15 n Thứ Tư n Ngày 9/4/2025 KINH TẾ ƯU ĐÃI TRÊN “GIẤY TỜ” Năm 2012, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011 - 2020, đặt mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam có khoảng 5.000 doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Theo TS Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, doanh nghiệp KHCN có vai trò rất lớn trong nền kinh tế bởi sản phẩm của họ có thể tạo ra giá trị gia tăng rất lớn, thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Nhìn sang Mỹ hay nhiều quốc gia, các doanh nghiệp hàng đầu của họ như Google, Apple, Meta, Amazon đều xuất phát từ doanh nghiệp công nghệ. Tại Việt Nam, để thúc đẩy các doanh nghiệp KHCN, năm 2007 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 80/2007/NĐ-CP và đến năm 2019, Chính phủ ban hành tiếp Nghị định 13/2019/NĐ-CP về doanh nghiệp khoa học và công nghệ, quy định nhiều ưu đãi cho nhóm doanh nghiệp này như miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước; ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và sản xuất kinh doanh; hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, thương mại hóa kết quả khoa học và công nghệ đồng thời hỗ trợ, khuyến khích ứng dụng, đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, mục tiêu về số lượng doanh nghiệp khoa học và công nghệ đặt ra tại Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011 - 2020 chưa đạt được, các ưu đãi của Nghị định 80 và Nghị định 13 cũng chưa đi vào thực tế khiến các doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam gặp rất nhiều rào cản, khó khăn trong quá trình phát triển. Theo số liệu của Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ (nay là Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ) của Bộ Khoa học và Công nghệ, năm 2020, số lượng doanh nghiệp Việt Nam hoạt động theo mô hình doanh nghiệp khoa học và công nghệ đạt khoảng 3.000 doanh nghiệp. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận và hưởng ưu đãi còn rất hạn chế. Tính đến hết năm 2022, cả nước có 712 doanh nghiệp KHCN được công nhận trên tổng số 3.000 doanh nghiệp tiềm năng. Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam từng thực hiện một khảo sát với 167 doanh nghiệp thành viên cho thấy, đa số doanh nghiệp KHCN không được hưởng chính sách ưu đãi theo Nghị định 13. Cụ thể, có 6 doanh nghiệp được ưu đãi, 18 doanh nghiệp chưa biết tiếp cận cơ chế ưu đãi như thế nào, một doanh nghiệp có doanh thu sản phẩm KHCN không đủ tỷ lệ 30% để nhận ưu đãi và 141 doanh nghiệp chưa được hưởng ưu đãi. Hàng năm, số lượng doanh nghiệp khoa học và công nghệ được cấp giấy chứng nhận cũng tăng rất ít. Theo số liệu của Bộ Khoa học và Công nghệ, từ năm 2019 đến tháng 6/2022, Việt Nam chỉ có 57 doanh nghiệp KHCN được cấp giấy chứng nhận, giai đoạn từ tháng 7/2022-31/3/2023 có thêm 21 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận. Trong số 78 doanh nghiệp được cấp mới thời gian này, hầu hết là doanh nghiệp ở Hà Nội và TPHCM. NHIỀU RÀO CẢN Theo TS Nguyễn Quân, các doanh nghiệp công nghệ thường có xuất phát điểm rất thấp vì khởi nghiệp từ ý tưởng công nghệ hoặc kết quả nghiên cứu khoa học. Nguồn vốn lớn nhất của họ là sản phẩm chất xám, chưa có vốn, nhà máy. Vì vậy họ rất cần sự đầu tư của nhà nước hoặc xã hội để có thể phát triển các sản phẩm công nghệ của mình. Kinh nghiệm các nước cho thấy, nếu doanh nghiệp KHCN được đầu tư đúng thì tốc độ phát triển rất nhanh, mang lại giá trị gia tăng rất lớn. TS Quân lấy ví dụ, một con chip có thể bán hàng chục ngàn USD trong khi chi phí vật liệu để làm ra con chip không lớn. “Vì vậy quan điểm của Bộ Khoa học và Công nghệ từ nhiều năm nay là phải tập trung thúc đẩy các doanh nghiệp KHCN”, nguyên Bộ trưởng nói. Ông cho biết thêm, đến năm 2007 Việt Nam mới bắt đầu có khái niệm về doanh nghiệp khoa học và công nghệ khi ban hành Nghị định 80. Quá trình xây dựng chính sách ưu đãi cho nhóm doanh nghiệp này gặp nhiều khó khăn, chủ yếu đến từ sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật. Ví dụ, Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013 có khái niệm doanh nghiệp khoa học và công nghệ, nhưng Luật Doanh nghiệp không có quy định về loại hình doanh nghiệp này. Vì vậy, các địa phương gặp nhiều lúng túng, rụt rè trong quá trình triển khai. Chẳng hạn quy định cho phép doanh nghiệp khoa học và công nghệ được hưởng ưu đãi cao, nhưng vì Luật doanh nghiệp và Luật Thuế thu nhập Doanh nghiệp không có quy định ưu đãi cho loại hình doanh