THỜI SỰ 5 n Thứ Sáu n Ngày 17/1/2025 Tổng Bí thư Kỳ cuối: BỔ SUNG NGUYÊN TẮC CHẤP NHẬN RỦI RO TRONG NGHIÊN CỨU Theo các nhà khoa học, pháp luật Việt Nam hiện chưa có đầy đủ các quy định liên quan đến vấn đề chấp nhận rủi ro, độ trễ trong hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ. Điều này cản trở rất lớn không gian sáng tạo của các nhà khoa học. Ông Tào Đức Thắng, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông Quân đội (Viettel) chia sẻ, quá trình nghiên cứu các sản phẩm công nghệ mới hay các mô hình kinh doanh mới dựa trên khoa học công nghệ thường có độ rủi ro cao, tỷ lệ thành công thấp nhưng nếu thành công sẽ có lợi nhuận lớn, tạo ra sự bứt phá cho doanh nghiệp. Vì vậy, ông cho rằng Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã đề cập một chủ trương rất đột phá là “có cách tiếp cận mở, vận dụng sáng tạo, cho phép thí điểm đối với những vấn đề thực tiễn mới đặt ra. Chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo”. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp nhà nước như Viettel mạnh dạn đầu tư vào nghiên cứu thử nghiệm, làm chủ và đưa vào áp dụng các công nghệ mới. “Chúng tôi cho rằng, kết quả sau mỗi lần nghiên cứu, dù thành công hay thất bại, đều mang lại những bài học quý báu để chúng ta mau chóng đạt được thành công trong tương lai. Việc đánh giá kết quả thử nghiệm công nghệ, mô hình kinh doanh mới không chỉ dựa trên các hiệu quả về tài chính”, ông Thắng nêu và kiến nghị, cần sớm xây dựng cơ chế thí điểm, chính sách miễn trừ để doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới cũng như sớm ban hành hướng dẫn cụ thể để hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm tại doanh nghiệp theo các quy định của pháp luật. Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Khoa học và Công nghệ chia sẻ, năm 2015, liên bộ gồm Bộ Khoa học và Công nghệ -Bộ Tài chính ban hành Thông tư liên tịch số 27 cho phép khoán chi đến sản phẩm cuối cùng. Đây là một quy định tiệm cận thông lệ quốc tế, cởi trói cho nút thắt tài chính trong nghiên cứu. Tuy nhiên, thực tế các nhà khoa học không dám lựa chọn khoán chi đến sản phẩm cuối cùng bởi hoạt động nghiên cứu là hoạt động sáng tạo, đi tìm cái mới, cái chưa có, không thể chắc chắn thành công, đi đến sản phẩm cuối cùng. Vì vậy, các nhà khoa học rất e ngại và không dám lựa chọn khoán chi. Bà Diệp cho biết, trong dự thảo Luật khoa học và công nghệ sửa đổi đang được Bộ Khoa học và Công nghệ lấy ý kiến, sẽ bổ sung nguyên tắc chấp nhận rủi ro, độ trễ trong nghiên cứu để cởi trói cho hoạt động nghiên cứu, sáng tạo. Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam sẽ cho phép thử nghiệm các công nghệ mới, các mô hình kinh doanh mới với nguyên tắc chấp nhận rủi ro. “Cái gì chưa biết quản lý thế nào thì sẽ không cấm mà cho phép thử nghiệm có kiểm soát. Những “đặc khu công nghệ”, “đặc khu đổi mới sáng tạo”, với nội hàm là nơi thử nghiệm những cơ chế vượt trội dành cho doanh nghiệp công nghệ đổi mới sáng tạo”, Bộ trưởng cho biết. ƯU TIÊN SẢN PHẨM MAKE IN VIỆT NAM Các nhà khoa học cho rằng, cùng với việc chấp nhận rủi ro, độ trễ trong nghiên cứu, Việt Nam cần xây dựng cơ chế, chính sách ưu tiên sử dụng các sản phẩm Make in Việt Nam để thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học công nghệ trong nước. Theo ông Tào Đức Thắng, hiện nay, các doanh nghiệp trong nước đã nghiên cứu, phát triển được nhiều sản phẩm công nghệ cao với chất lượng tương đương các