BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Chuã nhêåt 24/8/2025 15 Quöëc tïë Hoå àaä noá i “Coá thïí laâ lïånh trûâng phaåt hoùåc thuïë quan cao hoùåc caã hai” “Coá möåt söë nguyïn tùæc maâ Washington tin rùçng phaãi àûúåc chêëp thuêån, göìm Ukraine khöng gia nhêåp NATO vaâ cêìn thaão luêån vïì vêën àïì laänh thöí” Töní g thönë g Donald Trump höm 22/8 canã h baoá Nga nïuë àamâ phaná hoaâ bònh Ukraine khöng tiïnë triïní “Con lêëy chöìng hay khöng àïìu àûúåc, chó cêìn con khöng bõ töín thûúng” Diïnî viïn-ca sô Àaiâ Loan Tiïu Ên Tuênë noiá vúiá con gaiá Tiïu Manå Àònh. Trong anã h la â hai cha con Tiïu Ên Tuênë Ngoaiå trûúnã g Nga Sergey Lavrov noiá höm 22/8 Giaoá sû, tiïnë sô Huang Dianlin (Hoanâ g Àiïní Lêm), Trûúnâ g Àaiå hocå Truyïnì thöng Trung Quöcë , nhênå àõnh ngayâ 23/8 trong buöií giao lûu vúiá phoná g viïn cacá nûúcá Àöng Nam A Á trong khuön khöí Chûúng trònh “Daoå bûúcá Trung Quöcë - Sûcá sönë g Haiã Nam” vaâ Höiå thaoã “Àöië tacá ASEAN”. Theo GS Huang, thuöcå àõa hoaá dû ä liïuå la â thacá h thûcá nghiïm tronå g nhêtë àöië vúiá phûúng Nam toanâ cêuì . “Dû ä liïuå ngûúiâ dunâ g la â mötå loaiå taiâ nguyïn múiá , va â cacá nïnì tanã g (têpå trung úã Bùcæ baná cêuì ) khai thacá chuná g ú ã phûúng Nam toanâ cêuì ma â khöng àem laiå lúiå ñch kinh tï ë hoùcå xa ä höiå tûúng xûná g. Àiïuì nayâ kha á giönë g viïcå khai thacá nguyïn liïuå thö trong lõch sû”ã , võ hocå gia ã nöií tiïnë g nhênå àõnh. Öng Huang dênî chûná g mötå baoá caoá cuaã UNESCO nùm 2024 nhênå àõnh rùnç g, sû å thönë g trõ cuaã phûúng Bùcæ toanâ cêuì trong lônh vûcå ky ä thuêtå sö,ë àûúcå thucá àêyí búiã cacá têpå quaná kiïmë tiïnì tû â dû ä liïuå , àa ä lamâ gia tùng sû å bêtë bònh àùnè g khu vûcå hiïnå co”á . Theo öng, coá 3 thacá h thûcá chñnh liïn quan dûä liïuå , khaã nùng tiïpë cênå va â yïuë tö ë àaoå àûcá , trong àoá cacá thacá h thûcá vï ì dû ä liïuå nùmç ú ã àö å khan hiïmë , sû å thiïn kiïnë va â tònh tranå g sú ã hûuä . “Vñ du,å phûúng Nam toanâ cêuì thûúnâ g thiïuë cú sú ã dû ä liïuå àa danå g, àûúcå sö ë hoa,á àùcå biïtå la â böië canã h vùn hoaá va â ngön ngûä àõa phûúng, dênî túiá sû å hiïnå diïnå múâ nhatå va â hoatå àönå g thiïuë hiïuå quaã cuaã cacá cöng cuå AI. Trong khi ào,á cacá mö hònh ngön ngûä lúná (kiïuí ChatGPT cuaã phûúng Têy) coá nùng lûcå àa ngön ngû,ä sû å phö í biïnë cuaã taiâ liïuå tiïnë g Anh vaâ böië canã h vùn hoa á phûúng Têy trong cú súã dû ä liïuå cuaã ho å taoå ra kïtë qua ã nghiïng lïcå h”, GS Huang noiá . 