8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Bảy n Ngày 5/7/2025 Trưa hôm ấy, trong chuyến ca nô ra vịnh, anh Hoà đưa chúng tôi ghé vào khu bè nuôi biển của nhà anh để chơi - và để ăn. Một bữa ăn không hẹn trước, nhưng ngon đến mức xa rồi vẫn nhớ. VỊ BIỂN VÂN ĐỒN Người “quản gia” khu lồng bè là anh Phong - dáng người rám nắng, cười hiền như đá vịnh. Anh bảo: “Vừa bắt được mấy cân cù kỳ, làm tí nhé!”. Vậy là có món đầu tiên. Cù kỳ - loài cua biển chỉ có ở vùng này, thân chắc, càng to, thịt không nhiều như cua gạch, nhưng lại đậm, thơm, dai và đặc trưng như hương vị không thể lẫn của biển Vân Đồn. Đặc biệt là phần càng - chắc nịch, vỡ lớp vỏ là mùi thơm đã phả ra, ngọt như thịt rừng, mặn như câu chuyện đời ngư dân. Thêm món Hàu nữa, những con hàu còn tươi anh Hoà và chúng tôi vừa kéo từ dưới biển lên. Hàu ăn sống, chấm với mù tạt mang từ chợ Cái Rồng - tươi rói, mát lạnh như nước vịnh buổi sớm. Những con hàu vừa tách vỏ, vẫn còn vương nước biển, trơn mượt, tan trên đầu lưỡi. Không cần quá nhiều gia vị - chỉ cần một tí gừng, chút chanh, và cơn đói của những kẻ đã rong ruổi cả buổi sáng trên sóng, thế là đủ để món ăn thành một kỷ niệm. Cù kỳ được hấp xong - mùi thơm lan khắp bè, quyện vào mùi gỗ ướt, mùi lưới cá, mùi gió biển. Chú cún con ở bè bên cạnh chắc cũng đã ngửi thấy đặc sản cứ chạy quanh, thi thoảng lại sủa lên như cũng đang đói! Trời hôm ấy mát, thỉnh thoảng có mưa lất phất, càng khiến món hải sản nóng hổi kia thêm thi vị. Chúng tôi mở vài lon bia lạnh, cầm từng chiếc càng cù kỳ to như ngón tay, cắn lớp thịt đậm, thơm, dai và ngọt. Ngồi giữa biển, không có khăn ăn, không cần dao nĩa, chỉ có tiếng cười, tiếng gió và tiếng “rắc” giòn tan của những chiếc càng vỡ ra - như một nghi lễ giản dị của tự do. Và điều bất ngờ nhất lại đến từ nồi nước luộc cù kỳ. Anh Phong bảo: “Để em nấu canh rau muống”. Tưởng chỉ là món rau dân dã, ai ngờ nước luộc cù kỳ làm cho bát canh xanh biếc, ngọt thanh, không như khi nấu rau bằng nước máy. Mỗi thìa canh như hớp vào một phần linh hồn của biển - dịu, mát, và đầy dưỡng chất thầm lặng. Chúng tôi ăn cơm trắng - đúng nghĩa “cơm trắng” - với canh rau muống cù kỳ. Không cao lương, không sơn hào, mà lại thấy như đang ngồi giữa bàn tiệc của thiên nhiên. Một bữa ăn mang cả hương vị đất trời Vân Đồn, ăn không để no, mà để nhớ, để thương. Có thể sau này, du lịch cao cấp sẽ đem đến Vân Đồn những nhà hàng nổi sang trọng, những món fusion đủ loại. Nhưng với tôi, bữa ăn hôm ấy - trên một bè cá đơn sơ, giữa gió mưa và tiếng cười - mới là thứ đặc sản quý nhất. Không có trong menu nhà hàng nào, không ai “book trước” được. Chỉ có thể tìm thấy bằng sự tình cờ, và lòng mở cửa với biển khơi. KHI TRÚNG ĐẬM, LÚC TRẮNG TAY Biển cho - rồi biển lấy lại. Nhắc đến cơn bão Yagi năm 2024, anh Hoà kể: “Bè bị đánh tan hoang, cá trôi hết, trắng tay. Sau bão, cá chết nổi đầy mặt vịnh, không vớt kịp”. Nhưng rồi, anh cười nhẹ: “Cá trôi ra biển nhiều lắm, hàng xóm của anh lâu lâu vẫn đi câu, bắt được những con cá song cả chục ký. Như kiểu lộc sót lại của biển cho người yêu biển!” Ít ai nghĩ anh Phong là người miền núi - quê tận Hòa Bình, nơi núi đá và ruộng bậc thang xếp tầng như thơ. Nhưng rồi biển gọi. Hơn chục năm trước, anh rời rừng về vùng sóng gió này, cùng người dân bản địa nuôi hàu, nuôi cá. Anh bảo: “Trên ấy ít việc, rừng không giữ nổi người. Về đây, sống với biển, còn có cái mà hy vọng.” Một ước mơ nhỏ bé của anh Phong là hè này đưa vợ về biển chơi. Thế nhưng vợ anh quanh ở bản, ở Có những bữa ăn không chỉ để no, mà để nhớ. Nhớ cái khoảnh khắc ngồi giữa mênh mông vịnh biển, gió mặn mòi phả vào mặt, mây thấp lững lờ trên đầu, và trước mặt là những món quà, những ngư dân mộc mạc của biển cả. Cù kỳ-đặc sản biển Vân Đồn Bữa cù kì với người nuôi biển nNGUYỄN MINH TUẤN KÝ SỰ CÁI GIÁ CỦA “MIỄN PHÍ” Trong