5 n Thứ Bảy n Ngày 22/3/2025 THỜI SỰ Chính phủ Trung Quốc cấm giao dịch, khai thác Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác, nhằm hạn chế rủi ro tài chính và kiểm soát dòng vốn. Trong khi đó, Trung Quốc thúc đẩy nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY), xem đây là công cụ giúp củng cố chủ quyền tiền tệ, giảm phụ thuộc vào hệ thống tài chính phương Tây (đặc biệt là USD), và tăng cường giám sát dòng tiền trong nền kinh tế. Trung Quốc cũng hướng tới quốc tế hóa nhân dân tệ, kỳ vọng e-CNY giúp nhân dân tệ cạnh tranh với USD trong thương mại quốc tế và thanh toán xuyên biên giới. Trong giai đoạn nghiên cứu (2014 - 2019), Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC), tức ngân hàng trung ương của nước này, thành lập nhóm nghiên cứu về tiền kỹ thuật số từ năm 2014. Đến năm 2019, Trung Quốc công bố kế hoạch thử nghiệm e-CNY, trở thành nước tiên phong trong phát triển tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (viết tắt theo tiếng Anh là CBDC). Trong giai đoạn thử nghiệm nội địa (2020 - nay), Trung Quốc thử nghiệm e-CNY tại nhiều thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Tô Châu...; triển khai tại Olympic mùa Đông Bắc Kinh 2022 để du khách quốc tế và công dân Trung Quốc sử dụng. Trung Quốc cũng tích hợp e-CNY với các ứng dụng thanh toán lớn của nước này như WeChat Pay, Alipay…, giúp tăng khả năng tiếp cận của người dân. Trong giai đoạn mở rộng và quốc tế hóa (tương lai), Trung Quốc sẽ mở rộng sử dụng e-CNY trong thương mại quốc tế, đặc biệt là trong các giao dịch với các nước thuộc sáng kiến Vành đai-Con đường. Ngoài ra, thử nghiệm trong thanh toán xuyên biên giới với Thái Lan, UAE, và Hong Kong (Trung Quốc) thông qua dự án mBridge của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (tổ chức quốc tế của các ngân hàng trung ương). Đồng thời, tiếp tục giảm sự phụ thuộc vào hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT, hạn chế rủi ro từ các lệnh trừng phạt tài chính do phương Tây áp đặt. Hiện nay, e-CNY phải cạnh tranh với Alipay và WeChat Pay, gặp khó khăn trong việc quốc tế hóa nhân dân tệ và đối mặt sự lo ngại về quyền riêng tư. Người dân Trung Quốc đã quen với hệ thống thanh toán số hiện có, nên cần có ưu đãi để khuyến khích sử dụng e-CNY. Dù e-CNY có tiềm năng giúp tăng giao dịch quốc tế bằng nhân dân tệ, nhưng USD vẫn chiếm ưu thế lớn trong thương mại toàn cầu. Trong khi đó, việc chính phủ có thể giám sát giao dịch tài chính của người dân khiến một số người e ngại khi sử dụng e-CNY. TRUNG QUỐC TRẤN AN NGƯỜI DÂN VÀ MỸ PBoC tuyên bố rằng, mục tiêu phát hành e-CNY là thay thế một phần tiền mặt (không thay thế tiền gửi ngân hàng, các nền tảng thanh toán do tư nhân quản lý). e-CNY có thể được dùng để giảm rửa tiền, đánh bạc, tham nhũng và tài trợ cho khủng bố, đồng thời có thể tăng hiệu quả giao dịch tài chính. PBoC cũng tuyên bố rằng, cơ quan chức năng sẽ hạn chế theo dõi các cá nhân liên quan giao dịch e-CNY, tạo cho họ độ ẩn danh tương đối, ẩn danh có kiểm soát. Về lý thuyết, điều này có nghĩa Chính phủ Trung Quốc có thêm công cụ mới để giám sát người dân và các giao dịch tài chính. PBoC tuyên bố sẽ kiểm soát chặt e-CNY để giá trị luôn