Đây là chiếc chõ được khai quật cách đây vài chục năm tại triền sông Mã thuộc tỉnh Thanh Hóa và đã được một nhà sưu tập sở hữu. Sau khi được chuyển nhượng, Chi Bảo cho tiến hành giám định chiếc chõ. Qua giám định khoa học và các tài liệu, hiện vật để so sánh, các nhà nghiên cứu khảo cổ học và Hội đồng giám định đã khẳng định hiện vật này thuộc giai đoạn Văn hóa Đông Sơn cách đây khoảng 2.500 năm đến 2.000 năm. Chõ gốm Đông Tiến cho thấy trình độ cao của kỹ thuật chế tác đồ gốm thời tiền - sơ sử Đông Sơn, với công năng chính là làm chín gạo nhờ hơi nước bằng cách tiên tiến nhất lúc bấy giờ. Cho đến nay các nhà khảo cổ tại Việt Nam mới chỉ tìm thấy 7 chiếc chõ gốm thuộc giai đoạn Đông Sơn nhưng đều không còn hình hài nguyên vẹn. Chỉ duy nhất chõ gốm Đông Tiến là hiện vật còn nguyên vẹn nhất, lớn nhất với hình dáng cân đối, hài hòa và trang trí hoa văn đặc trưng của văn hóa Đông Sơn. Chõ gốm Đông Tiến đã được công nhận là Bảo vật quốc gia. Ngoài chiếc chõ Đông Tiến, trong bảo tàng còn có nhiều hiện vật đang được đề xuất công nhận bảo vật quốc gia. Trong đó, chiếc nồi gốm thuộc nền văn hóa Cái Bèo, niên đại cách đây khoảng 7.000 năm, là một trong những cổ vật xưa nhất ở bảo tàng; chiếc âu thuộc nền văn hóa Hạ Long cách đây khoảng 5.000 năm; tượng chim bằng gốm thuộc văn hóa Đồng Đậu cách đây hơn 3.000 năm; chiếc cốc hình chim, thố, bình của văn hóa Gò Mun, niên đại cách đây 3.000 năm tới 2.700 năm thuộc nền văn hóa tiền Đông Sơn, thời kỳ thúc đẩy việc ra đời nhà nước sơ khai của người Việt… Bảo tàng còn có các hiện vật gốm của các thời kỳ sau như Lý - Trần, Chu Đậu, nhà Lê, nhà Nguyễn... cũng được trưng bày tại các không gian riêng, được kết nối với nhau một cách khoa học khiến người xem có thể đi theo từng tầng, từng lớp của sự phát triển văn hóa Việt trải dài 4.000 năm mà gốm là sự hiện diện bền vững nhất trong sự phát triển đó. Chi Bảo kỳ vọng bảo tàng sẽ trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong cộng đồng. Hiện bảo tàng đang triển khai để phối hợp với trường học, các bảo tàng trong, ngoài nước tổ chức các chương trình trải nghiệm, các hoạt động giáo dục cho học sinh, sinh viên. Bởi tại bảo tàng này, các hiện vật không chỉ để ngắm nhìn mà còn là tư liệu sống động phục vụ nghiên cứu khảo cổ, lịch sử và giáo dục di sản. n TRỌNG THỊNH “Nếu nêu câu hỏi văn hoá người Việt cổ có cái gì thì mỗi người sẽ có nhận định khác nhau. Người nói văn hoá phi vật thể, người nói có di sản... Nhưng với gốm Việt cổ, cái mình dễ nhìn thấy nhất qua đó là sự khởi đầu của văn hoá đời sống Việt. Tôi có một căn phòng riêng có nhiều chiếc gốm cổ và tôi dành phòng đó để ngồi thiền. Nhìn vào những đồ gốm đó, rõ ràng tôi thấy hình bóng Tổ tiên ngày xưa. Đó là sự kết nối mà tôi tưởng tượng thấy mỗi hiện vật gốm nơi đây đang chia sẻ, đang kể chuyện ngày xưa”. Nghệ sĩ CHI BẢO Giám đốc Bảo tàng Gốm thời dựng nước “Chi Bảo là một diễn viên nổi tiếng, một người hoạt động mạnh mẽ trong các công tác xã hội. Việc anh sưu tập gốm cổ và mở Bảo tàng Gốm thời dựng nước được nhiều người đánh giá cao bởi không phải ai cũng dám dành tiền bạc, thời gian và cả cuộc sống của mình để đưa những mảnh ghép của văn hoá trở về với cộng đồng. Điều đáng quý hơn là Chi Bảo làm thế không vì danh tiếng hay lợi nhuận, mà chỉ đơn thuần là vì tình yêu cháy bỏng với quê hương”. Nhà nghiên cứu Mỹ thuật LÝ ĐỢI Chiếc chõ gốm Đông Tiến, có tuổi đời từ 2.000 tới 2.500 năm, hiện đã được công nhận là Báu vật quốc gia LINH HỒN GỐM CỔ “GỐM CỔ CÓ LINH HỒN HAY KHÔNG? TÔI NGHĨ LÀ CÓ! ĐỜI SỐNG VĂN HÓA VIỆT NAM MẤY NGHÌN NĂM QUA, THEO PHONG TỤC TẬP QUÁN, GỐM CỔ THƯỜNG ĐƯỢC CHÔN CÙNG NGƯỜI CHẾT HAY ĐẶT TRÊN BÀN THỜ, ĐƯỢC COI LÀ MỘT VẬT LINH THIÊNG NHƯ THẾ THÌ KHÔNG THỂ LÀ MỘT VẬT VÔ TRI. KHÔNG CHỈ THẾ, THÔNG QUA CHÍNH BẢN THÂN, MỖI HIỆN VẬT GỐM CỔ ĐỀU CÓ THỂ KỂ NHỮNG CÂU CHUYỆN, NHỮNG KÝ ỨC LỊCH SỬ CỦA DÂN TỘC”, NGHỆ SĨ PHẠM GIA CHI BẢO, GIÁM ĐỐC BẢO TÀNG GỐM THỜI DỰNG NƯỚC CHIA SẺ. kể chuyện THỜI DỰNG NƯỚC RẠNG RỠ VIỆT NAM 12 www.tienphong.vn
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==