chục mét vuông, thời kỳ chợ còn đông vui của nhiều năm trước. Bà Nga chỉ tay vào khuôn hình lớn rồi bảo: “Có tui chèo đò trong bức hình đó, hơn 30 năm trước tôi còn trẻ, buổi sáng chợ này sung túc lắm. Mấy năm nay, nhà nước làm bến du lịch để hút khách, nhưng cũng chẳng bao nhiêu người tới, vì người buôn bán còn không tới nói gì khách”. Trước đó 2 ngày, bà Nga chở 3 khách nước ngoài nghe tiếng chợ nổi tìm tới tham quan. Chạy một vòng hơn cây số, tới chợ mà không thấy chợ, không bóng ghe tàu mua bán, thất vọng kêu chở lại bờ. Rồi bà Nga lại nhớ khi mình còn nhỏ, ký ức vẫn còn lưu giữ hình ảnh cố nghệ sĩ Út Trà Ôn tới chợ, ngồi ghe hát bài Tình anh bán chiếu: “...Tôi nhổ sào cho ghe chiếu trôi xuôi, lòng nặng trĩu một nỗi sầu tê tái/ Tôi ngồi yên sau lái, mắt vẫn hướng nhìn nơi nẻo cũ vườn xưa/ Hỡi ôi, con sông Phụng Nghiệp nó chảy ra bảy ngã, mà sao lệ của tôi nó cũng lai láng muôn dòng/...”. Bà Nga tiếp tục chở tôi vào vàm Ba Ngàn, nơi chợ Ngã Bảy được dời về, khoảng 5 phút chạy ghe rồi bà Nga chỉ tay giới thiệu “đây là chợ nổi Ngã Bảy”. Người lái ghe không nói chúng tôi không nhận ra đây là khúc sông từng có chợ nổi thuộc hàng lớn nhất miền Tây. Cả 2 vị trí chợ nổi Ngã Bảy xưa và nay đều vắng như nhau. “Giờ không một bóng ghe tàu nào buôn bán ở đây. Đường bộ phát triển, thương lái đưa xe tải về tận vườn thu mua tiện hơn đường thuỷ, nên chợ nổi vắng dần. Rồi khi xảy ra dịch COVID-19 các chợ bị hạn chế hoạt động để phòng bệnh, khi dịch qua chợ mở lại nhưng không ai còn tới chợ nổi buôn bán nữa. Bến chợ vẫn còn đó, giờ chỉ còn những người già như tui chạy đò chở khách sang sông”, bà Nga nói. ĐỜI THƯƠNG HỒ Ở CHỢ NỔI LỚN NHẤT VÙNG Ông Nguyễn Văn Sáu (63 tuổi, ở phường Ngã Bảy, TP Ngã Bảy) sống bằng nghề mua bán nông sản (như dưa hấu, bắp cải) ở chợ nổi Ngã Bảy mấy chục năm cho tới khi “chợ chìm”, sức yếu rồi gác máy, bỏ nghề thương hồ lên bờ cách nay 3 năm. Ông Nguyễn Văn Sáu quê tận Châu Đốc, tỉnh An Giang, từ nhỏ đã theo cha lang bạt sống trên ghe, mua bán trên sông. Ông đã đi khắp các chợ nổi miền Tây, từ Long Xuyên, Cái Răng, Cái Bè, Ngã Năm, Vĩnh Thuận, Cà Mau đến khi gặp bà xã rồi kết duyên, vợ chồng ông chọn "cắm sào" tại chợ nổi Ngã Bảy cho đến khi lên bờ, cũng hơn 40 năm. Ông Sáu nhớ khi chợ nổi Ngã Bảy còn sung túc, từ 2 giờ sáng chợ đã bắt đầu xôm tụ, ánh đèn trên các ghe, thuyền lắc lư theo sóng nước, tiếng rao, tiếng trao đổi hàng hoá rôm rả cả khúc sông. Bạn hàng từ khắp nơi đổ về đây lấy hàng rồi tỏa đi các khu dân cư, chợ nhỏ bán lại. Khi đó, một khúc sông cả nghìn ghe, thuyền đậu lại san sát, đi bộ giữa các ghe kéo dài gần cây số. Đặc biệt, những năm chưa có cầu Cần Thơ, từ Ngã Bảy, ông Sáu chạy ghe vượt sông Tiền, sông Hậu sang chợ Cái Bè (Tiền Giang) mua nông sản, rồi chở về chợ nổi Cái Răng, hay Ngã Năm, Ngã Bảy bán. Chợ nổi ngày càng vắng, buôn bán khó khăn, sức khoẻ giảm dần, vợ chồng ông Sáu lên bờ để con