Chuã nhêåt 19/1/2025 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ Nhòn ra thïë giúái 12 Nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao se ä àûúcå chiïm ngûúnä g mötå “cuöcå diïuî hanâ h cacá hanâ h tinh” trong thaná g nayâ , vúiá hêuì hïtë cacá hanâ h tinh trong hïå Mùtå trúiâ coá thï í nhòn thêyë àûúcå trïn bêuì trúiâ àïm cunâ g mötå lucá . Nha â vêtå ly á thiïn vùn Rebecca Allen, àönì g giamá àöcë Viïnå Cöng nghï å va â cöng nghiïpå vu ä tru å Àaiå hocå Swinburne (UcÁ ), cho biïtë àêy se ä laâ mötå cú höiå hiïmë àï í nhòn thêyë nhiïuì hanâ h tinh xïpë hanâ g phña àûúnâ g chên trúiâ , àùcå biïtå la â cacá hanâ h tinh bïn ngoaiâ nhû Sao Haiã Vûúng. Sao Hoaã , Sao Möcå , Sao Thöí va â Sao Kim se ä la â nhûnä g hanâ h tinh dïî thêyë nhêtë , àùcå biïtå la â vaoâ khoanã g ngayâ 21/1, vaâ nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao cunä g co á thïí tòm thêyë Sao Haiã Vûúng vaâ Sao Thiïn Vûúng vúiá sû å trú å giupá cuaã önë g nhomâ hoùcå kñnh thiïn vùn tötë . “Chuná g tònh cúâ àïuì nùmç cunâ g mötå phña cuaã Mùtå trúiâ , trong cunâ g mötå gocá trïn bêuì trúiâ cuaã chuná g ta, àïí chuná g ta co á thï í nhòn thêyë chuná g”, ba â noiá . “Àiïuì ào á rêtë àùcå biïtå . Têtë ca ã phuå thuöcå vaoâ gocá nhòn; cacá hanâ h tinh nayâ thûcå sû å àïuì cacá h xa chuná g ta va â cacá h nhau rêtë xa”. Theo TS Allen, cacá hanâ h tinh gênì Mùtå trúiâ hún, nhû Sao Kim – mötå hanâ h tinh àaá co á kñch thûúcá bùnç g Traiá àêtë – se ä saná g hún vaâ dï î nhòn thêyë hún. Hanâ h tinh nayâ , thûúnâ g àûúcå goiå la â “sao Höm” hoùcå “sao Mai”, traiã qua cacá giai àoanå giönë g nhû Mùtå trùng vaâ thay àöií theo tûnâ g tuênì . Sao Kim vaâ Sao Thö í se ä “húpå nhêtë ” vaoâ thaná g 1, nghôa laâ chuná g se ä xuêtë hiïnå gênì nhau hún trïn bêuì trúiâ àïm. Thöng qua kñnh thiïn vùn, nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao thêmå chñ co á thï í nhòn thêyë vanâ h àai cuaã Sao Thö,í xuêtë hiïnå ú ã ròa nhû mötå daiã bacå . Sao Hoaã va â bï ì mùtå cuaã no á se ä àùcå biïtå ro ä ranâ g. Ba â Allen cho biïtë Mùtå trúiâ ú ã võ trñ àöië diïnå , nghôa laâ “banå nhòn Sao Hoaã va â Mùtå trúiâ ú ã ngay phña sau banå ”. Sao Möcå - hanâ h tinh thûá nùm vaâ lúná nhêtë - se ä xuêtë hiïnå gênì Orion, mötå chomâ sao ma â nhiïuì ngûúiâ UcÁ goiå la â “chiïcë chaoã ”. Ba â tin rùnç g ngûúiâ xem se ä co á thï í phên biïtå àûúcå nhûnä g àamá mêy trïn bïì mùtå Sao Möcå vaâ mötå sö ë mùtå trùng cuaã no á vúiá kñnh thiïn vùn. Öng Con Stoitsis, Hiïåp höåi Thiïn vùn hoåc Victoria (UÁc), cho biïët böën haânh tinh “giöëng nhû ngoån haãi àùng” coá thïí dïî daâng nhòn thêëy vaâo khoaãng 9 giúâ 45 töëi vaâo möåt àïm trúâi quang àaäng. “Baån khöng thïí boã lúä chuáng”, öng noái. Hûúáng vïì phña bùæc, Sao Kim vaâ Sao Thöí seä úã bïn traái vaâ Sao Möåc úã bïn phaãi, nöëi tiïëp laâ Sao Hoãa vúái “maâu àoã rûåc rúä” vaâi giúâ sau àoá. THEO DOIÄ CAÁC VÏÅ TINH Cunä g nhû cuöcå diïuî hanâ h cuaã cacá hanâ h tinh, öng Stoitsis cho biïtë àêy la â thúiâ àiïmí thñch húpå àï í theo doiä cacá vï å tinh, búiã chuná g tröng giönë g nhû nhûnä g ngöi sao saná g àang di chuyïní . “Trïn bêuì