KÏTË NÖIË QUAÁ KHÛÁ, HIÏÅN TAÅI VA TÛÚNG LAI Behind the Red Mist do nha â xuêtë banã Curbstone Press xuêtë banã lênì àêuì ú ã My ä nùm 1998, àûúcå phatá hanâ h ú ã mötå sö ë nûúcá , trong nhiïuì nùm qua àa ä àûúcå chuyïní ngû ä sang cacá ngön ngû ä khacá nhû tiïnë g Hanâ Quöcë , tiïnë g Thuyå Àiïní … Tiïuí thuyïtë nhênå àûúcå sû å àaná h gia á tñch cûcå trïn nhûnä g tú â baoá co á uy tñn úã nhiïuì nûúcá nhû Thúiâ baoá New York, Tuênì baoá Ngûúiâ xuêtë banã , Bûu àiïnå Jerusalem (Israel) , Nhêtå baoá tin tûcá (Thuyå Àiïní ), baoá Kiiltomato (Phênì Lan)… Tuênì baoá Publishers Weekly viïtë : “Úà cuönë tiïuí thuyïtë Trong sûúng hönì g hiïnå ra, mötå chanâ g trai mûúiâ bayã tuöií àang sönë g ú ã Ha â Nöiå àa ä du ngoanå tûâ nùm 1987 trúã vï ì nùm 1967 (trong mötå tònh tranå g cênå kï ì caiá chïtë ), gùpå gú ä vúiá gia àònh mònh vaâ laná g giïnì g trûúcá thúiâ gian anh ta ra àúiâ , trong khi mayá bay My ä àang àe doaå thanâ h phö.ë Nhûnä g yïuë tö ë siïu thûcå tranâ àêyì trong cuönë sacá h. Gionå g àiïuå chuyïní tû â chêm biïmë sang xucá àönå g thêmë thña, tûâ haiâ hûúcá sang àau xotá . Viïcå sû ã dunå g tinh tïë cacá huyïnì thoaiå va â sû å phanã anã h hêpë dênî àúiâ sönë g Viïtå Nam trong vaâ sau chiïnë tranh cuaã Hö ì Anh Thaiá àa ä mang àïnë nhûnä g tacá phêmí tao nhaä va â àêyì sûcá lay àönå g. Cuöië cunâ g thò nhûnä g tacá phêmí nayâ cunä g àûúcå dõch ra vaâ se ä tòm àûúcå àöcå gia ã ngûúiâ My”ä . Thúiâ baoá New York nöië tiïpë donâ g bònh luênå : “Trong tiïuí thuyïtë Trong sûúng hönì g hiïnå ra, mötå chanâ g trai múiá lúná àûúcå àûa mötå cacá h huyïnì bñ trú ã vï ì nùm 1967, ba nùm trûúcá khi anh ta ra àúiâ , chûná g kiïnë cuöcå henå ho â thúiâ chiïnë cuaã cha me å tûúng lai cuaã mònh. Tacá phêmí mú ã ra mötå têmì nhòn xa. Giauâ chêtë tiïuí thuyïtë trong chiïuì kñch va â niïn àaiå , cacá tacá phêmí cuaã Hö ì Anh Thaiá cho thêyë ngay caã nhûnä g tñnh toaná sai lêmì va â nhûnä g sû å kiïnå nho ã nhùtå nhêtë co á thï í döiå vï ì tûúng lai rêtë xa mötå anã h hûúnã g manå h me ä nhû thï ë naoâ …”. Tapå chñ chuyïn bònh luênå sacá h laâ Kirkus Reviews cunä g nhênå àõnh: “Nhaâ vùn àa ä khamá pha á àúiâ sönë g sau chiïnë tranh ú ã àêtë nûúcá Viïtå Nam cuaã mònh, hoaâ trönå ú ã mûcá cao giûaä chu ã nghôa hiïnå thûcå nghiïtå nga ä va â yïuë tö ë ky â aoã mang tñnh biïuí tûúnå g”. Khi sacá h àûúcå dõch sang tiïnë g Thuyå Àiïní (Bakom den Roda Dimman), baoá chñ cacá nûúcá Bùcæ Êu cunä g danâ h cho tiïuí thuyïtë nhûnä g lúiâ nönì g nhiïtå : “Trong sûúng hönì g hiïnå ra la â cuönë tiïuí thuyïtë àêyì sûcá sönë g, homá hónh va â chùcæ chùnæ vï ì phong cacá h, miïu taã mötå thï ë hï å sau chiïnë tranh àûúcå thêm nhêpå vaoâ caiá bñ êní cuaã cuöcå chiïnë ” ( Nhêtå baoá Tin tûcá , Thuyå Àiïní ). “Àúiâ sönë g àûúcå miïu taã bùnç g caiá nhòn chêm biïmë