BÁO TIỀN PHONG CÓ MẶT HẰNG NGÀY TRÊN CÁC CHUYẾN BAY CỦA VIETNAM AIRLINES Đó là nhận định của ông Patrick Haverman, Phó Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, nhân Tháng hành động vì môi trường năm 2025. Thưa ông, UNDP đánh giá, nhận định như nào về thực trạng ô nhiễm rác thải nhựa đại dương trên toàn cầu và Việt Nam? Thực trạng này tác động như nào đến môi trường, đa dạng sinh học và sức khỏe con người? Ô nhiễm rác thải nhựa đang là một trong những thách thức môi trường toàn cầu nghiêm trọng nhất, đe dọa trực tiếp đến các mục tiêu phát triển bền vững. Trên toàn cầu, mỗi năm có khoảng 11 triệu tấn nhựa trôi ra đại dương, gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ sinh thái biển, đa dạng sinh học và sức khoẻ con người. Tại Việt Nam, theo nghiên cứu gần đây của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khoảng 2,9 triệu tấn rác nhựa được thải ra môi trường mỗi năm, trong đó hơn 400.000 tấn có nguy cơ rò rỉ ra môi trường, và theo đó ra sông, biển. Với đường bờ biển dài và nhiều hệ sinh thái nhạy cảm, Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề từ ô nhiễm nhựa đại dương. Hậu quả không chỉ dừng lại ở môi trường. Nhiều loài sinh vật biển bị mắc kẹt, bị thương hoặc chết do rác nhựa. Vi nhựa đã được tìm thấy trong chuỗi thức ăn, trong nước, không khí, thậm chí trong cơ thể con người, đe dọa tới sức khoẻ lâu dài. Chúng tôi tin rằng, để giải quyết vấn đề này, cần một cách tiếp cận toàn diện, từ việc giảm thiểu sử dụng nhựa, thay đổi thói quen tiêu dùng, cải thiện thu gom xử lý rác, đến thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Chúng tôi đang hợp tác chặt chẽ với Chính phủ Việt Nam và các đối tác để cùng hành động vì một đại dương không ô nhiễm nhựa, một tương lai xanh và bền vững hơn cho mọi người. Ông đánh giá như thế nào về hiệu quả thực thi các chính sách hiện hành của Việt Nam trong vấn đề quản lý rác thải nhựa? Theo ông, rào cản lớn nhất trong việc giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam hiện nay là gì - thể chế chính sách, nhận thức, cơ chế tài chính, hay vấn đề thực thi? Việt Nam đã có nhiều bước tiến quan trọng trong quản lý rác thải nhựa, như Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, cơ chế Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030, mới nhất là Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. Đây là nền tảng rất tích cực thể hiện cam kết của Chính phủ trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa. Tuy nhiên, công tác quản lý, giảm thiểu ô nhiễm nhựa vẫn còn nhiều thách thức. Theo chúng tôi, rào cản lớn nhất hiện nay là sức ép về phát triển và tăng trưởng đang gây áp lực mạnh mẽ lên môi trường. Sự gia tăng tiêu dùng, đô thị hóa nhanh chóng dẫn đến phát sinh lớn về chất thải rắn sinh hoạt và nhựa. Để nâng cao hiệu quả thực hiện văn bản quy phạm pháp luật, cần tăng cường cơ chế giám sát, đánh giá, nâng cao sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, đẩy mạnh công tác nâng cao nhận thức, thúc đẩy thay đổi hành vi của người dân, doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu dùng bền vững. Chúng ta cần thúc đẩy hơn nữa việc đầu tư vào hạ tầng thu gom, tái chế, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, và đặc biệt là tăng cường truyền thông, giáo dục để thay đổi hành vi người tiêu dùng. UNDP cam kết tiếp tục đồng hành với Việt Nam để vượt qua các rào cản này, hướng đến mục tiêu giảm ô nhiễm nhựa một cách bền vững và có hệ thống. Ông có thể chia sẻ rõ hơn về những chương trình mà UNDP đang thực hiện để giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam, đặc biệt ở khu vực nông thôn và ven biển? Chúng tôi đang triển khai nhiều sáng kiến thiết thực nhằm giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam, tập trung đặc biệt vào các khu vực ven biển và nông thôn - nơi chịu tác động nặng nề từ ô nhiễm nhựa nhưng lại thiếu nguồn lực và hạ tầng quản lý chất thải. Tại các tỉnh, thành phố như Đà Nẵng, Bình Định, Phú Yên, Quảng Ninh, với hỗ trợ của các nhà tài trợ trong đó có Chính phủ Na Uy, UNDP phối hợp với chính quyền địa phương thử nghiệm và nhân rộng các mô hình phân loại rác tại nguồn, kết hợp với thu gom nhựa để tái chế, vừa giảm lượng rác thải nhựa ra môi trường, vừa tạo sinh kế ổn định cho người thu gom, đặc biệt là phụ nữ và các nhóm dễ bị tổn thương. Song song với đó, UNDP hỗ trợ mạnh mẽ các ý tưởng đổi mới sáng tạo dọc theo chuỗi giá trị nhựa thông qua những sáng kiến như Thử thách sáng tạo giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa EPPIC, Thử thách đổi mới xanh ASEAN, Chương trình Đổi mới sáng tạo mảng nhựa 