hệ sinh thái “nội dung lậu” đang âm thầm vận hành trên môi trường số, người dùng có vẻ là chuỗi tiêu thụ cuối cùng, nhưng thực chất lại chính là mắt xích then chốt duy trì và tiếp tay cho việc vi phạm bản quyền. Họ góp phần tạo ra lưu lượng truy cập (traffic), giúp các trang web chia sẻ nhạc, phim, sách trái phép tồn tại, thậm chí ngày càng mở rộng phạm vi. Không ít người còn chủ động phát tán link tải, chia sẻ “hàng chùa” trên mạng xã hội, nhóm chat, diễn đàn… và vô tình trở thành “nhà phân phối bất đắc dĩ”. Tuy nhiên, điều trớ trêu là chính người dùng cũng trở thành nạn nhân của hành vi mà họ góp phần duy trì. Như trường hợp của P.T.H (20 tuổi, sinh viên tại Hà Nội), vì thường xuyên xem phim lậu trên web miễn phí, cô đã bị điều hướng sang một trang chứa mã độc, khiến máy tính cá nhân bị nhiễm vi rút, dữ liệu học tập bị xóa và tài khoản cá nhân bị xâm nhập. Câu chuyện của H sau đó được chia sẻ rộng rãi trên các diễn đàn công nghệ, như một lời cảnh tỉnh cho những người có thói quen dùng “hàng chùa”. Một trường hợp khác, N.T.L (26 tuổi, nhân viên thiết kế tại Hà Nội) tải một album nhạc độc lập từ một diễn đàn “nghe ngầm”. Tưởng như chỉ là một file zip thông thường, nhưng sau khi giải nén, máy tính của anh bị cài phần mềm gián điệp, dẫn tới tình trạng lộ thông tin cá nhân và phải mất tiền khôi phục dữ liệu. Anh L chia sẻ: “Chỉ vì muốn tiết kiệm 50.000 đồng mà mình phải bỏ ra gần 3 triệu đồng để sửa máy và đổi tài khoản”. Ngoài rủi ro bảo mật và trải nghiệm kém do liên tục bị chèn quảng cáo, người nghe còn phải đối mặt với hậu quả lâu dài: Khi hành vi dùng miễn phí trở thành thói quen, giới nghệ sĩ mất dần động lực đầu tư nghiêm túc. Nhiều nhà sản xuất nhạc trẻ ngừng phát hành EP, không quay MV, chỉ ra bản demo (bản dùng thử) trên mạng vì lo sợ sản phẩm bị đánh cắp ngay trong ngày đầu. Dân mạng hẳn còn chưa quên câu chuyện của Jack (J97), ca sĩ kiêm nhạc sĩ trẻ nổi lên với bản demo mang tên Đom đóm. Bản demo này nhanh chóng lọt vào Top trending (xu hướng thịnh hành) YouTube tại Việt Nam chỉ sau 4 giờ đăng tải. Thay vì ngay Trong khi công nghệ số mở ra cơ hội lan tỏa chưa từng có cho âm nhạc Việt, thì cũng chính tốc độ ấy đang trở thành con dao hai lưỡi: Càng nhiều người nghe, bài hát càng dễ bị “dùng chùa”. “XÀI CHÙA” THỜI 4.0 Bản quyền lỏng lẻo bóp nghẹt công nghiệp Những con số báo động Trong báo cáo Global Music Report 2025, Liên đoàn Công nghiệp ghi âm quốc tế (IFPI) cho biết, doanh thu toàn cầu của ngành âm nhạc năm 2024 đạt 29,6 tỷ USD, tăng 4,8% so với năm trước. Trong đó, 69% doanh thu đến từ streaming (phát trực tuyến). Không khó để nhận ra, ngành công nghiệp âm nhạc đang sống dựa vào môi trường số, cũng vì thế nó rất dễ tổn thương trước nạn vi phạm bản quyền. Trước đó, cũng trong một thống kê của IFPI, Việt Nam nằm trong nhóm nước có tỷ lệ vi phạm bản quyền âm nhạc cao nhất thế giới, với 66% người dùng từ 16-44 tuổi thừa nhận từng sử dụng nội dung âm nhạc không có bản quyền. Các hình thức phổ biến bao gồm “stream-ripping” (tải xuống và lưu trữ dưới dạng file riêng) từ YouTube, sử dụng nền tảng không phép hoặc chia sẻ file mp3 trái luật. Công ty quản lý ca sĩ Đình Nguyễn và ca sĩ Quốc Thiên đang vướng vào một vụ kiện chưa có hồi kết vì bản quyền hit Mối tình không tên. Nghe nhạc miễn phí, xem phim, đọc sách lậu… những hành vi tưởng như vô hại ấy đang từng ngày làm xói mòn nền văn hóa sáng tạo. Khi sáng tác không được bảo vệ, sản phẩm bị “dùng chùa” ngay trong ngày đầu phát hành, không chỉ nghệ sĩ, nhà làm phim, tác giả sách mất thu nhập, mà cả xã hội cũng đánh mất môi trường văn minh, khiến giá trị không được trả công xứng đáng. Bài 1: Nhạc số: Càng nổi càng dễ bị “ăn cắp” Nhạc sĩ Doãn Nho lên tiếng vì bị vi phạm bản quyền Hàu nuôi của nhà anh Hòa
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==