trai nối nghiệp. Nhưng khác thời ông Sáu, con trai ông đưa ghe đi gom nông sản từ các nhà vườn rồi nhập cho chợ đầu mối trên bờ, vựa hoa quả khắp các tỉnh thành trong vùng, thay vì chỉ bán ở chợ nổi. Về lịch sử bài vọng cổ Tình anh bán chiếu, một số tài liệu ghi lại, năm 1961, soạn giả Viễn Châu đi xe đò tới Phụng Hiệp xe bị hỏng ngay chợ nổi, khách xuống xe để chờ sửa. Khi ấy, người soạn giả vào quán nước ven đường nghỉ chân, nhìn xa xăm ra chợ nổi thấy anh bán chiếu ôm bó chiếu ngồi tư lự nhìn đám rước dâu đi qua trên sông, đã gợi cho ông cảm hứng soạn ra tuyệt phẩm vọng cổ. (còn nữa) H.H Bà Nguyễn Thị Nga lái đò chợ nổi Ngã Bảy hơn 40 năm ẢNH: HÒA HỘI Ông Nguyễn Văn Sáu ở phường Ngã Bảy (TP Ngã Bảy, Hậu Giang) bỏ nghề lên bờ sau khi chợ nổi tan ẢNH: HÒA HỘI Bức tranh có dòng chữ “Tình anh bán chiếu” với hình ảnh người đàn ông vác đôi chiếu trên vai đứng trên ghe đặt ở mé bờ ẢNH: HÒA HỘI Nói về chợ nổi Ngã Bảy, nhà nghiên cứu văn hóa Nam bộ - soạn giả Nhâm Hùng nhớ lại, năm 1992, ông dẫn đoàn nghiên cứu, quay phim về các dòng sông trên thế giới tới chợ nổi Ngã Bảy, chia tay, đạo diễn nhắn gửi: “Chính quyền hãy cố giữ chợ nổi đẹp và lớn nhất thế giới này”. 9 n Thứ Hai n Ngày 7/4/2025 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ Điều làm nên sức nặng của Gốm Thiệp là sự hội tụ của 42 nghệ sĩ, phần lớn là họa sĩ, nhưng cũng có cả nhà văn, nghệ sĩ từ các ngành nghệ thuật khác, những người đã nối dài niềm đam mê vẽ gốm của Nguyễn Huy Thiệp bằng chính cảm xúc, trải nghiệm và thấu hiểu của họ về văn chương ông. Sinh thời, bên cạnh việc cầm bút, Nguyễn Huy Thiệp thích cầm cọ, đặc biệt là vẽ trên gốm. Lò gốm Toàn Khanh ở Bát Tràng là địa chỉ quen thuộc của ông trong nhiều năm liền. Lúc rảnh, hoặc chỉ đơn giản là muốn vẽ, ông sẽ đi xe máy qua gần chục cây số đường đê, ngồi vẽ cả ngày trên phôi gốm, rồi chờ cả tháng cho đến khi những đĩa, bình, lọ, bát,… ra lò. Những tác phẩm ấy đa phần ông vẽ chân dung bạn bè, người thân. Có một số ông minh họa các nhân vật văn học. Codet, Quasimodo, Victor Hugo, Hemingway… đều từng xuất hiện trên đĩa gốm ký tên Nguyễn Huy Thiệp. Tại triển lãm này, công chúng lần đầu tiên được nhìn thấy những món đồ gốm ông từng vẽ khi còn sống, như một lát cắt khác trong di sản nghệ thuật đa diện của “ông vua truyện ngắn”. NỐI DÀI DI SẢN VĂN CHƯƠNG NGUYỄN HUY THIỆP 42 nghệ sĩ từ khắp ba miền góp mặt trong triển lãm, mỗi người mang đến một cách cảm, cách nghĩ, cách vẽ riêng. Họ chọn gốm để tri ân Nguyễn Huy Thiệp, như giải thích là bởi vì gốm có sự thô ráp, giản dị và khó thuần phục, giống như chính văn chương của ông. Triển lãm đồng thời là cuộc đối thoại giữa văn chương và mỹ thuật, giữa ký ức và hiện tại, giữa người đã mất và người còn sống. Chính ở sự giao thoa ấy, di sản văn học được tiếp nối bằng một thứ ngôn ngữ khác, chạm vào người xem bằng xúc giác, thị giác và cả sự lắng nghe thầm lặng. Không dừng ở Hà Nội, triển lãm sẽ tiếp tục rong ruổi vào miền Trung, dừng chân tại Củi Lũ Art Space Hội An (Đà Nẵng), rồi vào đến TPHCM. Một hành trình kéo dài theo hình chữ S, cũng như những nhân vật trong truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp từng trôi dạt, khắc khoải qua ba miền đất nước, mang theo nỗi buồn, sự hoài nghi và khát vọng sống. “Tôi cứ đi... Phía trước mặt tôi còn biết bao điều bất ngờ chờ đợi. Nàng là ai? Con gái thủy thần? Nàng ở đâu? Con gái thủy thần? Là tình chi? Con gái thủy thần? Để tôi mượn màu son phấn ra đi”. (Trích Con gái thủy thần). Triển lãm Gốm Thiệp có thể coi là một hướng đi mới trong việc khai thác di sản của nhà văn theo một ngôn ngữ biểu hiện khác. Dựa vào số lượng người đến tham gia triển lãm và số lượng đĩa gốm lần lượt được dán giấy đỏ (đánh dấu tác phẩm đã có người mua), có vẻ đây là một khởi đầu không tồi. Trước đó, tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp cũng từng được chuyển thể thành phim truyện. Có thể kể đến Tướng về hưu (đạo diễn Nguyễn Khắc Lợi), Thương nhớ đồng quê (đạo diễn Đặng Nhật Minh), Những người thợ xẻ (đạo diễn Vương Đức)... Truyện ngắn Không có vua của ông từng xuất hiện trên sân khấu kịch. Nói thế để thấy rằng, dư địa mở rộng sáng tạo và tính liên văn bản của văn chương Nguyễn Huy Thiệp là rất rộng lớn. Nhà văn Nguyễn Việt Hà nhiều lần thẳng thắn thừa nhận: “Nguyễn Huy Thiệp là nhà văn của nhà văn”. “Câu chuyện của Gốm Thiệp là một phần trong dòng chảy lớn hơn của thế giới. Nó chứng tỏ rằng, những người đi sau vẫn đang không ngừng tìm kiếm những phương thức mới để khai thác di sản của các nhà văn, nghệ sĩ vĩ đại. Tại Anh, Bảo tàng Fitzwilliam ở Cambridge từng tổ chức Một triển lãm lấy cảm hứng từ tác phẩm của Virginia Woolf (Virginia Woolf: An exhibition inspired by her writings), thu hút sự quan tâm của hàng triệu độc giả trên khắp thế giới. Những bức tranh, sắp đặt, tác phẩm điêu khắc tại đây không minh họa lại văn của Woolf một cách đơn giản, mà mở ra những diễn giải mới, những lối đi ngẫu hứng giữa văn học và nghệ thuật thị giác. Chính sự giao thoa này khiến di sản của Woolf không bị đóng khung trong quá khứ, mà tiếp tục sống động trong những hình thức nghệ thuật đương đại. HẠNH ĐỖ “Từ Gốm Thiệp đến Virginia Woolf, người ta có thể thấy một điều: di sản của những người viết lách không chỉ nằm trong sách vở hay bảo tàng, mà còn có thể tái sinh dưới vô vàn hình hài khác, miễn là còn có người sẵn sàng lắng nghe, đối thoại và chơi một cuộc chơi nghệ thuật nghiêm túc, đầy cảm hứng”, tiến sĩ văn học Thái Hà chia sẻ. Chân dung nhà văn Tô Hoài qua nét vẽ của Nguyễn Huy Thiệp Triển lãm “Gốm Thiệp” có thể coi là một hướng đi mới trong việc khai thác di sản của nhà văn theo một ngôn ngữ biểu hiện khác Vẽ gốm là công việc yêu thích của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp lúc sinh thời
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==