tương đương so với tiền giấy, tiền xu, không lên xuống thất thường quá mức như các đồng tiền mã hóa (Bitcoin, Ethereum…), không để xảy ra tình trạng đầu cơ cũng như làm giả. Ngân hàng này cũng tuyên bố, trước mắt sẽ đặt mức trần cho số tiền nhân dân tệ kỹ thuật số mà 1 người có thể nắm giữ. Sau đó, khi lưu thông thông suốt, tính an toàn, riêng tư của người sở hữu được bảo đảm, sẽ phát hành e-CNY theo năng lực tài chính thực tế của người dân (kiểu như đổi tiền). Lãnh đạo PBoC từng tuyên bố: “Mục tiêu của phát hành e-CNY không phải là thay thế USD hoặc các loại ngoại tệ khác”. Trước đó, một số quan chức Mỹ bày tỏ lo ngại rằng, e-CNY sẽ làm suy yếu năng lực của Mỹ trong việc giám sát, kiểm soát hệ thống tài chính toàn cầu thông qua “vũ khí hóa USD” như trừng phạt kinh tế, và thông qua tiếp cận riêng vào hệ thống thanh toán SWIFT. Lãnh đạo Bộ Tài chính Mỹ cũng như lãnh đạo Cục Dự trữ Liên bang Mỹ từng nói rằng, họ đang nghiên cứu tác động của các loại tiền kỹ thuật số như e-CNY và cách thức tác động của chúng đối với USD. THÁI AN Tiền kỹ thuật số/tiền mã hóa (điển hình là Bitcoin) do chuyên gia công nghệ sử dụng các thuật toán mã hóa phức tạp (công nghệ chuỗi khối - Blockchain) tạo ra, được giao dịch (hiện nay mua bán chủ yếu mang tính đầu cơ, đầu tư) hoàn toàn trên mạng trong một cộng đồng nhất định (tăng/giảm số lượng thành viên theo thời gian vì nhiều lý do), không chịu sự quản lý của bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào. Đặc điểm nổi bật là do giao dịch ngang hàng, không qua trung gian thanh toán nên nhanh và bảo mật (tính ẩn danh cao tuyệt đối), đồng nghĩa với việc Nhà nước không quản lý được. Trong khi đó, tiền điện tử là tiền pháp định, bản chất là phiên bản số hóa của tiền vật lý (tiền cotton, tiền polymer, tiền xu), có tên trùng với đồng nội tệ (Việt Nam đồng, nhân dân tệ…, chứ không phải là tên nhà phát triển tự đặt như Bitcoin, Ethereum…), có đủ ba chức năng của tiền là dự trữ, trao đổi và hạch toán. Tiền điện tử được ngân hàng trung ương bảo đảm (thường là kiêm luôn phát hành). Phát hành bao nhiêu tiền điện tử thì ngân hàng trung ương sẽ rút bấy nhiêu tiền vật lý (tiền mặt) khỏi lưu thông. Hiện nay, hầu hết các nước trên thế giới đều áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt, bản chất chính là sử dụng tiền điện tử. Để tận dụng thế mạnh riêng biệt của cả tiền điện tử và tiền kỹ thuật số/tiền mã hóa cũng như hạn chế khuyết điểm của cả hai loại tiền này, hơn 100 nước trên thế giới (Bahamas, Trung Quốc, Hàn Quốc, Indonesia, Thụy Điển, Pháp, Nga…) đã, đang và sẽ phát hành tiền điện tử sử dụng công nghệ chuỗi khối để giảm chi phí trung gian và tăng tốc độ giao dịch cùng tính bảo mật (nhưng không bảo đảm tính ẩn danh). Trước mắt, để sử dụng tiền điện tử quốc gia, vẫn cần tài khoản mở ở một ngân hàng thương mại. Tương lai, khi Nhà nước bảo đảm được yếu tố an ninh, an toàn và không chống lại được xu hướng phát triển sâu rộng của tiền ảo, sẽ tách tiền điện tử khỏi hệ thống ngân hàng để hoạt động gần như độc lập (giống tiền mã hóa Bitcoin). Gần như độc lập, không phải độc lập hoàn toàn, vì Nhà nước vẫn phải tìm cách kiểm soát dòng tiền kỹ thuật số để phòng chống rửa tiền, tham