nha ä nhùnå cuaã nha â vùn. Löië tûå sû å chen lênî phûúng phapá hiïnå thûcå vúiá siïu thûcå , sû å haiâ hûúcá , àa ä lamâ nöií bêtå cacá sû å kiïnå lõch sûã va â tûúng lai, ca ã vï ì khöng gian vaâ thúiâ gian” (Baoá Kiiltomato, Phênì Lan). ÀÙÅT RA VÊNË ÀÏ Ì CAÁ NHÊN Ú Ã NÛÚÁC VIÏÅT NAM ÀÖIÍ MÚÁI Tiïuí thuyïtë Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã àûúcå viïtë nùm 1986, trong khöng khñ àöií múiá vï ì nhiïuì mùtå ú ã Viïtå Nam. Cêu chuyïnå xoay quanh mötå lêm trûúnâ g toanâ nû ä giúiá giûaä rûnâ g vùnæ g trïn àaoã Catá Bacå . Ho å la â nhûnä g cûuå thanh niïn xung phong chönë g My ä cûuá nûúcá , sau nùm 1975 trúã vï ì xêy dûnå g lêm trûúnâ g, hêuì hïtë àa ä sang tuöií trung niïn, khöng conâ cú höiå àï í lêyë chönì g. Ûúcá mong duy nhêtë cuaã ho å chó la â co á àûúcå mötå àûaá con. Nhûng cuöcå sönë g hêuå chiïnë conâ nhiïuì vênë àï ì ngöní ngang co á khi la â trú ã ngaiå cho mong muönë cuaã ho,å thêmå chñ nhûnä g nû ä thanh niïn xung phong coá con “ngoaiâ gia á thu”á conâ phaiã chõu thanâ h kiïnë xa ä höiå va â sû å trûnâ g phatå cuaã nhûnä g caná bö å quanã lyá ha â khùcæ … Ú Ã Viïtå Nam, sau khi ra àúiâ , cuönë sacá h co á àûúcå dû luênå tötë tû â phña ngûúiâ àocå va â giúiá phï bònh. Banã dõch tiïnë g Anh, tiïnë g Phapá , tiïnë g Hanâ Quöcë … cunä g nhênå àûúcå sû å hûúnã g ûná g nönì g nhiïtå , ú ã khña canå h vùn chûúng cunä g nhû nhûnä g vênë àï ì xa ä höiå trong cuönë sacá h. Thúiâ baoá Los Angeles àa ä àùng baiâ cuaã Michael Harris vïì tiïuí thuyïtë Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã : “Cunä g giönë g nhû ngûúiâ My,ä tranâ àêyì tònh yïu nûúcá va â lonâ g cùm húnâ , camã thêyë nhûnä g möië quan têm caá nhên cuaã mònh àaä bõ ha å thêpë ài trûúcá tònh tranå g khêní cêpë cuaã àêtë nûúcá , úã àêy la â cuönë tiïuí thuyïtë Viïtå Nam vï ì mötå qua á trònh ú ã phña bïn kia: sûå xuêtë hiïnå trú ã laiå cuaã ducå vonå g ca á nhên úã mötå dên töcå hanâ g thêpå ky ã phaiã tamå gacá laiå moiå thû á vò cuöcå àêuë tranh chung. Nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â nayâ lamâ viïcå trong mötå lêm trûúnâ g trïn àaoã Catá Bacå , nhûnä g nùm 1960 úã tuöií thiïuë nû ä ho å gia nhêpå thanh niïn xung phong duy trò giao thöng trïn àûúnâ g monâ Hö ì Chñ Minh. Hoå àa ä phaiã chõu àûnå g bom àanå , chõu àoiá retá bïnå h têtå , conâ bêy giúâ àa ä ú ã tuöií trung niïn. Cunä g nhû nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â Xö Viïtë sau chiïnë tranh thïë giúiá II trong tacá phêmí Ú Ã khoa ung thû cuaã Solzhenitsyn, hoå la â mötå thï ë hï å goaá phu,å hoùcå chûa hïì kïtë hön. Bêtë kï í la â nhûnä g ngûúiâ anh hunâ g, xa ä höiå khöng coá chö î cho ho å vaâ nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â bùtæ àêuì phanã ûná g, du â conâ yïuë útá . Ho å muönë co á con va â khöng conâ àûúcå kená chonå ai la â cha àûaá tre.