Sû ã dunå g mö hònh mayá tñnh chi tiïtë vïì lûúiá àiïnå tûúng lai cuaã lucå àõa, cacá nha â nghiïn cûuá phatá hiïnå ra rùnç g mötå hï å thönë g cacá têmë pin mùtå trúiâ trïn khöng gian do NASA thiïtë kï ë co á thï í giamã chi phñ cuaã toanâ bö å hï å thönë g àiïnå Chêu Êu túiá 15%. Noá cunä g co á thï í cùtæ giamã hún hai phênì ba mûcá sû ã dunå g pin. Dênî àêuì búiã cacá nha â nghiïn cûuá taiå àaiå hocå King’s College London (Anh), àêy la â nghiïn cûuá àêuì tiïn àaná h gia á tacá àönå g tiïmì tanâ g cuaã nùng lûúnå g mùtå trúiâ trïn khöng gian àöië vúiá chêu Êu. Cacá têmë pin nùng lûúnå g mùtå trúiâ trïn khöng gian (SBSP) àûúcå thiïtë kï ë àï í sûã dunå g cacá têmë phanã xa å giönë g nhû gûúng va â thu thêpå aná h saná g mùtå trúiâ trïn quyä àaoå . AnÁ h saná g mùtå trúiâ sau ào á àûúcå truyïnì àïnë cacá tramå trïn Traiá àêtë va â àûúcå chuyïní àöií thanâ h àiïnå nùng. Mö hònh mayá tñnh vïì lûúiá àiïnå cuaã Chêu Êu traiã daiâ 33 quöcë gia va â mö phonã g nhu cêuì àiïnå , sanã xuêtë va â lûu trû ä àiïnå àï í xacá àõnh phûúng aná co á chi phñ thêpë nhêtë nhùmç àapá ûná g nhu cêuì àiïnå cuaã lucå àõa. Dûaå trïn dûå àoaná cuaã NASA vï ì tiïmì nùng nùng lûúnå g cuaã mö hònh SBSP, noá co á thï í thay thïë túiá 80% nùng lûúnå g taiá taoå cuaã Chêu Êu. Caác nhaâ nghiïn cûáu chó ra rùçng nùng lûúång taái taåo trïn Traái àêët khöng öín àõnh vaâ phuå thuöåc vaâo thúâi tiïët, vêåy nïn kïët quaã thûúâng khöng àaáng tin cêåy vaâ coá chi phñ khaác nhau. SBSP coá thïí laâ möåt nguöìn nùng lûúång thay thïë hoaåt àöång trïn bêìu khñ quyïín vúái cöng suêët liïn tuåc. Caác taác giaã lûu yá rùçng mö hònh khöng tñnh àïën caác taác àöång tiïìm êín vaâ àùåc thuâ trong khöng gian nhû tùæc ngheän quyä àaåo, giaán àoaån truyïìn taãi hoùåc biïën àöång chuâm tia, nhûäng yïëu töë coá thïí aãnh hûúãng àïën àöå tin cêåy vaâ hiïåu suêët hoaåt àöång cuãa SBSP. Chi phñ tiïìm nùng cuãa SBSP cuäng khöng thïí àûúåc àaáp ûáng trûúác nùm 2050, búãi vò vúái tiïën àöå cöng nghïå hiïån taåi, viïåc xêy dûång, phoáng vaâ baão trò noá seä quaá töën keám. Tiïën sô Wei He, giaãng viïn taåi khoa kyä thuêåt cuãa King’s College London vaâ laâ taác giaã chñnh cuãa nghiïn cûáu, cho biïët: “Coá möåt söë ruãi ro cêìn cên nhùæc, chùèng haån nhû liïåu vïå tinh coá thïí coá quaá nhiïìu têëm pin mùåt trúâi hay khöng? Liïåu noá coá thïí va chaåm hoùåc bõ hû haåi búãi caác maãnh vúä trong khöng gian khöng?”. Bêtë chêpë nhûnä g ruiã ro ào,á öng Wei tin rùnç g SBSP coá tiïmì nùng giupá cacá quöcë gia àatå àûúcå mucå tiïu phatá thaiã ronâ g bùnç g 0. “Nùng lûúnå g taiá taoå àïí thay thïë nhiïn liïuå hoaá thacå h la â bûúcá ài quan tronå g nhêtë ma â loaiâ ngûúiâ àang thûcå hiïnå . Nùng lûúnå g mùtå trúiâ trïn khöng gian laâ mötå cöng nghïå tiïmì nùng va â co á thï í la â nguönì nùng lûúnå g liïn tucå ”, öng noiá . Nhêtå Banã hiïnå àang phatá triïní SBSP va â se ä tñch húpå no á vaoâ chiïnë lûúcå khöng gian trong tûúng lai, öng Wei cho biïtë . Baiâ nghiïn cûuá gúiå y á rùnç g chêu Êu co á thï í lamâ theo, àïì cêpå àïnë truyïnì thönë g lêu àúiâ cuaã lucå àõa nayâ vï ì húpå tacá àa quöcë gia trong cacá dû å aná trao àöií àiïnå xuyïn biïn giúiá va â vï å tinh thuöcå Cú quan Vuä tru å chêu Êu. Cacá tacá gia ã tin rùnç g chêu Êu coá thï í tênå dunå g sû å húpå tacá àa quöcë gia àïí phatá triïní va â vênå hanâ h mötå cú sú ã haå tênì g SBSP têpå trung. Bùnç g cacá h ào,á chêu Êu coá thï í taoå ra mötå giaiã phapá quy mö toanâ lucå àõa àï í cung cêpë nguönì cung cêpë nùng lûúnå g taiá taoå öní àõnh, giamã sû å phu å thuöcå vaoâ àiïnå khñ àötë . “Khöng coá thúiâ àiïmí naoâ tötë hún bêy giú”â , öng Wei noiá . n Theo mötå nghiïn cûuá múiá , cacá têmë pin mùtå trúiâ trïn khöng gian co á thï í cùtæ giamã túiá 80% nhu cêuì nùng lûúnå g taiá taoå cuaã chêu Êu vaoâ nùm 2050. Giûaä caiá noná g àö í lûaã cuaã Kabul, mötå nhomá phu å nû ä tre ã tu å têpå taiå nha â riïng àïí thûcå hiïnå mötå dûå aná múiá . Tû å goiå mònh laâ Voices of Hope (Tiïnë g noiá Hy vonå g), cacá thanâ h viïn cuaã nhomá la â nhûnä g ngûúiâ khöng chõu tûâ bo ã viïcå theo àuöií tri thûcá bêtë chêpë lïnå h cêmë cuaã Taliban Ho å sû ã dunå g Internet vaâ trñ tuï å nhên taoå àï í tòm laiå cacá kiïnë thûcá ma â ho å àa ä tûnâ g àûúcå hocå ú ã trûúnâ g àaiå hocå . Ú Ã mötå àêtë nûúcá ma â ngay ca ã viïcå ài daoå trong cöng viïn cunä g bõ cêmë , ho å àa ä taoå ra cönå g àönì g hocå têpå cuaã riïng mònh sau nhûnä g caná h cûaã àoná g kñn. Viïcå hocå cuaã ho å bõ gianá àoanå vaoâ thaná g 12/2022, khi lïnå h cêmë cuaã Taliban buöcå ho å phaiã bo ã hocå . Nhûnä g ngûúiâ phu å nû ä tre ã nayâ àïuì àang theo hocå nganâ h khoa hocå mayá tñnh taiå mötå trûúnâ g àaiå hocå tû thucå ú ã Afghanistan. Ban àêuì , ho å hy vonå g rùnç g sû å phênî nö å cuaã cöng chuná g va â apá lûcå quöcë tï ë co á thï í khiïnë chï ë àö å àaoã ngûúcå quyïtë àõnh. Thay vaoâ ào,á Taliban, lûcå lûúnå g àa ä lïn nùmæ quyïnì vaoâ nùm 2021, àaä ban hanâ h cacá sùcæ lïnå h thêmå chñ conâ khùcæ nghiïtå hún, thùtæ chùtå cacá hanå chï ë àöië vúiá phuå nû ä va â khiïnë cuöcå sönë g cuaã ho å ngayâ canâ g ngötå ngatå . Cö Asrar Parsa, trûúnã g nhomá Voices of Hope, 25 tuöií , cho biïtë rùnç g lïnå h cêmë ài hocå àa ä taoå ra mötå lanâ soná g tuyïtå vonå g. Nhûng cö cunâ g 20 banå cunâ g lúpá quyïtë àõnh khöng ngûnâ g hocå hoiã - ho å tòm cacá nguönì taiâ liïuå giaoá ducå trûcå tuyïnë àï í tiïpë tucå hocå taiå nha.