16 QUỐC TẾ n Thứ Ba n Ngày 11/2/2025 Theo giới quan sát, không ít chính khách Mỹ chỉ trích USAID muốn thu hẹp, thậm chí đóng cửa cơ quan này vì họ cho rằng, USAID lãng phí, tham nhũng và kém hiệu quả, trong khi thế giới đang có nhiều chuyển dịch địa chính trị, cần tuân thủ chính sách “Nước Mỹ trên hết”… “LÃNG PHÍ, THAM NHŨNG, KÉM HIỆU QUẢ” USAID đã bị chỉ trích là đã chi tiêu lãng phí, thiếu giám sát, tham nhũng, gian lận, kém hiệu quả trong phân phối viện trợ. Cụ thể, chi phí hành chính cao, một số dự án thất bại hoặc quản lý kém. Một phần đáng kể ngân sách USAID được sử dụng cho chi phí vận hành và quản lý thay vì trực tiếp tài trợ cho các dự án viện trợ. Trong khi đó, một số dự án do USAID tài trợ không đạt được mục tiêu đề ra. Hàng tỷ USD đã được chi cho các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển ở Afghanistan, nhưng nhiều dự án bị thực hiện kém, bỏ hoang hoặc bị phá hủy. Tổng Thanh tra đặc biệt về tái thiết Afghanistan đã nhiều lần báo cáo tình trạng lãng phí tài chính. USAID cam kết hàng tỷ USD để phục hồi Haiti sau trận động đất lớn năm 2010, nhưng phần lớn số tiền bị phân bổ sai. Các cuộc điều tra cho thấy chỉ một phần nhỏ số tiền thực sự đến tay các tổ chức Haiti, trong khi phần lớn tài trợ chảy vào các nhà thầu Mỹ. Nhiều dự án, bao gồm sáng kiến nhà ở, đã thất bại. USAID cũng bị cáo buộc phân bổ ngân sách sai mục đích, cụ thể là lạm dụng từ các tổ chức phi chính phủ (NGO) và có lợi ích nhóm. Tiền tài trợ của USAID đôi khi bị biển thủ bởi quan chức tham nhũng, trung gian hoặc nhà thầu. Một số NGO nhận tài trợ từ USAID đã bị cáo buộc sử dụng sai ngân sách, phóng đại kết quả dự án hoặc dùng tiền tài trợ cho các hoạt động chính trị. Về hiệu quả trong phân phối viện trợ, USAID bị chỉ trích là phản ứng chậm chạp với các tình huống khẩn cấp, thiếu các tiêu chí đánh giá hiệu quả. QUAN ĐIỂM “NƯỚC MỸ TRÊN HẾT” Tổng thống Trump đã thúc đẩy chính sách đối ngoại “Nước Mỹ trên hết”, lập luận rằng tiền của người nộp thuế nên được chi trong nước thay vì tài trợ cho các chương trình viện trợ quốc tế. Ông cho rằng, Mỹ không nhận được sự “đền đáp” xứng đáng; cắt giảm viện trợ để tập trung vào nước Mỹ; cần thay đổi trong cách tiếp cận viện trợ. Một số nước nhận viện trợ từ USAID nhưng lại có quan hệ thân thiết với các đối thủ của Mỹ, như Trung Quốc hoặc Nga. Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu Mỹ có đang “ném tiền qua cửa sổ”. Ông Trump từng tuyên bố rằng Mỹ không nên tiếp tục viện trợ cho các nước “không biết ơn” hoặc không ủng hộ lợi ích của Mỹ tại Liên Hợp Quốc. Thay vì viện trợ nhân đạo hoặc phát triển dài hạn, chính quyền Trump ưu tiên viện trợ có tính chiến lược, gắn liền với lợi ích chính trị hoặc quân sự. Điều này dẫn đến việc USAID bị suy giảm vai trò trong các chương trình dài hạn như chống đói nghèo, giáo dục và y tế ở các nước đang phát triển. QUAN NGẠI VỀ ẢNH HƯỞNG NƯỚC NGOÀI Một số người bảo thủ tin rằng USAID hoạt động như một công cụ can thiệp chính trị, tài trợ cho các tổ chức phi chính phủ và các sáng kiến thúc đẩy các giá trị tự do hoặc tiến bộ ở các quốc gia khác. Trong một số trường hợp, USAID bị cáo buộc