ã Möië quan têm cuaã ho å bõ khuêyë àönå g khi co á tin mötå chanâ g trai dïî thûúng bùtæ àêuì àïnë lamâ viïcå ú ã tramå nuöi àöiì möiì thñ nghiïmå trïn mötå honâ àaoã kï ì bïn. Ào á la â Tûúnâ g, cûuå sinh viïn myä thuêtå ngûúiâ Ha â Nöiå , bõ coi laâ dñnh lñu vaoâ mötå vu å bï böië cuaã nhûnä g ke ã töiå phamå ma â anh ta nhêmì tûúnã g la â àamá banå be â tûå do. Hö í thenå trûúcá dû luênå va â phaiã bo ã nha â ra ài, anh ta àaä àûúcå Hoaâ , giamá àöcë cöng ty xuêtë nhêpå khêuí Catá Bacå , bö ë trñ viïcå lamâ . Tûúnâ g àa ä nghe noiá àïnë nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â ú ã Catá Bacå , sû å cö quanå h lamâ sönë g laiå ducå vonå g cuaã anh. Hoaâ se ä la â ngûúiâ anh hunâ g cuaã Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã nïuë àêy la â cuönë tiïuí thuyïtë thöng thûúnâ g theo kiïuí hiïnå thûcå xa ä höiå chu ã nghôa. Anh laâ ngûúiâ tûã tï,ë thùnè g thùnæ va â co á nùng lûcå . Nhûng thúiâ thï ë àa ä thay àöií , Hoaâ muönë kinh doanh tötë vò àêtë nûúcá mònh, nhûng lyá do chñnh laâ tham vonå g ca á nhên va â anh rêtë nghiïm khùcæ vúiá nhûnä g ke ã quan liïu giaâ cöiî va â bamá ghï ë ma â thiïuë vùnæ g phêmí chêtë . Mùtå khacá , anh laiå sùné sanâ g nhênå nhûnä g ngûúiâ nhû Tûúnâ g, co á mötå qua á khû á mang tò vïtë nhûng cunä g co á sû å thöi thucá ca á nhên - hanâ h àönå g nayâ dênî àïnë chiïnë dõch cuaã nhûnä g àõch thuã ghen ghetá nhùmç gatå Hoaâ ra khoiã võ trñ quanã ly á cuaã anh. Hö ì Anh Thaiá sinh ra trong chiïnë tranh vaâ trûúnã g thanâ h sau khi chiïnë tranh chönë g My ä kïtë thucá . Öng roä ranâ g àûná g vï ì phña nhûnä g ngûúiâ àöií múiá . Öng khöng cöí vu ä hanâ h vi cuaã Tûúnâ g – chanâ g hoaå sô àa ä trú ã thanâ h ngûúiâ gieo giönë g cho nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã - nhûng nhên vêtå Tûúnâ g àûúcå tacá gia ã camã thöng, cunä g nhû nhûnä g ngûúiâ àanâ ba â àûúcå camã thöng vêyå . Mötå ngûúiâ àanâ ba â àa ä thötë lïn taiå cuöcå hopå trûnâ g phatå mötå ngûúiâ àönì g àöiå tre ã vò àa ä co á thai ma â khöng hïì cûúiá xin: “Töi giûä thên cho ai nûaä , trinh tiïtë cho ai, khi maâ chó co á mötå mònh cö àún? Têpå thï í co á thï í lamâ töi co á y á chñ, coá thï í lamâ cho töi khuêy khoaã àöi chutá , nhûng têpå thï í khöng thïí cho töi hanå h phucá riïng”. Xung àötå ú ã trung têm cuönë tiïuí thuyïtë cuaã Hö ì Anh Thaiá tacá àönå g àïnë cêuë trucá cuaã tacá phêmí . Tacá giaã àa ä chuyïní tû â chuyïnå ngûúiâ nayâ sang ngûúiâ khacá nhùmç böcå lö å hiïnå tûúnå g chu ã nghôa caá nhên àa ä taiá sinh theo nhûnä g quan àiïmí khacá nhau, song nhûnä g ca á nhên, àùcå biïtå la â Tûúnâ g, vênî hêpë dênî hún vênë àï ì xa ä höiå . Chuná g ta muönë cuönë tiïuí thuyïtë phatá triïní chuyïnå àúiâ ho å ài xa hún nûaä , maâ khöng dûnâ g laiå khi tacá gia ã àa ä àatå