â Kï í tû â ào,á nhomá àa ä thûcå hiïnå mötå söë dû å aná vúiá mong muönë phatá triïní va â nuöi dûúnä g ûúcá mú. Mötå trong nhûnä g thanâ h tûuå cuaã ho å la â chï ë taoå thanâ h cöng hai con robot tûâ con sö ë khöng. Cacá thanâ h viïn nhomá àa ä tû å chi tra ã khoanã g 60.000 Afghani (22,8 triïuå VND) àïí chï ë taoå chuná g. Dûúái sûå cai trõ cuãa Taliban, phuå nûä khöng àûúåc pheáp ra ngoaâi nïëu khöng coá ngûúâi giaám höå laâ nam giúái. Nhoám coá möåt thaânh viïn nam: anh Navid Parsa, anh trai cuãa cö Asrar, möåt sinh viïn töët nghiïåp ngaânh khoa hoåc maáy tñnh. Laâ cêìu nöëi cuãa nhoám vúái thïë giúái bïn ngoaâi, anh Parsa chuyïn mang nhu yïëu phêím tûâ thaânh phöë vïì. Nhoám bùæt àêìu vúái 20 thaânh viïn. Nhûng theo thúâi gian, 14 ngûúâi àaä rúâi nhoám vò khoá khùn kinh tïë vaâ caãm giaác tuyïåt voång ngaây caâng tùng. Cö Asrar giaãi thñch: “Muåc tiïu cuãa chuáng töi laâ giûä cho ngoån lûãa hy voång luön chaáy saáng trong tim, duy trò àöång lûåc vaâ tòm hiïíu vïì AI. Nhûng hêìu hïët caác thaânh viïn trong nhoám àïìu naãn loâng vaâ boã cuöåc”. Tuy nhiïn, möåt söë ngûúâi àaä choån úã laåi. Cö Hadiya Ahmadi cho biïët cö bõ trêìm caãm sau khi caác trûúâng àaåi hoåc àoáng cûãa. Nhûng nhúâ viïåc thûåc hiïån caác dûå aán nhoã vúái sûå höî trúå cuãa nhoám, cö gaái 19 tuöíi naây àaä caãm thêëy laåc quan hún. Trong hai nùm qua, nhomá àa ä vênå dunå g nhûnä g kiïnë thûcá ho å àûúcå hocå trong nùm àêuì àaiå hocå va â bö í sung thïm cacá baiâ hûúná g dênî trûcå tuyïnë . Ho å àa ä chï ë taoå hai robot vaâ mötå söë thiïtë bõ khacá . Mötå robot coá thï í nhênå danå g 20 vêtå thï í khacá nhau, bao gömì ca ã con ngûúiâ , va â àûúcå àiïuì khiïní tû â xa. No á àûúcå cêpë nguönì thöng qua tênì sö ë vö tuyïnë va â Bluetooth, vaâ co á thïí àûúcå vênå hanâ h thöng qua bönë ûná g dunå g khacá nhau. Cö Asrar cho biïtë nïuë àûúcå phatá triïní thïm, noá co á thï í àûúcå sû ã dunå g trong cacá hoatå àönå g tòm kiïmë va â cûuá nanå sau thiïn tai. Nhomá cunä g àang nghiïn cûuá chïë taoå mötå mayá bay khöng ngûúiâ laiá . Nïuë thanâ h cöng, hoå hy vonå g no á co á thï í àûúcå sû ã dunå g cho cacá nhiïmå vu å nhû thu gom racá , phên phöië thuöcë cêpë cûuá hoùcå vênå chuyïní cacá vêtå dunå g nho ã khùpæ Kabul. Khi gionå g noiá va â khuön mùtå cuaã phu å nû ä cunä g bõ coi laâ mötå àiïuì gò ào á cênì phaiã che giêuë theo luêtå Taliban, nhûnä g buöií hocå nayâ la â mötå cacá h àï í cacá thanâ h viïn nhomá cö ë gùnæ g hanâ gùnæ nhûnä g töní thûúng vïì tinh thênì va â camã xucá . Cö Asrar cho rùnç g nhûnä g buöií gùpå gú ä nayâ la â mötå cacá h àï í thoatá khoiã “nöiî àau buönì ma â hoanâ canã h hiïnå taiå mang laiå ”. Cö noiá thïm rùnç g chuná g cunä g mang laiå hy vonå g: “Khi chuná g töi ú ã bïn nhau, camã giacá nhû khöng phaiã têtë ca ã àïuì àaä biïnë mêtë . Chuná g töi vênî co á sûcá manå h àïí hocå hoiã va â phatá triïní ”. Cö Hadiya cho biïtë viïcå hopå nhomá hai àïnë ba lênì mötå tuênì àa ä co á tacá àönå g tñch cûcå àïnë sûcá khoeã tinh thênì cuaã cö. Ho å cunâ g nghiïn cûuá AI, chïë taoå