hỗ trợ các nhóm đối lập ở nước ngoài, dẫn đến phản ứng dữ dội từ các chính phủ và những người chỉ trích coi đây là hành vi can thiệp. Một số chính phủ, đặc biệt là ở Nga, Venezuela, Trung Quốc và nhiều nước châu Phi, đã cáo buộc USAID tài trợ cho các NGO nhằm thúc đẩy thay đổi chính trị hoặc gây bất ổn. Ở một số nước, USAID bị cấm hoạt động vì bị cho là công cụ của Chính phủ Mỹ nhằm thao túng các cuộc bầu cử hoặc thúc đẩy các phong trào đối lập. USAID thường hỗ trợ các chương trình về dân chủ, nhân quyền và tự do báo chí, điều này đôi khi xung đột với chính sách của chính phủ sở tại. Năm 2012, Nga cấm cửa USAID với cáo buộc tổ chức này can thiệp vào chính trị nội bộ của Nga bằng cách tài trợ cho các nhóm đối lập. TÀI TRỢ CỦA CHÍNH PHỦ SO VỚI KHU VỰC TƯ NHÂN Ông Musk, người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ, và những người khác cho rằng, các sáng kiến của khu vực tư nhân, do các tập đoàn hoặc tổ chức từ thiện dẫn dắt, như dự án năng lượng mặt trời của Tesla hoặc truy cập internet Starlink của SpaceX, có thể hiệu quả hơn các chương trình do chính phủ tài trợ. Ông Musk đã chỉ trích các chương trình viện trợ của chính phủ nói chung, thay vào đó ủng hộ các giải pháp do thị trường thúc đẩy. Viện trợ của chính phủ bị cho là có vấn đề, bao gồm quan liêu, kém hiệu quả; thiếu trách nhiệm giải trình, chính trị hóa viện trợ. Viện trợ của chính phủ, đặc biệt là thông qua USAID, thường mất nhiều thời gian để triển khai do các quy trình hành chính phức tạp. CHUYỂN DỊCH ĐỊA CHÍNH TRỊ USAID được coi như một công cụ quyền lực mềm của Mỹ, trong khi Trung Quốc đang trỗi dậy, đổ nhiều công sức, tiền của cho Sáng kiến Vành đai - Con đường (BRI). USAID dịch chuyển sang viện trợ mang tính an ninh, trong khi sự hoài nghi đối với viện trợ nước ngoài ngày càng tăng tại Mỹ. Theo giới quan sát, USAID từ lâu đã được sử dụng để thúc đẩy lợi ích của Mỹ thông qua hỗ trợ phát triển kinh tế, dân chủ và nhân đạo. Cơ quan này tài trợ các dự án phù hợp với chính sách đối ngoại của Mỹ, như chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga ở châu Phi, Mỹ Latinh và Đông Nam Á. Trong khi đó, Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng toàn cầu thông qua các khoản đầu tư hạ tầng quy mô lớn trong khuôn khổ BRI. Nhiều nước đang phát triển hiện phụ thuộc vào tài trợ của Trung Quốc hơn là viện trợ phương Tây. Sau vụ khủng bố 11/9, trọng tâm của USAID chuyển dần sang hỗ trợ chống khủng bố và phát triển an ninh, đặc biệt là ở Trung Đông, châu Phi và Nam Á. Điều này làm dấy lên tranh luận về việc viện trợ nên ưu tiên nhu cầu nhân đạo hay phục vụ lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ. CÓ THỂ TINH GIẢN BỘ MÁY USAID Dù có nhiều lời kêu gọi cắt giảm hoặc đóng cửa USAID, việc này khó có thể xảy ra ngay lập tức do các yếu tố chính trị, pháp lý và lợi ích chiến lược. Có 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng USAID bị đóng cửa hoặc cải tổ. Đó là Quốc hội Mỹ phản đối việc đóng cửa USAID; lợi ích chiến lược của USAID đối với chính sách đối ngoại của Mỹ; cải tổ có lợi hơn là đóng cửa USAID. Quốc hội Mỹ là cơ quan quyết định ngân sách liên