5 n Thứ Bảy n Ngày 15/2/2025 THỜI SỰ nhật kiến thức mới và không làm việc trong lĩnh vực hạt nhân”, ông Điền nói. Ngoài ra, từ 2010 - 2016, Việt Nam cử khoảng 200 cán bộ học tập, nghiên cứu lĩnh vực này tại Nga và họ đã quay về. Nhưng đã lâu đội ngũ này không làm việc trong lĩnh vực điện hạt nhân. Trong khi đó, công nghệ trong lĩnh vực hạt nhân đã có nhiều bước tiến, đặc biệt là liên quan đến an toàn sau một loạt sự cố ở Fukushima (Nhật Bản), Chernobyl (Nga). Công nghệ mới đã được thử nghiệm và chạy ổn định. Việt Nam có viện nghiên cứu về năng lượng nguyên tử, có lò phản ứng hạt nhân mini để phục vụ nghiên cứu tại Đà Lạt. ĐH Bách khoa Hà Nội cử cán bộ vào phục hồi và vận hành trở lại nhưng công nghệ rất cũ, chỉ áp dụng đào tạo nguyên lí, nguyên tắc, không thể đào tạo cho công nghệ mới. Hằng năm, ĐH Bách khoa tuyển sinh ngành Vật lí kĩ thuật với khoảng 250 - 300 sinh viên. Trong quá trình học, kiến thức nền tảng có liên quan đến điện hạt nhân như Vật lí chất rắn, Vật lí nguyên tử được đào tạo bài bản. Nhưng ông Điền thừa nhận trang thiết bị chưa được cập nhật với công nghệ mới. “VỪA CHẠY VỪA XẾP HÀNG” Ông Điền cho rằng, chuẩn bị nhân lực ngành điện hạt nhân nên rút kinh nghiệm từ nhà máy lọc dầu Dung Quất. Khi nhà máy hoàn thiện, Việt Nam có rất ít sinh viên được đào tạo ngành hóa dầu. Có giai đoạn kĩ sư hóa dầu làm việc tại nhà máy đều là sinh viên của ĐH Bách khoa Hà Nội. Lúc đó, họ vừa làm vừa học bởi hệ thống kĩ thuật hiện đại, không được học ở ĐH Bách khoa Hà Nội. Nhưng với khả năng tư duy tốt, các kĩ sư tiếp cận thực tế nhanh qua sự tham gia trợ giúp của các chuyên gia nước ngoài. Việc đi đồng thời “2 chân” (học - làm) sẽ khiến các kĩ sư gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, giai đoạn đầu vận hành nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận có thể thuê chuyên gia nước ngoài. “Phương án vừa chạy vừa xếp hàng đối với nhân lực nhà máy điện hạt nhân nhanh nhất là Nhà nước đặt hàng, có cơ chế, chính sách thúc đẩy cơ sở vật chất của các trường ĐH đáp ứng yêu cầu đào tạo. Đồng thời cử người ra nước ngoài học tập”, ông Điền nói. Theo ông Điền, để có được nhân lực phục vụ nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận thời gian tới, xa hơn là ngành công nghiệp điện hạt nhân, Việt Nam phải đi “2 chân”, một mặt khác đào tạo nhân lực trong nước có khả năng tiếp thu cái mới trong môi trường thực tế; mặt đào tạo chuyên gia tại nước ngoài để tiếp thu cái mới. Nhưng trước hết phải nâng cấp đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, xây dựng chương trình đào tạo hợp lí, sau đó mới tuyển sinh và cần từ 2-3 năm. Đào tạo một kĩ sư điện hạt nhân phải mất từ 5-10 năm. “Trước khi chưa có tín hiệu chính chính thức từ Chính phủ về việc đặt hàng đào tạo, ĐH Bách khoa Hà Nội chưa nghĩ đến việc tuyển sinh đào tạo ngành năng lượng hạt nhân. Chúng tôi đã trải qua giai đoạn chuẩn bị gấp rút cho chương trình đào tạo hạt nhân giai đoạn 2014 - 2018. Đề án này vẫn còn nguyên giá trị, chỉ cần nâng cấp. Vấn đề là tín hiệu của Chính phủ về việc quyết tâm và những người đứng đầu Chính phủ trong việc thúc đẩy phát triển điện hạt nhân như thế nào”, ông Điền chia sẻ. NGHIÊM HUÊ ĐỀ NGHỊ ÁP DỤNG HỢP ĐỒNG CHÌA KHÓA TRAO TAY Ngày 14/2, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội tờ trình về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết cho phép tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Thực hiện các chủ trương trên, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành khẩn trương triển khai thực hiện các công việc cần thiết nhằm sớm thực hiện dự án. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đưa vào vận hành trong năm 2030, Chính phủ nhận thấy cần thiết phải có các cơ chế, chính sách đặc thù. Cụ thể, về lựa chọn nhà thầu, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và triển khai chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án. Hợp đồng bao gồm các công việc lập dự án đầu tư, thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, thi công xây dựng công trình… Chính phủ cũng kiến nghị cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án… Về phương án tài chính, vốn, Chính phủ đề xuất được đàm phán với Chính phủ các đối tác thực hiện để thu xếp vốn cho dự án theo nhu cầu, cam kết của nhà tài trợ nước ngoài. Chủ đầu tư được vay, vay lại theo điều kiện ưu đãi. Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi của ngân sách Trung ương và vốn hợp pháp khác được dùng cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc khoản vay quy mô nhỏ. Các thủ tục lập đề xuất chương trình, dự án sử dụng vốn vay ưu đãi có thể được miễn. Chủ đầu tư có thể dùng vốn vay, vốn trái phiếu để làm vốn đối ứng cho dự án. Chính phủ cũng đề nghị cho phép huy động vốn từ các nguồn vay lại, tín dụng xuất khẩu có bảo lãnh Chính phủ hoặc phát hành trái phiếu doanh nghiệp, Chính phủ... Các cơ quan cho vay lại, tổ chức tài chính, tín dụng được miễn thủ tục thẩm định khi cho vay, cho vay lại vốn ODA, ưu đãi nước ngoài và phát hành trái phiếu. CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH RIÊNG BIỆT Trao đổi với Tiền Phong, đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị cho rằng, để thực hiện thành công dự án này, cần một hệ thống cơ chế, chính sách đặc thù, đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và bền vững. Các chính sách này đã được Chính phủ trình Quốc hội xem xét và cần được đánh giá một cách thấu đáo, từ tính cấp thiết, ưu điểm, hạn chế, đến giải pháp hoàn thiện. “Bất kỳ quốc gia nào khi triển khai nhà máy điện hạt nhân cũng đều phải có cơ chế chính sách riêng biệt, bởi lẽ đây là một lĩnh vực đặc thù, yêu cầu vốn đầu tư lớn, công nghệ tiên tiến và sự bảo đảm nghiêm ngặt về an toàn. Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận không phải là ngoại lệ”, ông Đồng nói. Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho hay, để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% trở lên trong năm 2025, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, thời gian qua Chính phủ đã đề xuất Quốc hội thực hiện nhiều dự án cơ sở hạ tầng quan trọng với yêu cầu nhanh, cấp bách và hiệu quả. “Tuy nhiên, nếu chúng ta cứ làm tuần tự theo quy định cũ thì không thể đáp ứng được mục tiêu: nhanh, cấp bách, hiệu quả”, ông Hiếu nói. Vì vậy, theo ông Hiếu, các dự án cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng lớn được Chính phủ trình ra Quốc hội đều đề xuất cơ chế chính sách đặc thù nổi trội. “Đây là yêu cầu rất cần thiết để nâng cao hiệu quả đầu tư, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án trong giai đoạn hiện nay”, ông Hiếu nói. Theo ông, xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận theo cơ chế đặc thù là cần thiết nhằm hiện thực được mục tiêu đưa nhà máy vào vận hành trong năm 2030. KIỂM SOÁT CHẶT CHẼ CHẤT LƯỢNG DỰ ÁN Nhìn tổng thể các cơ chế, chính sách đặc thù mà Chính phủ đề xuất, đại biểu Hà Sỹ Đồng cho rằng sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng, giúp tháo gỡ các vướng mắc về thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian triển khai dự án. Cơ chế miễn thuế nhập khẩu thiết bị công nghệ hạt nhân cũng giúp giảm chi phí đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi để tiếp cận công nghệ tiên tiến từ các nước phát triển. Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ tỉnh Ninh Thuận về hạ tầng, tái định cư, phát triển kinh tế sẽ giúp địa phương không chỉ trở thành trung tâm năng lượng của cả nước, mà còn nâng cao chất lượng sống cho người dân, tạo việc làm mới, thúc đẩy công nghiệp phụ trợ. Liên quan đến cơ chế chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đánh giá, đây là cách giúp đẩy nhanh tiến độ. Tuy nhiên, ông lưu ý, nếu không kiểm soát chặt chẽ, có thể dẫn đến tính minh bạch và chất lượng của dự án. “Các nước có kinh nghiệm như Pháp, Nhật Bản đều có hệ thống giám sát độc lập, đấu thầu công khai minh bạch, Chính phủ cần nghiên cứu để lựa chọn phương án tối ưu nhất để thực hiện dự án”, ông Đồng nói. VĂN KIÊN nhân lực? Tiến độ nhanh nhưng phải bảo đảm an toàn Theo đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị), xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận không chỉ đơn thuần là một dự án năng lượng, mà còn là một bước ngoặt trong bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, để dự án bảo đảm tiến độ nhanh và an toàn cần có một hệ thống cơ chế, chính sách đặc thù, đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và bền vững. Báo cáo thẩm tra về các nội dung trên, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH, CN&MT) lưu ý việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Do đó, Ủy ban KH, CN&MT đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án. “Theo kinh nghiệm quốc tế, một dự án hạt nhân cần 8-10 năm để hoàn thành. Với điều kiện nước ta, lần đầu thực hiện, cần xem xét lộ trình để thực tế hơn, tránh ép tiến độ gây ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn”. Đại biểu Quốc hội HÀ SỸ ĐỒNG Theo ĐBQH Hà Sỹ Đồng, việc ban hành cơ chế đặc thù giúp tháo gỡ các vướng mắc về thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian triển khai dự án ẢNH: NHƯ Ý riêng chưa có ngành xử lí nhiễm xạ trên người bệnh. Duy nhất tại Học viện quân y có một ngành đào tạo xử lí tình huống liên quan đến thiên tai, dịch họa, vũ khí sinh học… Theo GS Tuấn, các trường Y đều có hướng dẫn nguyên lí an toàn khi sử dụng phóng xạ trong điều trị bệnh để các bác sĩ tự bảo vệ, phòng tránh. Nhưng xử lí tình huống người bệnh bị nhiễm phóng xạ thì chưa trường nào có và Việt Nam cũng chưa có kinh nghiệm. Theo GS Tuấn, khi phát triển nhà máy điện hạt nhân, các trường đào tạo y cũng cần chuẩn bị để đào tạo để xử lí. Tuy nhiên, việc mở ngành này không đơn giản vì đội ngũ giảng viên, bác sĩ chưa ai được đào tạo. Trước hết phải cử đội ngũ giảng viên sang các nước có nền công nghiệp điện hạt nhân học tập, sau đó xây dựng chương trình đào tạo, chuẩn bị cơ sở vật chất rồi mới tính đến chuyện tuyển sinh. PGS.TS Lê Đình Tùng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Hà Nội, chia sẻ, nhà trường sẽ trao đổi với bộ môn Sức khỏe, Môi trường và Nghề nghiệp để tìm hiểu, chuẩn bị các điều kiện để có thể mở ngành đào tạo về xử lí nhiễm phóng xạ trên người bệnh. PHẠM TUYÊN - HOA BAN Báo cáo chỉ ra các chuyên ngành cần đào tạo cho chương trình điện hạt nhân theo kinh nghiệm của một số trường đại học tại các nước có ngành KH&CN hạt nhân phát triển gồm: Điện hạt nhân, An toàn bức xạ, Kỹ thuật hạt nhân, Vật lý hạt nhân, Quy hoạch, Cơ khí, Điện, Môi trường, Luật, Kinh tế, Xây dựng...
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==