9 n Thứ Sáu n Ngày 18/7/2025 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ ở thời điểm hiện nay rất khó có sản phẩm kém chất lượng thoát được vòng kiểm định để ra thị trường”, nghệ sĩ Quang Tèo nói. NSND Trần Nhượng nhất trí với Luật Quảng cáo sửa đổi - không hạn chế quảng cáo với người nổi tiếng, người có ảnh hưởng. Theo ông, nghệ sĩ có chức năng và điều kiện lan toả những điều tốt, những điều hay lẽ phải, những cái đẹp đến cho công chúng thưởng thức, hưởng thụ. Hạn chế quảng cáo với nghệ sĩ mới là bất hợp lý. Đương nhiên, nghệ sĩ quảng cáo phải tuân thủ nghiêm quy định pháp luật. Vi phạm trong hoạt động quảng cáo có thể bị xử lý hình sự là một trong những điểm nhấn ở nội dung sửa đổi, bổ sung luật quảng cáo. Nghệ sĩ Tiến Quang tán thành: “Nếu nghệ sĩ quảng cáo sản phẩm không đầy đủ giấy tờ hoặc giấy tờ không hợp lệ, sản phẩm gây tác hại tới cộng đồng thì bị xử lý mạnh tay là đúng”. Theo NSND Trần Nhượng, sau những ồn ào vừa qua, mỗi nghệ sĩ tham gia lan tỏa sản phẩm tới cộng đồng cần nâng cao ý thức hơn nữa. “Trách nhiệm của nghệ sĩ là phải nghiên cứu sản phẩm cho chuẩn chỉ mới được phép lan tỏa. Nếu không chuẩn chỉ thì việc lan tỏa lại phản tác dụng, gây hậu quả tai hại cho cộng đồng, nhất là những sản phẩm liên quan đến sức khỏe”, ông nói. Tuy nhiên, ông cũng băn khoăn, nghệ sĩ không có chuyên môn về lĩnh vực tham gia quảng cáo nên cũng chỉ biết căn cứ vào giấy phép, thủ tục giấy tờ. “Nếu sản phẩm không tốt thì trách nhiệm đầu tiên thuộc về nhà sản xuất, người kiểm định chứ không phải nghệ sĩ”, ông nêu. Để đảm bảo an toàn khi ký hợp đồng quảng cáo, một số nghệ sĩ cho biết họ sẽ nhờ đến luật sư hỗ trợ nhưng phải tính điều chỉnh tăng cát-xê để có thêm chi phí cho luật sư. Một nghệ sĩ giấu tên chia sẻ nguyên tắc khi gật đầu nhận lời quảng cáo sản phẩm: “Nếu tôi muốn chia sẻ sản phẩm thì nhất định tôi phải hiểu về nó, phải dùng nó. Quan trọng là mình tin vào việc mình làm, tin vào điều mình nói . Quảng cáo thì phải nói hay nhưng cần tôn trọng sự thật”. NSƯT Tiến Quang nhìn nhận, ngay cả sản phẩm có đầy đủ giấy tờ hợp chuẩn cũng chưa chắc đảm bảo sản phẩm đó luôn luôn an toàn cho người dùng. “Cơ quan chức năng phải thường xuyên kiểm tra chất lượng sản phẩm. Bởi một số đơn vị sản xuất mang tâm lý trục lợi, qua được vòng kiểm định của cơ quan chức năng, chiếm được niềm tin của khách hàng rồi có khi họ lại làm ẩu”, NS Tiến Quang nói. KHÁCH HÀNG KHÔNG CÒN TIÊU DÙNG THEO LỐI “BẮT TREND” Nhà văn, dược sĩ Trần Thanh Cảnh đánh giá, xu hướng tiêu dùng sẽ lành mạnh hơn sau cú sốc về người nổi tiếng quảng cáo láo. Ông nói: “Ồn ào quảng cáo của những người nổi tiếng cho những sản phẩm rởm bị các cơ quan chức năng lật mặt nạ, có thể xem như cú đánh mạnh, tới mức choáng váng vào nhận thức của nhiều người dân. Sau cú sốc, khách hàng sẽ ít tin theo dẫn dắt của người nổi tiếng mà tin theo sự tư vấn của những chuyên gia thực thụ, các nhà chuyên môn, cũng không còn tiêu dùng theo lối “bắt trend” nữa. Cùng với luật sửa đổi, chắc chắn những vụ quảng cáo lừa đảo người tiêu dùng trắng trợn sẽ giảm đáng kể”. ĐÀO NGUYÊN CHƯA RÕ CƠ QUAN ĐẦU MỐI Luật Quảng cáo từ trước tới nay vốn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì xây dựng, nhưng khi