CÔNG NGHỆ VŨ TRỤ ĐÃ ĐI VÀO CUỘC SỐNG Sáng 24/7, báo Tiền Phong tổ chức Tọa đàm “Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới”, với sự tham gia của 7 khách mời là những chuyên gia quốc tế và trong nước, đại diện cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp trong ngành công nghệ vũ trụ. Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng biên tập báo Tiền Phong cho rằng, trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không còn là lĩnh vực giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số quốc gia. Thay vào đó, ngành công nghệ này đã trở thành trụ cột chiến lược của nhiều nền kinh tế hiện đại, với các ứng dụng thiết thực trong đời sống như dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh - quốc phòng. Ông Sưởng dẫn báo cáo mới nhất của Space Foundation, kinh tế vũ trụ toàn cầu năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và được dự báo sẽ vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030, cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng và tiềm năng to lớn. Tại Việt Nam, theo các chuyên gia, mặc dù công nghệ vũ trụ còn ở giai đoạn đầu phát triển, chúng ta đã có những bước đi quan trọng. Về làm chủ công nghệ, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã thiết kế, chế tạo thành công các vệ tinh siêu nhỏ như PicoDragon, NanoDragon, MicroDragon, và đang phối hợp cùng Nhật Bản để triển khai vệ tinh LOTUSat-1 sử dụng công nghệ radar khẩu độ tổng hợp. Việt Nam cũng sở hữu các vệ tinh viễn thông Vinasat-1, Vinasat-2 và vệ tinh quan sát trái đất VNREDSat-1 và nhiều ứng dụng địa không gian được phát triển. Theo TS Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt vấn đề rất đúng đắn về vai trò của công nghệ vũ trụ. Ông Quân cho biết, trong giai đoạn hiện nay, công nghệ vũ trụ có vai trò đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam và toàn cầu, nhất là khi chứng kiến các cuộc xung đột vũ trang trên thế giới. “Các quốc gia lớn sẽ không đạt được mục tiêu của họ nếu thiếu các thiết bị công nghệ vũ trụ. Tôi cũng rất vui mừng khi Chính phủ Việt Nam đang có ý định xây dựng mạng lưới vệ tinh tầm thấp với sự hỗ trợ của Elon Musk”, TS Quân nói và cho biết thêm, nếu chúng ta tự lực được công nghệ, phần nào đó làm chủ được không gian vũ trụ thiết yếu thì đất nước chúng ta mới có cơ hội làm chủ công nghệ này và ứng dụng vào phát triển kinh tế - xã hội. Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia chia sẻ, công nghệ vũ trụ đã được ứng dụng rộng rãi tại Việt Nam trong lĩnh vực phát triển kinh tế xã hội và phòng chống thiên tai. “Tôi lấy ví dụ một shipper sử dụng điện thoại có định vị vệ tinh để giao hàng chính xác, hay các giao dịch ngân hàng hiện đại đều cần đồng bộ thời gian từ vệ tinh GPS. Trong ngành nông nghiệp và môi trường, công nghệ vũ trụ được áp dụng trong đo đạc bản đồ, quản lý biển đảo, trồng trọt, lâm nghiệp. Các địa phương như Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng đã bắt đầu có những ý tưởng ứng dụng công nghệ vũ trụ vào các ngành, các lĩnh vực khác nhau”, ông Ngọc chia sẻ và cho biết, nhu cầu sử dụng các sản phẩm của ngành công nghệ vũ trụ là rất lớn, bao gồm các lĩnh vực viễn thông, viễn thám và định vị dẫn đường. GIẢI BÀI TOÁN CƠ CHẾ, NGUỒN LỰC VÀ NHÂN LỰC Theo TS. Nguyễn Quân, trong điều kiện nguồn lực của Việt Nam hiện nay, để phát triển công nghệ vũ trụ, cần ưu tiên quan tâm nghiên cứu phát triển hệ thống vệ tinh tầm thấp, vệ tinh nhỏ, hệ thống vệ tinh viễn thông - viễn thám và các hệ thống điều hành mặt đất, xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học trong lĩnh vực khoa học vũ trụ. Giải pháp đầu tiên, theo nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ là hoàn thiện thể chế, trong đó kiện toàn Ủy ban Vũ trụ Việt Nam, cơ quan phối hợp liên ngành để phối hợp hoạt động của các bộ, ngành, cơ quan khoa học điều phối chung hoạt động ở lĩnh vực khoa học vũ trụ. “Chính phủ nên giao Bộ KH&CN thành lập hay điều hành một chương trình khoa học công nghệ của quốc gia về công nghệ vũ trụ. Chương trình này có thể do Ủy ban Vũ trụ Việt Nam chủ trì điều hành, để sớm có sản phẩm công nghệ chiến lược về vũ trụ”, ông Quân nói. