9 n Thứ Tư n Ngày 15/10/2025 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ nhất thời cái khó thành cái dễ. Ít nốt nhưng giai điệu vẫn phải nghe được. Về hòa thanh cũng vậy, như bài Phố mùa đông (Hồng Nhung hát) hay Mây trắng bay về (Thanh Lam hát) hòa thanh khó nhưng các bạn ấy hát ổn, và người nghe tôi thấy họ cũng OK (họ đâu có phải người trong nghề để biết đâu là hòa thanh khó với không khó). Nếu bây giờ bảo tôi làm rap hay làm gì khác để cho nổi tiếng hơn, thành thật mà nói tôi không thể nào làm được. Vì tự trọng. Vì mình biết mình là chỉ thế này thôi. Đấy là con đường âm nhạc của một người. Tôi lạc lõng và tôi nói chung không bao giờ tự xưng là nhạc sĩ, tôi thấy chữ “nhạc sĩ” nó ghê lắm. Tôi ngượng. Đi nước ngoài mình thấy mình bèo bọt,... Âm nhạc nhân loại tiến đến đâu rồi, tất cả các thể loại từ pop, rock cho đến nhạc cổ điển thì kinh khủng. Nói để chúng ta nên hạn chế lời khen. Giá trị của một người bây giờ có thể do truyền thông tạo nên. Nhưng giá trị thực nhất do người nghe quyết định. Anh tồn tại được do người nghe. Trường ca sông Lô giờ người ta nghe vẫn thấy hay thì anh Văn Cao tồn tại… Cái gì hay nó sẽ tồn tại. Bất cứ hình thức nào, tối giản hay rắc rối. Nhưng để tồn tại với thời gian nó phải được thừa nhận bởi giới tinh hoa- những người có văn hóa nền thâm hậu, có đủ năng lực về thẩm mỹ để thẩm thấu những giá trị của anh, đủ sức hiểu những gì anh viết, anh nói, anh nghĩ và đủ cái tâm địa rộng mở để đón nhận. Cái đó khó. Đau khổ nhất với người nhạc sĩ là còn sống mà không còn được nghe nữa. Âm nhạc chỉ sống trong tai người ta thôi. Khi nó tắt thì anh biến mất và tôi cũng chỉ nằm trong mấy nốt nhạc ấy thôi. Trong “Bộ tứ sông Hồng”, còn mỗi ông chưa được giải thưởng Nhà nước. Ông nghĩ sao về việc này? Hội Nhạc sĩ từng đề nghị cả 4 chúng tôi làm hồ sơ để được xét giải thưởng Nhà nước. Nhưng tôi nói với anh Hồng Đăng, một trong những lãnh đạo của Hội lúc bấy giờ rằng tôi không dám nhận. Trần Tiến có Giai điệu tổ quốc, Vết chân tròn trên cát và rất nhiều bài nữa. Nguyễn Cường, Phó Đức Phương cũng có nhiều bài quá hay về quê hương, đất nước thành ra giải thưởng ấy phải vinh danh những người ấy chứ nhạc tôi là riêng tư, không xứng đáng. Nếu tôi nhận là tôi nhận vơ. Tôi không bao giờ nhận cái không phải của mình, cũng như sẽ không ngồi vào chỗ không phải của mình, không nói lời không phải của mình. Tôi làm đúng như thế vì tôi là con cháu của một dòng họ Nho học, thấm nhuần đạo đức của các cụ ngày xưa. Biết làm sao bây giờ, có thể nó cổ hủ nhưng nó trở thành tính của mình rồi. Chẳng phải quan điểm hay ý thức tốt/xấu gì cả. Ngoài 80, ông vẫn thường phượt trời Tây cùng vợ. Có bao giờ ông nảy ra cảm hứng sáng tác trong những chuyến đi ấy? Tức cảnh sinh tình không phải sở trường của tôi. Tôi không tìm cảm hứng bên ngoài, sống nội tâm mà. Hút thuốc lào cũng có thể nghĩ ra cái gì đó. Âm nhạc là ký ức. Bay vào ngày xanh là thế! Mình luôn có những ngày xanh thắm trong cuộc đời mình. Đôi khi mình nhớ lại, nghe một con chim nó hót chẳng hạn, xúc động lắm. Ký ức dội về, tự nhiên nó ra một cái gì đó. Nhưng quá trình hoàn thiện cần đến kỹ thuật có khi phải 6 năm sau… Có thể cái lúc tầm thường nhất tôi lại viết được. Tôi không cần phải đánh thức quá nhiều từ bên ngoài. Mình đầy ắp. Nếu thật sự mình yêu cuộc sống chứ đừng ruồng bỏ nó, đừng buồn thảm thì mình sẽ thấy rất nhiều điều đẹp đẽ. Hằng ngày ông bố trí công việc thế nào? Nay đã sang năm thứ 17, tôi làm Cà Phê Thứ Bảy trong TPHCM và ngoài này. Để nó hoạt động tất cả các thứ Sáu, thứ Bảy, Chủ nhật: chiếu phim, tọa đàm, salon âm nhạc... Chia sẻ văn hóa đẳng cấp tới mọi người. Mời không biết bao nhiêu người hàng đầu ở đủ các lĩnh vực đến để chia sẻ với các bạn trẻ. Một mình tôi vẫn làm được nhiều việc phi lợi nhuận đóng góp cho xã hội. Còn sáng tác là chuyện riêng tư. Tự nhiên mà. Còn cái kia (Cà Phê Thứ Bảy) do mình nghĩ ra, có mục đích đàng hoàng chứ không thể “tự nhiên mà”, phải đặt mục tiêu, phải xây dựng dự án, phải tổ chức công việc, phải làm đến nơi đến chốn. Nhà tôi ở đâu cũng có vườn tược. Nay về Vũng Tàu cũng thế, cây cối tôi chăm hết. Mua phân gio, cây giống về trồng. Xoài, mít, vú sữa, hồng xiêm, chanh Úc, rồi hoa cỏ, xây hồ nuôi cá, trồng sen trên sân thượng… Phải chăm sóc, chứ chỉ bỏ độ năm ngày thấy hoang phế ngay. Hai vợ chồng ngày nào cũng để ra vài tiếng lụi hụi với những thứ này chứ không thuê người làm. Sở dĩ được như thế vì tôi là người lao động. Các ông nghệ sĩ còn cà phê cà pháo, rượu chè nhậu nhẹt, tôi có đi đâu. Mỗi tháng ra Hà Nội thì thỉnh thoảng cũng thuốc lào chè chén vỉa hè để lơ mơ một tí rồi còn làm việc chứ. N.M.H Dịch giả Đào Quốc Minh tiết lộ, đang dịch 2 truyện khác của chủ nhân giải Nobel Văn học 2025, sẽ in trong ấn phẩm Viết và Đọc, số mùa đông của NXB Hội Nhà Văn. Lãnh đạo của NXB Hội Nhà văn cũng xác nhận: “Mùa đông sẽ làm nhiều trang về Krasznahorkai”. Ông nói rằng, mấy năm nay ấn phẩm Viết và Đọc số mùa đông của NXB Hội Nhà văn đều dành số trang khá lớn cho những nhà văn ẵm giải Nobel. Dù vậy, những người làm công tác biên tập sách văn học vẫn không tin cơn sốt sách Nobel Văn học 2025 kéo dài. Nhà thơ, dịch giả trẻ Đào Quốc Minh phân tích: “Có 3 cuốn nổi tiếng nhất của ông: Vũ điệu quỷ Satan, Nỗi buồn của kháng cự, Chiến tranh và chiến tranh, một cuốn khác cũng được chú ý là Thế giới trôi qua và một tập truyện ngắn nữa, tôi quên tên, đều được viết bằng thủ pháp dòng ý thức. Hầu hết các tác phẩm của ông ấy đều theo cấu trúc từ câu đầu tiên đến câu cuối cùng chỉ có một dấu chấm, không ngắt đoạn, không hội thoại, không ngoặc đơn, ngoặc kép, cứ liền tù tì như thế, cảm giác như lan man, trôi từ đời người này sang đời người khác, ký ức từ quá khứ, hiện tại, tương