nhũng, trốn thuế, tài trợ cho khủng bố… Theo giới chuyên gia, Chính phủ, bộ, ngành nên có những chỉ đạo cụ thể hơn đối với việc nghiên cứu, xây dựng, thí điểm sử dụng tiền kỹ thuật số dựa trên công nghệ chuỗi khối. Ví dụ, có thể cho phép ngân hàng thương mại, tập đoàn công nghệ, nền tảng thương mại điện tử lớn thí điểm sử dụng VND kỹ thuật số để mua bán hàng online, thanh toán các dịch vụ điện, nước, học phí… Tiến tới có thể thí điểm trả lương bằng VND kỹ thuật số cho một số đối tượng cán bộ, công chức, doanh nhân… để phòng chống tham nhũng, trốn thuế… Trước mắt, để khuyến khích người dân sử dụng VND kỹ thuật số, có thể cân nhắc phát cho một số đối tượng nhất định (như học sinh, sinh viên, người có tài chính hạn chế, thu nhập theo mùa vụ…) một khoản tiền nhất định và có hạn sử dụng nhất định. Đồng thời, khuyến khích, thậm chí có cơ chế, chính sách ưu đãi cho các sàn thương mại điện tử, chuỗi cửa hàng, siêu thị, hãng hàng không, đường sắt, xe buýt… chấp nhận thanh toán bằng VND kỹ thuật số. Ngoài ra, nên có chính sách, cơ chế trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực công nghệ chuỗi khối vì đây là công nghệ cốt lõi bảm đảm sự thành công của VND kỹ thuật số, nhất là về tính ẩn danh, an toàn, bảo đảm an ninh tiền tệ, trật tự an toàn xã hội. THÁI AN Cách Trung Quốc phát triển tiền kỹ thuật số Trung Quốc ủng hộ tiền kỹ thuật số do nhà nước kiểm soát, nhưng siết chặt tiền mã hóa tư nhân như Bitcoin và stablecoin. Nước này đang dẫn đầu trong phát triển tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), với tham vọng tăng cường kiểm soát tài chính trong nước và nâng cao vị thế nhân dân tệ trên toàn cầu. Trao đổi với phóng viên Tiền Phong, nhiều chuyên gia Việt Nam và nước ngoài nói rằng, cần phân biệt hai loại tiền số khác biệt về bản chất và sự xuất hiện của loại tiền số thứ ba (tiền lai) khi phát triển loại tiền này. Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) được quảng bá tại một hội chợ ở tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc ẢNH: CHINA DAILY TÀI SẢN MÃ HÓA Các chuyên gia khuyến nghị Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương ở một số nước Một số quốc gia đã chính thức ra mắt tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). Bahamas đã phát hành Sand Dollar, Nigeria trình làng e-Naira, Jamaica triển khai JamDex, Trung Quốc triển khai e-CNY, Ấn Độ đưa vào sử dụng Rupee kỹ thuật số, Nga phát hành Ruble (Rúp) kỹ thuật số… Những quốc gia này đi đầu trong lĩnh vực CBDC, với mục tiêu tăng cường tài chính toàn diện, cải thiện hệ thống thanh toán và củng cố chủ quyền tiền tệ. Theo thống kê của Hội đồng Đại Tây Dương, đến giữa tháng 3/2025, có 134 quốc gia và vùng lãnh thổ (chiếm 98% GDP toàn cầu) đang khám phá khả năng phát hành CBDC. Trong đó, 65 quốc gia, vùng lãnh thổ đang ở các giai đoạn phát triển nâng cao như thiết kế, thử nghiệm hoặc chuẩn bị triển khai. Tất cả các nước G20 đang xem xét CBDC, trong đó 13 nước đã bước vào giai đoạn thử nghiệm, bao gồm Brazil, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ… Nga thí điểm sử dụng Ruble kỹ thuật số trong thực tế từ ngày 15/8/2023.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==