bước vào thực thi, lại cần sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Công Thương (quản lý thương mại, khuyến mại) và Bộ Y tế (trong trường hợp sản phẩm liên quan đến sức khỏe, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm...). Nếu không xác lập rõ một cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm tổng thể trong giám sát hoạt động quảng cáo trên mạng xã hội, thì đây là rào cản lớn khiến việc thực thi dễ rơi vào tình trạng cha chung không ai khóc. “Với môi trường mạng, việc xử lý vi phạm đòi hỏi phải có hệ thống giám sát kỹ thuật số, có khả năng phát hiện nhanh nội dung quảng cáo, đối chiếu pháp lý và ra quyết định xử lý. Nhưng hiện nay, chúng ta không có một bộ phận chuyên trách nào đủ thẩm quyền lẫn năng lực kỹ thuật để làm điều đó một cách hiệu quả”, luật sư Trần Minh Tuấn nói. Tiến sĩ nghiên cứu văn hóa số Lê Quỳnh Trang cho rằng, một trong những nút thắt lớn nhất là Việt Nam chưa có cơ sở dữ liệu thống nhất và minh bạch về những cá nhân, tổ chức đang hoạt động chuyên nghiệp trong lĩnh vực quảng cáo, đặc biệt là trên mạng xã hội. Không có danh sách người có ảnh hưởng, không có hệ thống đăng ký hành nghề, không có mã số nghề nghiệp hay cam kết đạo đức ngành nghề, đồng nghĩa với việc quản lý hoàn toàn bị động. Nếu không có hệ thống quản lý đầu vào, thì hậu kiểm sẽ luôn ở thế “đuổi theo” mà không bao giờ kịp. “Tôi cho rằng đã đến lúc cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về người chuyển tải quảng cáo chuyên nghiệp. Những người hưởng lợi trực tiếp từ việc sử dụng ảnh hưởng cá nhân để quảng bá sản phẩm, dịch vụ, tức là đang làm công việc có thu nhập như một nghề, thì phải được quản lý như những nghề có điều kiện”, ông Trần Minh Tuấn nêu. NGHỊ ĐỊNH ĐÃ CÓ, VÌ SAO VẪN QUẢNG CÁO SAI? Năm 2018, Chính phủ ban hành Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Điều 7 của nghị định này nêu rất rõ: “Không được sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, thư tín của các cơ sở y tế, bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế, thư cảm ơn của người bệnh; bài viết của bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế để quảng cáo thực phẩm”. Tuy nhiên, chỉ cần vài phút lướt mạng xã hội, người dùng có thể dễ dàng bắt gặp hàng loạt video, bài đăng có nội dung “Bác sĩ khuyên dùng…”, “Chuyên gia dinh dưỡng chia sẻ…”, đi kèm hình ảnh người mặc áo blouse trắng hay giấy cảm ơn được dựng sẵn. Tình trạng tương tự cũng diễn ra với Nghị định 181/2013/NĐ-CP, trong đó cấm sử dụng hình ảnh nghệ sĩ để quảng cáo rượu, bia, thuốc lá. Nhưng trên thực tế, không hiếm nghệ sĩ vẫn đăng tải hình ảnh sử dụng rượu trong các bữa tiệc sang trọng, hoặc lồng ghép logo nhãn hàng vào video, tạo hiệu ứng truyền thông mà không hề trực tiếp kêu gọi. Ngoài ra, hình thức “livestream giới thiệu quán bar, sản phẩm nhập khẩu”, “đánh giá hương vị” hay gợi ý lựa chọn cho dịp lễ... đều là những cách lách luật ngày càng phổ biến. Luật sư Trần Minh Tuấn nhận định: “Quy định đã có từ lâu, nhưng chúng ta thiếu một yếu tố cực kỳ quan trọng: lực lượng giám sát chuyên nghiệp và cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý. Ngoài ra, mức xử phạt còn quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Trong