8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Ba n Ngày 4/3/2025 LỚN LÊN CÙNG NHỮNG CÂU CHUYỆN SỬ THI Mỗi sớm mai, dưới hiên trước cửa căn nhà nhỏ nơi góc làng, hình ảnh nghệ nhân A Jar bên ly cà phê, cặm cụi ghi chép những câu sử thi đã trở thành quen thuộc của bà con nơi đây. Mặc dù đã bước qua tuổi 75, nhưng già A Jar vẫn hằng ngày nghe băng ghi âm và ghi chép lại những áng văn cổ trên cuốn vở học sinh. Già A Jar bắt đầu say sưa kể lại cơ duyên đến với sử thi. Theo đó, từ nhỏ A Jar đã được đắm chìm trong bài hát, câu chuyện sử thi của các nghệ nhân trong làng. Sau khi đi học, cậu bắt đầu thích môn văn và cũng nuôi luôn niềm đam mê với con chữ. Nhưng càng về sau, vì cơm áo gạo tiền, lập gia đình rồi phải nuôi 5 người con ăn học, A Jar phải tạm gác lại đam mê để tập trung kiếm sống bằng việc nương rẫy. “Những lúc bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tôi luôn ngân nga những giai điệu sử thi trong ký ức. Rồi dần có cơ hội được làm quen với nhiều người Xơ Đăng, Ba Na trong vùng, tôi bắt đầu đi sưu tầm từ áng văn, câu đối cổ. Dần dần điều này trở thành bản năng và đam mê lúc nào không hay”, già A Jar bộc bạch. Cột mốc đầu tiên đến vào năm 1997, sau nhiều lần được bạn bè động viên, cuối cùng A Jar cũng lấy hết quyết tâm gửi bài viết của mình lên báo Kon Tum. Đó là một câu chuyện cổ do ông ghi chép và tự dịch. Những năm sau đó, các bài dịch của A Jar xuất hiện thường xuyên hơn trên các báo với nhiều câu chuyện, tục ngữ, lễ hội của người Ba Na và Xơ Đăng. Kể từ đây, già A Jar có cơ hội tham gia dự án “Điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch, xuất bản kho tàng sử thi Tây Nguyên” do Viện Khoa học Xã hội Việt Nam khởi động từ những năm 2000. Công việc của già A Jar là rã băng ghi âm các bài hát, bài văn bằng tiếng Ba Na, Xơ Đăng rồi ghi chép lại, phiên âm và phiên dịch. PHIM CHIẾN THẮNG VÀ PHIM “NÊN CHIẾN THẮNG” Chiến thắng của Anora tại Oscar 2025 tương đối dễ đoán, bởi vì trước đó nó đã được bảo chứng bằng giải Cành cọ vàng danh giá nhất của LHP Cannes. Đứa con tinh thần của Sean Baker đã giành tượng vàng cho Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất, trở thành hiện tượng tại mùa giải năm nay. Tuy nhiên, tác phẩm này vẫn làm dấy lên nhiều tranh cãi trong cả giới phê bình lẫn khán giả. Nhiều chuyên gia điện ảnh cho rằng, bộ phim “nên chiến thắng” phải là The Brutalist (tạm dịch: Sự thô mộc). Không thể phủ nhận, Anora là tác phẩm mạnh mẽ, khắc họa chân thực đời sống của tầng lớp lao động Mỹ thông qua câu chuyện của một vũ nữ thoát y kết hôn với một thiếu gia Nga. Phim không chỉ xoáy sâu vào mối quan hệ đầy chênh lệch giữa hai nhân vật, mà còn vạch trần sự khắc nghiệt của giấc mơ Mỹ. Sự chân thực trong cách kể chuyện, kết hợp với phong cách quay phim đặc trưng của Baker, khiến Anora trở thành một trong những bộ phim độc lập xuất sắc nhất năm. Không phải ai cũng hài lòng với chiến thắng này, như thông lệ nhiều mùa Oscar. Nhiều người cho rằng, phim quá gai góc, không phù hợp với tiêu chí của Oscar. Một số người khác đổ cho sự lên ngôi của Anora là kết quả của xu hướng ưu ái phim độc lập và chủ đề xã hội hơn là giá trị điện ảnh thuần túy. Trên các diễn đàn điện ảnh, khán giả tranh cãi về việc liệu bộ phim có thực sự xứng đáng vượt qua các đối thủ nặng ký như Emilia Pérez và đặc biệt là The Brutalist. Nhà phê bình David Rooney tỏ ra vô cùng khó xử trước hai ứng viên đều xuất sắc. Ông chia sẻ: “Tôi vẫn nghiêng về Anora, với sự