5 THAÁCH THÛÁC CHÑNH Võ diïnî gia ã Trung Quöcë va â cacá khaná gia ã nûúcá ngoaiâ nhênå àõnh rùnç g, cacá quöcë gia va â nïnì truyïnì thöng phûúng Nam toanâ cêuì àöië mùtå khoanã g cacá h cöng nghïå va â haå tênì g sö,ë phu å thuöcå vaoâ nïnì tanã g truyïnì thöng toanâ cêuì , bêtë bònh àùnè g thöng tin vaâ tiïnë g noiá yïuë hún, thacá h thûcá vï ì quanã trõ va â an ninh thöng tin, nguönì nhên lûcå hanå chï ë vï ì truyïnì thöng sö.ë .. Theo GS Huang, phênì lúná quöcë gia Nam baná cêuì conâ hanå chï ë vï ì ha å tênì g viïnî thöng, töcë àö å Internet, nùng lûcå sö ë hoaá . Trong khi ào,á cacá têpå àoanâ cöng nghïå vaâ nïnì tanã g lúná (Google, Meta, X…) phênì lúná àïnë tû â Bùcæ baná cêuì , kiïmí soatá luönì g thöng tin, dûä liïuå va â quanã g caoá . Truyïìn thöng Nam Baán cêìu dïî bõ lïå thuöåc vaâ bõ chi phöëi búãi thuêåt toaán, chñnh saách kiïím duyïåt vaâ quyïìn lûåc mïìm cuãa caác cûúâng quöëc cöng nghïå. Trong khöng gian truyïìn thöng toaân cêìu, cêu chuyïån tûâ phûúng Nam toaân cêìu thûúâng ñt àûúåc chuá yá hoùåc bõ àõnh hònh theo goác nhòn phûúng Bùæc. Àiïìu naây dêîn túái nguy cú mêët baãn sùæc vùn hoáa, mêët chuã quyïìn dûä liïåu. Tin gia,ã thao tuná g dû luênå , tênë cöng manå g, khai thacá dû ä liïuå caá nhên… ngayâ canâ g phûcá tapå . “La â phoná g viïn maâ töi cunä g toatá mö ì höi phên biïtå fake news, lucå tung cacá nguönì chñnh thönë g xem tin àoá àïnë tû â àêu, hoiã chuyïn gia bùnç g xûúng bùnç g thõt, khöng phaiã la â hoiã ChatGPT hay DeepSeek, vïì àö å xacá tñn”, öng Maryono Endro (Bharata Online, Indonesia) chia se.ã Trong khi ào,á nhiïuì quöcë gia Nam baná cêuì thiïuë cú chï ë phapá lyá va â nùng lûcå quanã trõ truyïnì thöng sö ë àu ã manå h àï í ûná g pho.á Trong böië canã h ào,á truyïnì thöng Nam baná cêuì nïn tênå dunå g cöng nghïå àï í “ài tùtæ àoná àêuì ”, “nhayã cocá ” phatá triïní . Àiïuì nayâ co á thï í xayã ra nhû cacá h nhiïuì nûúcá Nam baná cêuì àa ä phö í biïnë thanh toaná di àönå g ma â khöng cênì qua giai àoanå the ã tñn dunå g. Ky ã nguyïn truyïnì thöng söë mú ã ra cú höiå àûa cêu chuyïnå vùn hoaá , lõch sû,ã banã sùcæ àõa phûúng lïn toanâ cêuì thöng qua phim, nhacå , game, du lõch aoã , nïnì tanã g manå g xa ä höiå ... Truyïnì thöng thöng minh (AI chatbot, manå g xa ä höiå , podcast…) cho phepá kïtë nöië nhanh, chi phñ thêpë , phu â húpå vúiá cönå g àönì g dên cû àa danå g ú ã phûúng Nam toanâ cêuì . Cacá nûúcá trong khu vûcå nayâ co á thï í xêy dûnå g manå g lûúiá truyïnì thöng liïn khu vûcå , trao àöií dû ä liïuå , cunâ g phatá triïní mö hònh AI nguönì mú ã nhû DeepSeek, húpå tacá àaoâ taoå nhên lûcå sö,ë hònh thanâ h cönå g àönì g truyïnì thöng phûúng Nam chia seã tûúng lai, thay vò phuå thuöcå vaoâ phûúng Bùcæ . Nïuë tênå dunå g tötë cöng nghï,å àêuì tû vaoâ nhên lûcå sö,ë xêy dûnå g manå g lûúiá húpå tacá va â gòn giû ä banã sùcæ vùn hoaá , ho å co á thï í taoå ra mötå banã àö ì truyïnì thöng àa cûcå cöng bùnç g hún, núi tiïnë g noiá cuaã phûúng Nam toanâ cêuì vang vonå g manå h me ä hún trïn trûúnâ g quöcë tï.ë n [ XUÊN NGUYÏNÎ -THAIÁ AN ] Bònh luênå quöcë tïë Àï í àamã baoã ngûnâ g bùnæ lêu daiâ Myä heá löå rùçng seä khöng àûa böå binh vaâo Ukraine, nhûng coá thïí höî trúå tûâ trïn khöng nhû viïån trúå hïå thöëng phoâng khöng, tuêìn tra trïn khöng, aáp àùåt vuâng cêëm bay quy mö nhoã. Chñnh quyïìn cuãa Töíng thöëng Donald Trump roä raâng muöën àïí chêu Êu àoáng vai tuyïën phoâng thuã àêìu tiïn, trong khi Myä giûä vai troâ höî trúå tûâ xa. Duâ giúái chûác Myä toã yá seä cung cêëp cho Ukraine nhûäng baão àaãm an ninh vûäng chùæc tûúng àûúng Àiïìu 5 Hiïën chûúng NATO (möåt cuöåc têën cöng vaâo möåt thaânh viïn àöìng nghôa möåt cuöåc têën cöng vaâo têët caã), nhûng thûåc tïë laâ caánh cûãa NATO vêîn im óm khoaá trûúác Ukraine. Laänh àaåo möåt söë nûúác chêu Êu nhû Anh, Phaáp, Àûác... gúåi yá thaânh lêåp röìi triïín khai möåt lûåc lûúång trêën an sau khi àaåt àûúåc thoãa thuêån hoâa bònh Ukraine-Nga, nhûng nùng lûåc quên sûå cuãa chêu Êu seä khaá haån chïë nïëu thiïëu sûå chöëng lûng cuãa Myä. Vò vêåy, duâ yá tûúãng naây nghe coá veã taáo baåo, thûåc tïë noá chó mang tñnh biïíu tûúång nhiïìu hún laâ rùn àe thûåc sûå. Àaáng chuá yá laâ coá túái khoaãng 30 quöëc gia, khöng chó úã chêu Êu maâ caã Nhêåt Baãn, UÁc, sùén saâng tham gia bùçng nhiïìu caách: coá nûúác seä gûãi quên, coá nûúác chó höî trúå taâi chñnh hoùåc aáp àùåt lïånh trûâng phaåt. Àiïìu àoá taåo thaânh möåt maång lûúái röång, nhûng cuäng dïî dêîn túái tònh traång maånh ai nêëy laâm, khiïën thöng àiïåp rùn àe trúã nïn loaäng. Trong khi àoá, Nga àaä nhiïìu lêìn tuyïn böë baác boã sûå hiïån diïån cuãa quên àöåi NATO taåi Ukraine, coi moåi àaãm baão an ninh àûúåc kyá kïët maâ khöng coá Nga tham gia laâ vö nghôa. Àêy chñnh laâ quyïìn phuã quyïët ngêìm maâ Nga àang nùæm giûä. Vïì phña Ukraine, Töíng thöëng Volodymyr Zelensky muöën súám coá möåt kiïën truác àaãm baão an ninh roä raâng. Vïì ngùæn haån, kõch baãn dïî xaãy ra nhêët laâ möåt goái baão àaãm vûâa