nghiệp KH&CN nên Nghị định 80 và Nghị định 13 đành quy định ưu đãi thuế cho doanh nghiệp KH&CN như doanh nghiệp đầu tư vào khu công nghệ cao. Vì thế rất ít địa phương áp dụng ưu đãi cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Quy trình và điều kiện để được công nhận và duy trì chứng nhận doanh nghiệp KHCN cũng khá phức tạp. Ví dụ, để được chứng nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ cần có văn bằng bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Nhiều doanh nghiệp KHCN hình thành từ kết quả nghiên cứu khoa học sử dụng ngân sách nhà nước. Nhưng chính các nhà khoa học thực hiện đề tài nghiên cứu này cũng chưa được giao quyền sở hữu theo quy định, vậy làm sao có thể chuyển giao cho doanh nghiệp để đáp ứng được điều kiện. Một quy định khác, chẳng hạn như doanh nghiệp phải có tối đa 30% doanh thu từ sản phẩm công nghệ, năm tiếp theo phải lên 50%, sau đó là 70%. Thực tế việc kinh doanh phụ thuộc vào điều kiện khách quan của thị trường. Năm đầu nếu được 30% doanh thu, năm sau không đạt được 50% thì không được hưởng ưu đãi. “Chính các quy định trên đã khiến các doanh nghiệp cảm thấy quá vất vả khi đi xin ưu đãi, họ thà nộp thuế để hoạt động như doanh nghiệp bình thường thay vì đi xin miễn thuế, nhất là khi các doanh nghiệp khoa học công nghệ ở Việt Nam thường có quy mô nhỏ, tiền thuế không lớn”, TS Quân nêu. Một rào cản khác, theo TS Quân là Luật Viên chức hiện nay không cho phép các nhà khoa học được thành lập và điều hành doanh nghiệp trong khi các doanh nghiệp khoa học công nghệ thường xuất phát từ kết quả nghiên cứu của nhà khoa học. Ông cho biết thêm, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị Về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, mới đây nhất là Nghị quyết 193 của Quốc hội Về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã có nhiều quy định cởi trói cho khoa học và công nghệ như cho phép các tổ chức khoa học được quyền sở hữu kết quả nghiên cứu, được thành lập doanh nghiệp KHCN, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ, thúc đẩy thương mại hoá các kết quả nghiên cứu. Đây là những quy định mang tính cởi trói cho hoạt động khoa học công nghệ nói chung, trong đó có doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, vị chuyên gia này cũng cho rằng, việc thể chế hoá các chủ trương, quy định trên phải được thực hiện đồng bộ và triệt để mới giải quyết được các vướng mắc đã được nêu ra trong nhiều năm qua, ví dụ phải quy định rõ doanh nghiệp KH&CN là doanh nghiệp đa sở hữu, phải giao quyền sở hữu kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước cho nhà khoa học chứ không chỉ giao cho tổ chức KH&CN, cho nhà khoa học được quyền định giá kết quả nghiên cứu khi chuyển giao cho doanh nghiệp hoặc góp vốn vào doanh nghiệp… Từ đó, mới tạo được động lực thực sự cho các doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam phát triển. NGUYỄN HOÀI Doanh nghiệp khoa học và công nghệ đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế khi tạo ra các sản phẩm có hàm lượng chất xám, góp phần làm gia tăng giá trị của nền kinh tế. Tuy nhiên những năm qua, các doanh nghiệp khoa học công nghệ chưa có sự phát triển đột phá. Dù có chính sách ưu đãi, nhiều doanh nghiệp thà lựa chọn “nộp thuế hơn miễn thuế” vì thủ tục hành chính và thiếu hành lang pháp lý phù hợp, hiệu quả. Theo Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, số lượng doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận còn hạn chế do một số nguyên nhân, như thủ tục đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ hay thủ tục giao quyền các kết quả KH&CN có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước còn phức tạp. Các điều kiện về tỷ lệ doanh thu để chứng nhận và duy trì hiệu lực của Giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ là một thách thức đối với các doanh nghiệp mới khởi nghiệp hoặc các tập đoàn/công ty lớn kinh doanh đa ngành nghề. Bài 13: “Thà nộp thuế hơn miễn thuế” Nguyễn Văn Thiên Vũ (Top 10 gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2022) sáng lập ra thương hiệu Agridone – một doanh nghiệp chuyên cung cấp máy bay không người lái trong sản xuất nông nghiệp ẢNH: AGRIDONE VIỆT NAM DOANH NGHIỆP LĨNH VỰC KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ: Sản phẩm Robot của Công ty MISA đón tiếp đối tác đến thăm và làm việc tại trụ sở công ty ẢNH: TUẤN BÙI ĐÒN BẨY CHO MỘT VIỆT NAM THỊNH VƯỢNG
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==