cân bằng khéo léo giữa hài kịch điên rồ và bi kịch nhân văn sâu sắc. Nhưng tham vọng to lớn của The Brutalist là điều chúng ta hiếm khi thấy ngày nay, đặc biệt là từ một nhà làm phim độc lập làm việc với ngân sách nhỏ. Vào thời điểm mà những lời hứa và sự phản bội của giấc mơ Mỹ đang ở trong tâm trí nhiều người, đây là một bộ phim có nhiều điều để nói trong thời hiện tại của chúng ta”. ĐẠO DIỄN XUẤT SẮC NHẤT: LUÔN ĐỨNG VỀ PHE NƯỚC MẮT Là một đạo diễn gắn bó với những câu chuyện về tầng lớp lao động và những con người bên lề xã hội như người nhập cư và gái mại dâm, Sean Baker luôn mang đến góc nhìn gần gũi, không tô hồng, không phán xét. Chính lối làm phim tối giản nhưng giàu cảm xúc đã giúp Baker nổi bật giữa những ứng viên nặng ký như Jacques Audiard (đạo diễn Emilia Pérez) hay Brady Corbet (đạo diễn The Brutalist). Chiến thắng của Baker phần nào phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn của Viện Hàn lâm. Thay vì vinh danh những đạo diễn có phong cách hoành tráng, mang tính sử thi, giải thưởng năm nay dành cho một người theo đuổi chủ nghĩa hiện thực và dòng phim độc lập. Điều này cũng chứng minh rằng, Hollywood đang ngày càng tôn vinh những câu chuyện nhỏ nhưng giàu cảm xúc, thay vì chỉ đề cao kỹ xảo hay sự bùng nổ về mặt hình ảnh. Dù có tranh cãi, không thể phủ nhận Sean Baker đã có một hành trình đáng kinh ngạc. Từ những tác phẩm nhỏ như Tangerine, The Florida Project cho đến Anora, anh đã khẳng định vị trí như một trong những đạo diễn độc lập quan trọng nhất hiện nay. NAM CHÍNH KHÔNG CÓ ĐỐI THỦ Adrien Brody đã giành giải Nam chính xuất sắc nhất tại Oscar 2025 với màn trình diễn “10 điểm không có nhưng” trong The Brutalist, đánh dấu sự trở lại đầy thuyết phục sau hơn hai thập kỷ kể từ chiến thắng lịch sử với The Pianist (2003). Trong The Brutalist, Brody vào vai László Toth, một kiến trúc sư nhập cư gốc Hungary phải đấu tranh để xây dựng lại sự nghiệp ở Mỹ sau Thế chiến II. Nhân vật của Brody là một vai diễn đòi hỏi sự tinh tế, vừa kiên cường vừa chồng chéo những mâu thuẫn nội tâm sâu sắc. Chiến thắng của Brody cũng làm sống lại cuộc tranh luận về những diễn viên thuộc trường phái diễn xuất “thể nghiệm” (method acting). Anh đã dành nhiều tháng để nghiên cứu cuộc đời các kiến trúc sư nhập cư, thậm chí tự học về kỹ thuật xây dựng để có thể nhập vai chân thực Không có một “tên khổng lồ” như Oppenheimer trấn áp, lấn át hào quang của những ứng cử viên khác, cục diện Oscar 2025 trước giờ diễn ra lễ trao giải trở nên cực kỳ khó đoán định. Trên các trang cá cược, nhiều tay bình luận gạo cội thậm chí đã tiêm một liều “đề kháng” cho giới hâm mộ bằng lời nhắn: “Những người chiến thắng không phải lúc nào cũng xứng đáng nhất”. Lễ trao giải diễn ra 2/3 (giờ Mỹ), sáng 3/3 giờ Hà Nội. Hơn 2 thập kỷ gắn bó, già A Jar (75 tuổi, trú làng Plei Đôn, TP.Kon Tum, Kon Tum) vẫn miệt mài sưu tầm, dịch nhiều bộ sử thi của hai dân tộc Ba Na và Xơ Đăng. Đến nay, già A Jar đã dịch trên 45 bộ sử thi của 2 dân tộc này, đi kèm với đó là hàng loạt các đầu sách khác về văn hóa dân gian. Trên kệ sách cũ là hàng loạt các bộ sử thi Ba Na, Xơ Đăng do chính già A Jar dịch và ghi chép lại Dù bước qua tuổi 75, già A Jar vẫn miệt mài dịch sử thi Phim Anora thắng lớn, giành tượng vàng cho Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất Người miệt mài hai thập kỷ dịch sử thi n NGUYÊN LÊ PHÓNG SỰ OSCAR 2025: Phim thắng giải gây tranh cãi
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==