robot va â chia se ã vï ì nhûnä g hy vonå g cho tûúng lai. Giúâ àêy, cö camã thêyë tötë hún nhiïuì so vúiá khi trûúnâ g àaiå hocå cuaã ho å múiá àoná g cûaã : “Chuná g töi hanå h phucá khi àûúcå nhòn thêyë kïtë qua ã cöng viïcå . Noá giupá chuná g töi nhênå ra viïcå hocå vênî chûa kïtë thucá va â chuná g töi vênî co á thï í àatå àûúcå mucå tiïu cuaã mònh”. Ho å lêyë camã hûná g tû â mötå nhomá robot khacá cuaã Afghanistan, àûúcå goiå la â “Nhûnä g ngûúiâ mú ûúcá Afghanistan”. Àûúcå thanâ h lêpå vaoâ nùm 2017 vaâ têpå trung vaoâ cöng nghï,å ky ä thuêtå va â robot, nhomá àa ä trú ã thanâ h biïuí tûúnå g cuaã taiâ nùng va â niïmì hy vonå g trûúcá nhûnä g hanå chï ë vï ì xa ä höiå va â chñnh trõ. Sau khi Taliban trúã laiå nùmæ quyïnì va â cêmë giaoá ducå cunä g nhû viïcå lamâ cho phuå nû ä va â tre ã em gaiá , cacá thanâ h viïn trong nhomá àa ä rúiâ khoiã àêtë nûúcá va â hiïnå tiïpë tucå cöng viïcå ú ã nûúcá ngoaiâ . Àöië vúiá Voices of Hope, nhomá Afghan Dreamers laâ nguönì camã hûná g. Nhûng khöng giönë g nhû ho,å nhomá cuaã cö Asrar vênî chûa nhênå àûúcå bêtë ky â hö î trú å naoâ tû â cacá tö í chûcá bïn ngoaiâ . Bêtë chêpë moiå trú ã ngaiå , ho å hy vonå g mötå ngayâ naoâ ào á se ä àûúcå trûng bayâ cöng trònh cuaã mònh taiå cacá triïní lamä quöcë tï ë va â tòm kiïmë cú höiå àï í tiïpë tucå theo àuöií ûúcá mú.n Cho du â bõ Taliban buöcå thöi hocå ba nùm trûúcá , mötå nhomá cûuå sinh viïn khoa hocå mayá tñnh vênî quyïtë têm khöng ngûnâ g hocå hoiã . Giúâ àêy, ho å àa ä chï ë taoå àûúcå hai con robot. Nûä sinh chïë taoå robot sau “bûcá maân sùtæ ” Cacá thanâ h viïn trong nhomá trûng bayâ nguyïn mêuî cuaã hoå Nhomá àûúcå thanâ h lêpå nhùmç giupá thanâ h viïn tiïpë tucå theo àuöií viïcå hocå Lùpæ àùtå pin mùtå trúiâ ngoaiâ vu ä tru?å Taliban àaä thûcå thi nghiïm ngùtå lïnå h cêmë giaoá ducå àöië vúiá treã em gaiá trïn 12 tuöií . Nhûnä g sùcæ lïnå h nayâ , àùcå biïtå la â nhûnä g chñnh sacá h ngùn canã phu å nû ä tiïpë cênå giaoá ducå va â viïcå lamâ , àa ä bõ cönå g àönì g quöcë tï ë lïn aná rönå g raiä . Tuy nhiïn, thuã lônh Taliban, öng Mullah Hibatullah Akhundzada, àaä mö ta ã apá lûcå quöcë tï ë laâ “vö nghôa”. Trong bönë nùm qua, öng Mullah Hibatullah àaä nhiïuì lênì nhênë manå h têmì quan tronå g cuaã “giaoá ducå trong khuön khöí cacá nguyïn tùcæ Höiì giaoá ”. Tuy nhiïn, öng khöng hïì àï ì cêpå àïnë chuã àï ì giaoá ducå hoùcå viïcå lamâ cho phuå nû ä va â tre ã em gaiá ú ã Afghanistan. [ HOAI VY ] (theo independent.co.uk, ngayâ 17/08/2025) Chuã nhêåt 24/8/2025 12 Nhòn ra thïë giúái BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Nùng lûúnå g mùtå trúiâ tû â khöng gian coá thï í cùtæ giamã chi phñ hïå thönë g àiïnå cuaã chêu Êu xuönë g 15% [ HA  MY ] (theo kcl.ac.uk, ngayâ 21/08/2025)
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==