lai cứ hòa vào một, đọc rất khó. Ở Việt Nam có một số nhà văn cũng dùng thủ pháp này và sách của họ không được độc giả Việt ưa thích”. Nhà văn Krasznahorkai còn dùng thủ pháp dòng ý thức ở mức độ cao cấp hơn, cứ lan man thành một khối, rất kén độc giả, vì bắt độc giả phải tiếp xúc với khối văn bản không đầu không đũa, không ngắt không nghỉ, khiến họ không chịu nổi. Với một cuốn tiểu thuyết bình thường, độc giả có thể tiếp cận từ bất kỳ chương nào nhưng với nhà văn vừa giành giải Nobel Văn học 2025 nếu không đọc sách của ông từ đầu đến cuối thì chẳng hiểu ông viết gì, không theo dõi được. Dịch giả trẻ dự đoán: “Bây giờ sách gây sốt theo tâm lý đám đông. Họ đi truy lùng tiểu thuyết của ông ấy được dịch sang tiếng Việt. Nhưng theo tôi dự đoán chỉ vài tháng nữa sách của Krasznahorkai sẽ ế vêu chẳng ai đọc nổi, rồi lại vứt một chỗ hoặc bán đồng giá vài ba chục ngàn đồng cũng chẳng ai mua”. Thi sĩ Trần Nhương chung quan điểm. “Tôi chưa đọc sách của tác giả Nobel năm nay, làm gì có sách mà đọc. Tôi cũng tò mò muốn xem nội dung sách như nào song tôi đoán sách của Krasznahorkai khó gây sốt. Nhà văn Han Kang ẵm Nobel năm ngoái có vẻ gần gũi với Việt Nam hơn, dễ gây chú ý hơn. Tôi nghĩ, không chỉ riêng sách của Krasznahorkai khó sốt mà nhiều cuốn sách của các tác giả đoạt giải Nobel cũng có được độc giả Việt thích đâu”, ông nói. Theo nhà phê bình văn học Ngô Thảo, sách Nobel quen thuộc nhất với độc giả Việt chính là Trăm năm cô đơn của nhà văn người Colombia - Gabriel Garcia Marquez, chủ nhân giải Nobel Văn học năm 1982. Ông phân tích lý do sách Nobel Văn học không dễ thành hiện tượng ăn khách: “Vì sách Nobel Văn học là tác phẩm cá biệt của giới trí thức. Một số cuốn không thuận về tư tưởng không chỉ với độc giả nước ta, mà còn với độc giả trên quê hương của tác giả đoạt giải Nobel. Nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Pamuk đoạt giải Nobel Văn học 2006, từng bị một nhóm người theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan âm mưu giết hại. Những người này còn định kiện Viện Hàn lâm Thụy Điển vì đã trao giải Nobel Văn học cho nhà văn Orhan Pamuk”. NÔNG HỒNG DIỆU “Tôi từng rất khổ nhưng tôi không kể lại cái khổ. Phải mơ những điều tốt đẹp. Tất cả các bài hát của tôi đều thế. Đấy là đặc trưng. Tôi chấp nhận tất cả những đau khổ đến với mình, nhưng tôi không nghĩ về chúng. Tôi bị chấn thương rất nhiều, nhưng không bao giờ thành sẹo. Cứ nghe tất cả các bài của tôi. Tôi chả ca ngợi cái gì. Tôi chỉ nhìn cuộc sống như thế. Nhạc sĩ DƯƠNG THỤ SỔ TAY Hai cái tên từng khuấy đảo mạng xã hội - DJ Ngân 98 và Hoàng Hường - nay cùng xuất hiện trong một bức tranh hoàn toàn khác: vòng lao lý. Một người bị khởi tố vì buôn bán thực phẩm giả, quảng cáo sai sự thật, thu lợi bất chính hàng chục tỷ đồng; người kia bị điều tra vì vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng. Từ ánh đèn sân khấu, từ những buổi livestream tràn ngập lượt xem, họ đã trượt dài trong chính thứ ánh sáng mà họ tạo ra. Điều đáng nói là, họ không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn lợi dụng lòng tin và sự ngưỡng mộ của công chúng. Ngân 98 khoe thân, khoe tiền, khoe tình để thu hút giới trẻ; Hoàng Hường khoác áo từ thiện, khoe xe sang, nhà đẹp và lòng nhân ái pha lợi nhuận. Cả hai cùng dùng hình ảnh “thành công” như tấm bình phong che giấu trò trục lợi tinh vi - biến thiện tâm của cộng đồng thành món hàng mua bán cảm xúc. Những vụ việc này gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về kẽ hở pháp luật và kẽ hở văn hóa. Pháp luật có thể xử lý tội danh, nhưng khó chạm tới tận gốc vấn đề: sự tha hóa giá trị trong thời đại “nổi tiếng nhanh hơn nhân cách trưởng thành”. Khi khán giả dễ dãi bấm “like”, khi giới truyền thông và doanh nghiệp đua nhau tận dụng scandal để câu tương tác, thì sự lệch chuẩn không còn là cá biệt - nó trở thành xu hướng. Thực tế, đây không phải những trường hợp đơn lẻ. Không ít nghệ sĩ, người nổi tiếng khác cũng từng bị xử phạt vì quảng cáo sai sự thật, phát ngôn phản cảm, hoặc gây bão dư luận chỉ để đánh bóng tên tuổi. Họ quên rằng, người có ảnh hưởng không chỉ mang danh vị, mà mang cả trách nhiệm văn hóa và đạo đức công dân. Một lời nói sai của họ có thể làm lệch nhận thức hàng triệu người, một hành động sai có thể tạo ra chuỗi ngộ nhận lan khắp xã hội. Song, cũng cần nhìn lại chính chúng ta - những người theo dõi, tung hô, chia sẻ và bình luận. Một phần lỗi nằm ở sự thiếu tỉnh thức của công chúng, khi dễ bị dẫn dụ bởi hào quang, tiền bạc, nhan sắc hay thứ “thành công tức thì” được phơi bày trên mạng. Văn hóa mạng xã hội đang khiến chúng ta nhầm lẫn giữa nổi tiếng và có giá trị, giữa làm từ thiện và mua danh, giữa sống thật và trình diễn cái tôi. Từ góc nhìn nhân sinh, đây không chỉ là câu chuyện pháp luật mà là một bài học về đạo đức và nhận thức. Khi danh tiếng tách khỏi đức hạnh, hào quang sẽ phản chiếu thành bóng tối. Khi người nổi tiếng không đủ tỉnh thức để hiểu rằng ảnh hưởng là trách nhiệm - họ tự gieo hạt khổ đau vào chính đời mình. Đã đến lúc xã hội cần một sự tỉnh thức tập thể - cả người làm luật, người nổi tiếng lẫn người tiếp nhận. Cần chế tài đủ mạnh, cần giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho nghệ sĩ, người có tầm ảnh hưởng, cần một nền văn hóa thưởng thức có chọn lọc. Bởi chân giá trị không nằm trong những gì được phô bày, mà ở cách con người sống tử tế, dù không ai nhìn thấy. Nhìn từ Ngân 98 hay Hoàng Hường, ta hiểu: mọi ánh sáng đều có bóng. Và chỉ khi mỗi người tự thắp lên ánh sáng trung thực và tỉnh thức trong mình, bóng tối của sự giả dối mới không còn nơi trú ngụ. KHÁNH AN Hào quang và bóng tối Chủ nhân giải Nobel Văn học 2025
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==