àûúcå chu ã àñch. Theo nhûnä g cacá h thûcá tinh tï ë hún, Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã cho thêyë sû å cúiã mú ã cuaã Hö ì Anh Thaiá trûúcá tû duy múiá me ã va â anã h hûúnã g tû â vùn chûúng phûúng Têy. Hònh mêuî triïtë ly á trong cuönë sacá h la â chu á Chónh cuaã Hoaâ , ngûúiâ huy àönå g àûúcå sû å bònh öní trong têm tûâ Thiïnì - kiïuí cên bùnç g ma â xa ä höiå Viïtå Nam noiá chung muönë àatå túiá . Conâ phênì mú ã àêuì va â phênì kïtë cuaã tuyïnë truyïnå chñnh sûã dunå g cacá hiïuå ûná g cuaã phûúng phapá hiïnå thûcå huyïnì aoã àï í kï í vï ì nhûnä g nghôa quên trïn àaoã Catá Bacå chiïnë àêuë chönë g thûcå dên Phapá ú ã thêpå ky ã 1880, nhûnä g ngûúiâ phaiã kòm nená ducå vonå g ca á nhên nhên danh mötå cuöcå chiïnë tranh keoá daiâ hún sû å tûúnã g tûúnå g cuaã bêtë ky â ai”. The Women on the Island (ba ngûúiâ dõch: Phan Thanh Haoã , Celeste Bacchi, Wayne Karlin) lênì àêuì àûúcå nha â xuêtë banã University of Washington Press ênë hanâ h ú ã Seattle vaâ London nùm 2000. Trûúcá ào á Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã àa ä àûúcå dõch ra tiïnë g Phapá L’lie aux Femmes (Àaoã àanâ ba)â do nha â xuêtë banã L’aube ênë hanâ h va â àa ä qua nhiïuì lênì taiá banã , trong àoá co á banã sacá h bo ã tuiá cú ä nho.ã Tiïuí thuyïtë cunä g àa ä àûúcå dõch vaâ ênë hanâ h ú ã mötå sö ë nûúcá nhû Thaiá Lan, Hanâ Quöcë … Lênì taiá banã nayâ , ca ã hai cuönë sacá h àïuì bö í sung phênì dû luênå baoá chñ bùnç g tiïnë g Anh trong nhiïuì nùm qua. Nha â xuêtë banã Thï ë Giúiá va â Bookworm cho biïtë sacá h àûúcå taiá banã àï í àapá ûná g nhu cêuì cuaã nhûnä g ngûúiâ àocå tiïnë g Anh va â ngûúiâ nûúcá ngoaiâ hocå têpå va â lamâ viïcå ú ã Viïtå Nam. n [ HOAN G ÀÖNG ] Hö ì Anh Thaiá taiá xuêtë tiïuí thuyïtë banã tiïnë g Anh Lêyë böië canã h thêpå ky ã 1980, cuönë tiïuí thuyïtë dû å baoá sû å chia tay cuaã Viïtå Nam vúiá qua á khû á vaâ hûúná g túiá tûúng lai. Tiïuí thuyïtë Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã cuaã Hö ì Anh Thaiá ve ä nïn mötå bûcá tranh àepå va â camã àönå g vïì Viïtå Nam thúiâ hêuå chiïnë . Banâ tay cuaã öng àu ã tinh tï ë khiïnë nhûnä g àï ì taiâ nùnå g nï ì trú ã nïn tûúnã g nhû rêtë nhe å nhomä . Foreword magazine, MI Chuã nhêåt 10/8/2025 Vùn hoáa - Vùn nghïå 10 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Hai cuönë sacá h vûaâ àûúcå Bookworm vaâ NXB Thï ë Giúiá ênë hanâ h Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã qua mötå sö ë banã dõch ênë hanâ h ú ã cacá nûúcá Nha â xuêtë banã Thï ë Giúiá va â Bookworm vûaâ taiá banã cuönë Behind the Red Mist va â The Women on the Island, banã dõch tiïnë g Anh cuaã tiïuí thuyïtë Trong sûúng hönì g hiïnå ra vaâ Ngûúiâ àanâ ba â trïn àaoã cuaã nha â vùn Hö ì Anh Thaiá .
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==