khñ quyïní kha á la â àöng àucá . Nïuë banå muönë ngöiì ngùmæ sao, chó trong vonâ g mötå giú,â banå co á thï í nhòn thêyë ca ã nûaã ta á vï å tinh”. Öng Stoitsis, giamá àöcë sao chöií vaâ thiïn thacå h cuaã Höiå , cho biïtë ho å àang theo doiä chùtå che ä sao chöií àûúcå goiå la â C/2024 G3 (ATLAS). Sao chöií nayâ gênì àêy sönë g sotá sau mötå cuöcå chamå traná vúiá Mùtå trúiâ . Öng noiá sao chöií giönë g nhû meoâ , “chuná g co á àuöi va â thñch gò lamâ nêyë ”. Chuná g cunä g rêtë kho á lûúnâ g va â sao chöií nayâ hoùcå se ä cûcå ky â saná g va â xuêtë hiïnå vaoâ khoanã g ngayâ 18/1, hoùcå se ä tùtæ lõm. TS Allen cho biïtë , thúiâ àiïmí tötë nhêtë àï í ngùmæ cuöcå diïuî hanâ h la â vaoâ khoanã g ngayâ 21/1 khi Mùtå trùng khuyïtë , va â mötå banã àö ì bêuì trúiâ cú banã se ä rêtë hûuä ñch cho nhûnä g ngûúiâ muönë xem. “Chuná g ta àïuì rêtë may mùnæ , têtë ca ã chuná g ta trïn Traiá àêtë àûúcå nhòn thêyë canã h tûúnå g nayâ trong mötå sö ë chomâ sao muaâ he â nöií tiïnë g va â dï î nhòn thêyë nhêtë … Orion, Gemini va â Taurus”, baâ noiá . “Àêy laâ cú höiå àï í banå sû ã dunå g önë g nhomâ va â nhòn thêyë hêuì hïtë cacá hanâ h tinh trong thaná g nayâ ”. n Sùpæ coá thïí cuâng lucá quan satá hêìu hïët hïå Mùtå trúâi Chuyïn gia cho biïtë hiïnå tûúnå g hiïmë co á nayâ se ä xuêtë hiïnå ro ä nhêtë trïn bêuì trúiâ àïm vaoâ khoanã g ngayâ 21/1, va â khuyïn nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao nïn sûã dunå g banã àö ì bêuì trúiâ àï í nhòn thêyë chuná g. [ THUYÂ ANH ] (theo cnet.com, ngaây 15/1/2025) Danh sacá h theo doiä cuaã Quy ä Di tñch Thïë giúiá thûúnâ g bao gömì cacá àõa àiïmí vùn hoaá dï î bõ töní thûúng trïn Traiá àêtë . Lûaå chonå nùm nay bao gömì Qhapaq #an, mötå hï å thönë g àûúnâ g bö å trïn dayä nuiá Andes thúiâ tiïnì Têy Ban Nha. Thanâ h phö ë Antakya úã Thö í Nhô Ky â va â baná àaoã Noto ú ã Nhêtå Banã , àïuì bõ àönå g àêtë tanâ pha,á cunä g lotå vaoâ danh sacá h. Ba â Bená edá icte de Montlaur, chuã tõch kiïm giamá àöcë àiïuì hanâ h cuaã WMF, cho biïtë Mùtå trùng àûúcå àûa vaoâ danh sacá h 25 àõa àiïmí nayâ vò “ruiã ro gia tùng khi cacá hoatå àönå g trïn Mùtå trùng àang phatá triïní nhanh choná g”, ma â theo WMF, “ khöng àamã baoã quy trònh baoã tönì phu â húpå ”. Cöng ty SpaceX àaä phoná g hai tauâ lïn Mùtå trùng vaoâ ngayâ 15/1 àïí tiïnë hanâ h nghiïn cûuá cho cacá sû á mïnå h trong tûúng lai. Chó coá nùm quöcë gia - My,ä Trung Quöcë , ÊnË Àö,å Nhêtå Banã va â Liïn Xö cuä - àa ä ha å caná h thanâ h cöng lïn Mùtå trùng kïí tû â nhûnä g nùm 1960. LO DU KHAÁCH GÊY XAÁO TRÖÅN CAÁC DI TÑCH Caác chuyïën ài tû nhên àïën bïì mùåt Mùåt trùng seä xuêët hiïån sau khi sûá mïånh Artemis III cuãa NASA, dûå kiïën vaâo giûäa nùm 2027, thûåc hiïån chuyïën haå caánh coá ngûúâi laái àêìu tiïn kïí tûâ àêìu nhûäng nùm 1970. Nhûäng chuyïën ài naây vaâ caác nhiïåm vuå khaác do chñnh phuã taâi trúå laâ nguyïn nhên chñnh gêy lo ngaåi cho WMF. Àùåc biïåt, hoå lo ngaåi khaách du lõch coá thïí laâm xaáo tröån caác di tñch lõch sûã nhû dêëu chên hai phi haânh gia Neil Armstrong vaâ Buzz Aldrin àïí laåi. “Lênì àêuì tiïn, Mùtå trùng àûúcå àûa vaoâ danh sacá h àï í phanã aná h nhu cêuì ghi nhênå va â baoã tönì cêpë thiïtë cacá hiïnå vêtå chûná g minh cho nhûnä g bûúcá ài àêuì tiïn cuaã nhên loaiå vûútå ra khoiã Traiá àêtë - mötå khoanã h khùcæ quyïtë àõnh trong lõch sûã chung cuaã chuná g ta”, baâ Montlaur noiá . “Nhûnä g vêtå phêmí nhû mayá anã h ghi laiå canã h ha å caná h trïn Mùtå trùng; àôa tûúnã g niïmå cuaã cacá phi hanâ h gia Armstrong vaâ Aldrin àïí laiå ; va â hanâ g trùm vêtå thï í khacá la â biïuí tûúnå g cuaã di sanã nayâ . Viïcå àûa Mùtå trùng vaoâ danh sacá h nhênë manå h cacá chiïnë lûúcå chu ã àönå g va â húpå tacá àï í baoã vï å di sanã - du â trïn Traiá àêtë hay ngoaiâ Traiá àêtë - va â baoã vï å cêu chuyïnå chung cuaã chuná g ta”. Ba â Montlaur tin rùnç g trong kyã nguyïn múiá cuaã thamá hiïmí vu ä tru,å àiïuì quan tronå g la â phaiã thiïtë lêpå cacá cú chï ë quöcë tï ë àï í baoã vï å canã h quan vùn hoaá cuaã Mùtå trùng. “Baoã vï å di sanã Mùtå trùng seä ngùn chùnå thiïtå haiå do cacá hoatå àönå g tû nhên vaâ chñnh phu ã gêy ra trong khöng gian, àamã baoã nhûnä g hiïnå vêtå nayâ tönì taiå cho cacá thï ë hï å sau nayâ ”, ba â cho biïtë . Phênì lúná danh sacá h bao gömì cacá àõa àiïmí nùmç trong vunâ g xung àötå , nhû Ukraine vaâ Daiã Gaza, hoùcå co á nguy cú bõ anã h hûúnã g búiã khunã g hoanã g khñ hêuå . Bú â biïní Swahili cuaã chêu Phi, bao gömì cacá àõa àiïmí nhû Phö ë cö í Lamu va â Phaoá àaiâ Jesus úã Kenya àûúcå liïtå kï, cunä g nhû àaoã Mozambique, núi àang bõ àe doaå búiã tònh tranå g xoiá monâ bú â biïní . WMF cunä g àa ä thïm “cêuë trucá àö thõ lõch sûã cuaã Gaza”, núi àaä bõ tanâ pha á búiã cuöcå chiïnë vúiá Israel. Ngoaiâ ra, WMF cho rùnç g mötå sö ë àõa àiïmí co á thï í hûúnã g lúiå tû â du lõch bïnì vûnä g hún, nhû cacá tu viïnå Chñnh thönë g giaoá ú ã Thung lunä g Drino (Albania), vaâ tö í chûcá nayâ canã h baoá rùnç g tònh tranå g quaá taiã taiå cacá àiïmí àïnë nhû hang àönå g Phêtå giaoá Maijishan vaâ Yungang cuaã Trung Quöcë àang àùtå chuná g vaoâ nguy hiïmí . Danh sacá h gênì nhêtë vaoâ nùm 2022 bao gömì cacá bûcá tranh hang àönå g thúiâ tiïnì sû ã ú ã cöng viïn tiïuí bang Monte Alegre thuöcå vunâ g Amazon cuaã Brazil, tanâ tñch Aztec úã Mexico va â àõa àiïmí khaoã cö í Garcia Pasture úã bang Texas (My)ä . n Caác chuyïën ài du lõch thûúng maåi trong tûúng lai coá nguy cú phaá huãy caác hiïån vêåt cuãa nhûäng nhiïåm vuå lõch sûã trïn Mùåt trùng, Quyä Di tñch Thïë giúái (WMF) cho biïët. Phi hanâ h gia Buzz Aldrin ài böå trïn Mùtå trùng vaoâ nùm 1969 Mùtå trùng - àõa àiïmí vùn hoaá bõ àe doaå [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo abc.net.au, ngaây 17/1/2025) Nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao co á thï í nhòn thêyë hêuì hïtë cacá hanâ h tinh trong thaná g 1 nayâ Sao Kim, Sao Hoaã va â Sao Möcå vaoâ nùm 2015, àûúcå quan satá tû â Anh Nhûnä g ngûúiâ ngùmæ sao se ä àûúcå chiïm ngûúnä g mötå “cuöcå diïuî hanâ h cacá hanâ h tinh” trong thaná g nayâ , vúiá hêuì hïtë cacá hanâ h tinh trong hïå Mùtå trúiâ coá thï í nhòn thêyë àûúcå trïn bêuì trúiâ àïm cunâ g mötå lucá .
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==