bang, bao gồm tài trợ cho USAID. Trong quá khứ, dù chính quyền Trump tìm cách cắt giảm ngân sách USAID, Quốc hội vẫn phản đối và duy trì mức tài trợ gần như không đổi. Dù có một số ý kiến chỉ trích USAID, nhiều nghị sĩ từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa vẫn ủng hộ tổ chức này vì các lợi ích chiến lược và nhân đạo mà nó mang lại. USAID không chỉ là một tổ chức viện trợ mà còn là một phần quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Việc cắt giảm USAID có thể làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trên toàn cầu, đặc biệt là trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc và Nga. Ngoài là công cụ quyền lực mềm, USAID còn thúc đẩy lợi ích kinh tế. Viện trợ của USAID giúp các nước đang phát triển cải thiện môi trường kinh doanh, qua đó mở ra cơ hội cho các công ty Mỹ đầu tư và mở rộng thị trường. USAID còn giúp hỗ trợ các đồng minh Mỹ và ổn định khu vực. Một số nước nhận viện trợ từ USAID là đồng minh chiến lược của Mỹ. Nếu viện trợ bị cắt, điều này có thể làm suy yếu mối quan hệ đồng minh và tạo điều kiện cho các đối thủ như Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng, giới quan sát nhận định. Vì vậy, chính quyền Trump có thể thực hiện các cải cách như giảm ngân sách, tinh giản bộ máy USAID; chuyển một số nhiệm vụ của USAID sang Bộ Ngoại giao hoặc khu vực tư nhân; thay đổi tiêu chí viện trợ. Chính phủ cũng có thể yêu cầu USAID tập trung viện trợ cho các nước mang lại lợi ích chiến lược cho Mỹ, thay vì các chương trình mang tính nhân đạo trên diện rộng. Ngược lại, nếu đóng cửa USAID thì Mỹ sẽ gặp phải nhiều rào cản về pháp lý và hành chính, sự phản đối của cộng đồng quốc tế và ảnh hưởng đến doanh nghiệp Mỹ. THÁI AN USAID sẽ bị sáp nhập hay đóng cửa? Nhiều nhân vật quyền lực, bao gồm Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk, kịch liệt chỉ trích Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), kêu gọi cắt giảm hoặc đóng cửa cơ quan này. Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk kịch liệt chỉ trích USAID. ẢNH: BUSINESS STANDARD Tranh cãi Hãng SpaceX của tỷ phú Musk đã triển khai hệ thống internet vệ tinh Starlink để giúp Ukraine trong cuộc chiến với Nga, điều mà một số người coi là nhanh và hiệu quả hơn viện trợ của chính phủ. Tương tự, Quỹ Bill & Melinda Gates, quỹ từ thiện của tỷ phú Bill Gates, đã đầu tư hàng tỷ USD vào y tế, giáo dục và phát triển; nhiều khi hoạt động hiệu quả hơn các chương trình của USAID. Những người ủng hộ USAID cho rằng chính phủ có vai trò quan trọng trong việc tài trợ các dự án không mang lại lợi nhuận ngay lập tức, nhưng lại cần thiết cho phát triển dài hạn, như cơ sở hạ tầng, y tế công cộng và giáo dục. Tuy nhiên, những người phản đối USAID tin rằng, khu vực tư nhân có thể làm tốt hơn vì họ có động lực về lợi nhuận, dẫn đến các giải pháp bền vững hơn, thay vì phụ thuộc vào viện trợ. Vật tư y tế chống dịch Ebola được dỡ xuống từ chuyến bay chở hàng của USAID tại Liberia, ngày 24/8/2014 ẢNH: GETTY IMAGES BÁO TIỀN PHONG CÓ MẶT HẰNG NGÀY TRÊN CÁC CHUYẾN BAY CỦA VIETNAM AIRLINES
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==