2025, và Nhóm đổi mới sáng tạo và tài chính thuộc Đối tác hành động nhựa quốc gia Việt Nam (NPAP). Nhiều giải pháp đã được hỗ trợ, từ vật liệu thay thế sinh học (như GreenJoy, Galaxy Biotech, BUYO Bioplastics), các mô hình tái nạp và tái sử dụng (như Lại Đây Refill, NOPA), đến các hệ thống quản trị và theo dõi rác thải (như GreenPoints, mGreen). Chúng tôi cũng đang thúc đẩy các công cụ tài chính nhằm mở rộng đầu tư cho các sáng kiến hiệu quả này. Một trong những mô hình mới và nổi bật là “Tàu cá mang rác thải về bờ”, được UNDP thí điểm từ tháng 12/2023 tại Bình Định. Sau vài tháng triển khai, mô hình đã thu gom được 2.300 kg rác thải, góp phần giảm thiểu rác nhựa đại dương. Kết quả tích cực từ mô hình đã góp phần thúc đẩy tỉnh ban hành Quyết định 89, yêu cầu tất cả tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên phải mang rác thải trở lại bờ sau mỗi chuyến biển. Các loại rác tái chế thu gom từ mô hình được đưa về Cơ sở thu hồi vật liệu (MRF) với diện tích 1.000m2, công suất 4-6 tấn/ ngày. Cơ sở này được đầu tư hạ tầng đầy đủ để tiếp nhận, phân loại, tiền xử lý và chuyển giao vật liệu nhựa cho ngành công nghiệp tái chế. Tính đến tháng 4/2025, MRF đã tiếp nhận và xử lý tổng cộng 160 tấn nhựa, trong đó có 60 tấn nhựa PET được chuyển giao cho Công ty TNHH Nhựa Tái chế Duy Tân. Thực tiễn cho thấy, khi người dân được tham gia và hỗ trợ đúng cách, các mô hình có thể được duy trì và nhân rộng hiệu quả - đây là nền tảng để mở rộng quy mô trên toàn quốc. Thời gian tới, UNDP sẽ tiếp tục các chương trình, hoạt động gì về bảo vệ môi trường nói chung và các hoạt động giảm thiểu rác thải nhựa nói riêng tại Việt Nam, thưa ông? Về rác thải nhựa, chúng tôi sẽ mở rộng các sáng kiến đã chứng minh hiệu quả, như đồng xử lý chất thải không thể tái chế trong lò nung xi măng và mô hình đặt cọc-hoàn trả bao bì. Mô hình Cơ sở thu hồi vật liệu (MRF), sau kết quả tích cực ở Bình Định, cũng sẽ được nhân rộng tại Hà Nội, TPHCM và các đô thị lớn khác nhằm tăng quy mô thu gom và tái chế. Đồng thời, chúng tôi sẽ đẩy mạnh các giải pháp ở khâu thiết kế sản phẩm, phát triển thị trường cho nhựa tái chế sau sử dụng, và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn cho ngành nhựa. Trong lĩnh vực kinh tế biển xanh, UNDP sẽ hỗ trợ Việt Nam quy hoạch không gian biển tích hợp, phát triển điện gió ngoài khơi, thúc đẩy các ngành kinh tế xanh như nuôi trồng bền vững, du lịch sinh thái và cảng biển xanh. Chúng tôi cũng đang phối hợp với các đối tác để huy động tài chính khí hậu từ GCF, JETP và các nguồn lực quốc tế, đồng thời chuẩn bị công bố Báo cáo “Kịch bản Kinh tế biển Xanh” vào quý IV/2025 nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho hoạch định chính sách. UNDP cam kết hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ sinh thái chính sách, tài chính và công nghệ để hướng tới một tương lai xanh, bao trùm và bền vững. Trân trọng cảm ơn ông! NGUYỄN HOÀI (thực hiện) Với khoảng 400.000 tấn rác thải nhựa có nguy cơ rò rỉ ra sông, biển mỗi năm, Việt Nam đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ ô nhiễm nhựa đại dương, từ hệ sinh thái bị tàn phá đến sức khỏe con người bị ảnh hưởng thông qua chuỗi thức ăn, môi trường nước, không khí. Chống ô nhiễm nhựa Ngày Môi trường Thế giới năm nay (5/6) được Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc phát động với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” (Beat Plastic Pollution), nhằm kêu gọi cộng đồng toàn cầu hành động quyết liệt để giải quyết rác thải nhựa - một trong những thách thức môi trường cấp bách nhất hiện nay. Đây là lần thứ hai trong vòng ba năm (2023-2025), chủ đề này được lựa chọn, thể hiện rõ tính ưu tiên toàn cầu trong kiểm soát ô nhiễm nhựa, đồng thời tái khẳng định cam kết sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ đa dạng sinh học, nâng cao khả năng thích ứng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường hợp tác khu vực-toàn cầu, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững. Ô nhiễm rác thải nhựa ở ven biển miền Trung nước ta ẢNH: NGUYỄN NGỌC “Vi nhựa đã được tìm thấy trong chuỗi thức ăn, trong nước, không khí, thậm chí trong cơ thể con người, đe dọa tới sức khoẻ lâu dài… Cần một cách tiếp cận toàn diện, từ việc giảm thiểu sử dụng nhựa, thay đổi thói quen tiêu dùng, cải thiện thu gom xử lý rác, đến thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn”. Ông PATRICK HAVERMAN, Phó Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam Việt Nam đang chịu tác động nặng nề từ ô nhiễm nhựa 16 n Thứ Năm n Ngày 19/6/2025
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==