khi người vi phạm có thể kiếm hàng trăm triệu đồng từ một chiến dịch quảng cáo sai lệch, thì mức phạt vài chục triệu đồng chỉ như một phần nhỏ chi phí truyền thông”. Bên cạnh đó, không gian mạng xã hội diễn ra vi phạm nhiều nhất lại khó kiểm. Các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, TikTok, YouTube… thường không gỡ nội dung vi phạm nếu không có yêu cầu chính thức từ phía Việt Nam. Quá trình gửi yêu cầu, xử lý, phản hồi thường kéo dài hoặc không thực hiện triệt để. Hệ thống hậu kiểm hiện nay chủ yếu dựa vào đơn thư phản ánh hoặc báo chí vào cuộc, chưa có cơ chế giám sát tự động và chủ động. ĐẠT NHI “Cơ quan chức năng phải thường xuyên kiểm tra chất lượng sản phẩm. Bởi một số đơn vị sản xuất mang tâm lý trục lợi, qua được vòng kiểm định của cơ quan chức năng, chiếm được niềm tin của khách hàng rồi có khi họ lại làm ẩu”. NSƯT TIẾN QUANG Việc sửa đổi Luật Quảng cáo năm 2025 đặt nền móng pháp lý để bảo vệ người tiêu dùng, tạo sự minh bạch trong thị trường quảng bá cá nhân. Nhưng ai sẽ giám sát? Ai đủ thẩm quyền xử lý khi hàng nghìn nội dung sai lệch phát tán mỗi ngày trên mạng xã hội? Những nút thắt trong quản lý KOL, nghệ sĩ quảng cáo không còn là vùng miễn dịch. Khi luật đã quy định cụ thể, mức độ xử lý sẽ ngày càng khắt khe”. Tại Trung Quốc, hệ thống xử lý các KOL, nghệ sĩ vi phạm đạo đức, pháp luật được gọi là cơ chế “phong sát”. Những nhân vật bị phát hiện quảng cáo sản phẩm gian dối, trốn thuế, hoặc vi phạm đạo đức sẽ bị đình chỉ hoạt động truyền thông, cấm xuất hiện, cắt sóng toàn bộ chương trình liên quan. Ở Việt Nam, nhiều chuyên gia cho rằng, chúng ta chưa cần áp dụng “phong sát”, nhưng hoàn toàn có thể hướng đến xây dựng cơ chế quản lý người có ảnh hưởng ở mức chuyên nghiệp hơn. Tiến sĩ Nguyễn Thu Hằng (Viện Truyền thông và Phát triển) kiến nghị: “Chúng ta cần thiết lập danh mục người làm truyền thông quảng cáo chuyên nghiệp, có mã số hành nghề, nghĩa vụ khai báo thu nhập, cam kết đạo đức và có cơ chế hậu kiểm. Khi đã hưởng lợi từ ảnh hưởng cá nhân, họ cũng phải chịu trách nhiệm tương ứng”. HẠ ĐAN BTV Quang Minh và MC Vân Hugo cũng bị phạt vì quảng cáo không đúng sự thật Những điểm mới mang tính bước ngoặt Luật sư Trần Minh Tuấn nêu, so với Luật Quảng cáo (năm 2012), Luật sửa đổi năm 2025 đã có những thay đổi mang tính bước ngoặt, chuyển từ cách quản lý “thả nổi” sang một cơ chế ràng buộc chặt chẽ hơn, đặc biệt với người nổi tiếng. Về mặt giám sát, cơ chế hậu kiểm vốn mơ hồ trước đây đã được bổ sung chi tiết, xác lập rõ trách nhiệm liên đới của người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo. Chế tài xử phạt cũng được nâng lên, không chỉ dừng ở mức nhắc nhở hay phạt hành chính nhẹ, mà còn có thể buộc tháo gỡ nội dung vi phạm, cải chính công khai và thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Một điểm mới quan trọng khác là yêu cầu minh bạch nội dung quảng cáo trên nền tảng mạng xã hội, buộc người đăng tải phải hiển thị rõ dấu hiệu quảng cáo, tránh tình trạng trá hình như “chia sẻ trải nghiệm cá nhân” để lách luật. Các nghệ sĩ Quyền Linh, Hồng Vân cũng từng dính “phốt” quảng cáo sai sự thật, sau đó họ “xin lỗi khán giả vì ngộ nhận”
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==