phaãi: chêu Êu tiïëp tuåc cêëp vuä khñ, huêën luyïån binh sô ngay trïn àêët Ukraine nhûng xa chiïën tuyïën, trong khi Myä cung cêëp tònh baáo, giaám saát vaâ hïå thöëng phoâng khöng. Caác biïån phaáp trûâng phaåt tûå àöång vaâ cam kïët viïån trúå daâi haån seä àûúåc vùn baãn hoaá, nhûng khaã nùng sûã duång trûåc tiïëp khöng quên Myä vêîn chûa roä raâng. Nïëu coá möåt thoãa thuêån ngûâng bùæn, chêu Êu coá thïí triïín khai möåt lûåc lûúång trêën an mang tñnh giaám saát vaâ huêën luyïån, coân Myä àûáng sau höî trúå trïn khöng. Nhûng nïëu chiïën sûå leo thang, àùåc biïåt laâ Nga gia tùng têën cöng tûâ trïn khöng, phûúng Têy coá thïí buöåc phaãi tñnh àïën hònh thûác “vuâng cêëm bay haån chïë” – àiïìu naây roä raâng tiïìm êín nguy cú leo thang nghiïm troång. Ngûúåc laåi, cuäng coá kõch baãn bi quan hún: caác cuöåc àaâm phaán bïë tùæc, vaâ “àaãm baão an ninh” chó coân laâ nhûäng lúâi hûáa vïì taâi chñnh, trûâng phaåt, chûá khöng ài keâm quên sûå. Coá thïí noái, têët caã phuå thuöåc vaâo mûác àöå sùén saâng cuãa Myä trong viïåc chêëp nhêån ruãi ro, khaã nùng chêu Êu têåp húåp àuã lûåc lûúång, vaâ caách Nga tiïëp tuåc àùåt ra caác lùçn ranh àoã cuãa mònh. Thûåc tïë, phûúng Têy coá thïí aáp duång möåt mö hònh kiïíu “chêu Êu ài àêìu, Myä yïím trúå” thiïn vïì phoâng khöng, giaám saát, höî trúå taâi chñnh... n Töní g thönë g My ä Donald Trump gênì àêy tñch cûcå gùpå mùtå trûcå tiïpë Töní g thönë g Nga Vladimir Putin, röiì Töní g thönë g Ukraine Volodymyr Zelensky. Hy vonå g hai öng Putin vaâ Zelensky súmá àatå àûúcå thoaã thuênå hoaâ bònh. M.L (st) Biïmë hoaå quöcë tïë Tranh: ARCADIO ESQUIVEL (COSTA RICA) Cêuì nöië hoaâ bònh Nguy cú thuöcå àõa hoáa dûä liïuå [ THAIÁ AN ] Trong kyã nguyïn cöng nghï å thöng tin-truyïnì thöng, àùcå biïtå la â trñ tuïå nhên taoå (AI), àang phatá triïní nhû vu ä baoä , nöií lïn mötå xu hûúná g àaná g lo ngaiå ú ã phûúng Nam toanâ cêuì (cacá nûúcá àang phatá triïní ú ã Nam baná cêuì ) laâ thuöcå àõa hoaá dû ä liïuå . Cunâ g ngayâ 23/8, öng Wang Zhenzhong (Vûúng Chênë Trung), lanä h àaoå Trung têm Kyä thuêtå Àaiâ Phatá thanh Truyïnì hònh Trung ûúng Trung Quöcë (CMG) trao àöií vúiá phoná g viïn ASEAN vïì viïcå AI thucá àêyí àöií múiá saná g taoå va â sû å phatá triïní cuaã truyïnì thöng höiå tu.å GS.TS Huang Dianlin ngayâ 23/8 trao àöií vúiá phoná g viïn vïì thacá h thûcá va â cú höiå cho truyïnì thöng phûúng Nam toanâ cêuì trong thúiâ àaiå AI Aà nh: XUÊN NGUYÏÎ N
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==