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam chia sẻ, hiện nay việc điều phối các hoạt động vũ trụ còn phân mảnh giữa các bộ, ngành. Ủy ban Vũ trụ Việt Nam mới chỉ đang hoạt động ở mức “như một ban chỉ đạo”, mang tính tư vấn và phối hợp. Ông đề xuất, để tạo ra một sức mạnh tổng hợp, cần xây dựng một cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia. “Tôi lấy ví dụ từ các quốc gia như Philippines, nơi có một cơ quan vũ trụ quốc gia trực thuộc chính phủ để điều hành tập trung, họ cũng xây dựng luật vũ trụ”, ông Tuấn nói. Ông Tuấn cũng cho rằng, kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo đạt vượt 1000 tỷ USD vào năm 2030, các tỷ phú công nghệ hàng đầu thế giới đều đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này. “Đã đến lúc chúng ta cần xác định vũ trụ không chỉ là công nghệ chiến lược mà còn là một ngành kinh tế tiềm năng. Việc xây dựng một chiến lược quốc gia về kinh tế vũ trụ sẽ mở ra những cơ hội phát triển mới, từ ứng dụng vệ tinh, viễn thông, đến các dịch vụ liên quan”, ông Tuấn đề xuất. Chuyên gia này cũng cho rằng, không gian vũ trụ phải được xác định là một trong 5 không gian chiến lược của Việt Nam, cùng với không gian đất, biển, trời, không gian mạng. Theo các chuyên gia, để phát triển ngành công nghệ vũ trụ ở Việt Nam, vấn đề nhân lực cũng đặc biệt quan trọng. PGS. TS. Phạm Anh Tuấn chia sẻ, từ năm 2006 đến nay nước ta đã xây dựng được đội ngũ nhân sự trẻ vận hành, điều khiển vệ tinh. Đây là nền tảng quan trọng để chúng ta đột phá. Tuy nhiên cơ chế đãi ngộ còn nhiều bất cập. Thực tế để cử một nhân sự đi đào tạo về công nghệ vũ trụ tại Nhật Bản tốn đến 5-6 tỷ đồng nhưng khi về nước làm việc trả lương theo hệ số lương nhà nước, chỉ khoảng 7-8 triệu đồng. TS. Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) cũng chia sẻ, NASA hay các nước khác đều có một xu thế phát triển chung là dựa vào những gì có thể làm được, từ sở trường đã hoặc đang có. Sở trường của Việt Nam vẫn là con người. Ông cho rằng nếu có môi trường thông thoáng, Việt Nam sẽ thu hút được nhân tài. Theo TS. Nguyễn Quân, Việt Nam không thể trông chờ sự chuyển giao công nghệ vũ trụ từ nước ngoài. Vì vậy, cần phải làm chủ được công nghệ này thông qua xây dựng các dự án thông qua một khoản đầu tư đủ lớn từ Nhà nước. “Công nghệ vũ trụ là lĩnh vực cần đầu tư lớn, nhưng sản phẩm có tính mạo hiểm cao. Chúng ta cần chấp nhận đầu tư mạo hiểm, văn hoá thất bại và rủi ro để các nhà khoa học dám dấn thân”, ông Quân nói. NHÓM PHÓNG VIÊN Ngành kinh tế vũ trụ trên thế giới đang chứng kiến tốc độ phát triển vượt bậc với doanh thu năm 2024 lên tới 613 tỷ USD. Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần sớm ban hành chiến lược ngành kinh tế vũ trụ, giống như chiến lược phát triển ngành kinh tế biển, đồng thời sớm thành lập cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia, như nhiều quốc gia đã làm. Toạ đàm “Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới” diễn ra sáng 24/7 tại Hà Nội Việt Nam cần sớm ban hành chiến lược ngành kinh tế vũ trụ “Đã đến lúc chúng ta cần xác định vũ trụ không chỉ là công nghệ chiến lược mà còn là một ngành kinh tế tiềm năng. Việc xây dựng một chiến lược quốc gia về kinh tế vũ trụ sẽ mở ra những cơ hội phát triển mới, từ ứng dụng vệ tinh, viễn thông, đến các dịch vụ liên quan”. PGS.TS PHẠM ANH TUẤN, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam Theo ông Lý Hoàng Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Đảng, Nhà nước, Chính phủ xác định phát triển công nghệ vũ trụ là yêu cầu tất yếu để bảo đảm an ninh, chủ quyền quốc gia, nâng cao năng lực nội sinh về khoa học công nghệ, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, củng cố tiềm lực quốc phòng - an ninh cũng khẳng định vị thế Việt Nam trong khu vực và quốc tế. Việt Nam đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để thúc đẩy ngành công nghệ vũ trụ. Riêng về ứng dụng thực tiễn, ông Tùng cho biết, Việt Nam đang lên phương án thay thế 2 vệ tinh viễn thông VINASAT-1 và VINASAT-2, đảm bảo năng lực viễn thông quốc gia. Có phương án phát triển hệ thống định vị dẫn đường quốc gia, giảm phụ thuộc vào GPS toàn cầu. Ứng dụng khinh khí cầu và thiết bị bay tầng bình lưu để nghiên cứu khí quyển và phát triển khoa học về công nghệ vũ trụ. Bên cạnh đó, kết nối với các tổ chức như NASA (Mỹ), JAXA (Nhật Bản), CNES (Pháp) để phối hợp nghiên cứu và nhận chuyển giao công nghệ. Khuyến khích các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo tham gia vào hệ sinh thái về công nghệ vũ trụ của Việt Nam. NHÓM PHÓNG VIÊN Nghiên cứu phương án phát triển hệ thống định vị dẫn đường quốc gia Ông Lý Hoàng Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ 4 THỜI SỰ n Thứ Sáu n Ngày 25/7/2025
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==