nhà cung cấp lớn trên thế giới. Tuy nhiên giá thành chưa thể cạnh tranh được với các doanh nghiệp nước ngoài do họ có thị trường lâu năm, lợi thế về quy mô, và có những chính sách linh hoạt trong nghiên cứu công nghệ, sản phẩm mới. “Vì vậy, Nhà nước cần sớm ban hành các qui định cụ thể để khuyến khích mua sắm, ưu tiên sử dụng đối với các sản phẩm công nghệ cao do doanh nghiệp trong nước sản xuất”, ông Thắng đề xuất. Người đứng đầu Viettel cho rằng, Việt Nam cần tập trung nguồn lực cho các ngành công nghệ trọng điểm và chiến lược. Để làm được điều đó, cần triển khai giải pháp hình thành quỹ đầu tư phát triển công nghiệp chiến lược. Theo ông Thắng, Nghị quyết 57 đã đề cập đến giải pháp về hình thành quỹ đầu tư phát triển công nghiệp chiến lược nhằm thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, ứng dụng, chuyển giao các công nghệ chiến lược. Vì vậy, Viettel kiến nghị Nhà nước sớm hình thành và hướng dẫn sử dụng quỹ này để doanh nghiệp có thêm nguồn lực, kịp thời triển khai các nhiệm vụ đã đặt ra trong các chiến lược quốc gia, tập trung vào các dự án nghiên cứu công nghệ đóng vai trò nền tảng, bao trùm như công nghệ bán dẫn, vệ tinh tầm thấp, công nghiệp quốc phòng lưỡng dụng. GS.TS Vũ Thị Thu Hà, Giám đốc Phòng thí nghiệm trọng điểm công nghệ lọc, hóa dầu cho rằng, việc thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu ở Việt Nam nên theo các hướng tiết kiệm tài nguyên và năng lượng, chú trọng ưu tiên phát triển chế biến sâu mang lại giá trị gia tăng cao cũng như phát triển tài nguyên tái tạo và công nghệ chế biến sâu đi kèm. NGUYỄN HOÀI tăng năng suất lao động và tạo ra doanh thu. Đây là yếu tố quyết định lợi nhuận thay vì chỉ đầu tư phát triển mô hình mà không tính đến hiệu quả sử dụng. Do đó, Việt Nam cần kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng các LLM, đồng thời hướng tới việc phát triển các dịch vụ như “AI Factory” - nơi tối ưu hóa và triển khai các mô hình này để giải quyết bài toán kinh tế. Quan trọng hơn, AI phải được ứng dụng để gia tăng năng suất lao động và tối ưu chi phí sản xuất, thay vì kỳ vọng AI là một “liều thuốc thần”. TRUNG TÂM TÀI CHÍNH THỬ NGHIỆM, ĐỘNG LỰC TĂNG TRƯỞNG MỚI Đổi mới xây dựng pháp luật, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm” có ý nghĩa quan trọng như thế nào trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - vốn luôn kèm theo những rủi ro khi hành lang pháp lý chưa theo kịp, thưa ông? Tư duy “không quản được thì cấm” đã nhiều lần được nhắc đến như một rào cản đối với sự phát triển. Vấn đề này đã nhận được sự chỉ đạo sát sao từ Tổng Bí thư Tô Lâm. Hiện nay, với những nỗ lực ban hành luật, đồng bộ hóa các văn bản pháp lý từ luật đến thông tư, nghị định kết hợp với triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đang tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng. Trước khi áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp nhằm khai thác tiềm năng của các vùng kinh tế. Tuy nhiên, sau một thời gian dài, các chính sách này chưa tạo được đột phá như kỳ vọng và đôi khi còn gây chồng lấn trong hệ thống văn bản pháp luật. Giai đoạn hiện nay đánh dấu sự cải tổ mạnh mẽ trong bộ máy hành chính, cải cách thể chế và hoàn thiện khung pháp lý. Những nỗ lực này được cụ thể hóa thông qua việc cho phép các trung tâm tài chính thử nghiệm các cơ chế đặc thù có kiểm soát, tạo động lực tăng trưởng mới. Điều này thể hiện quyết tâm lớn của Việt Nam trong công cuộc đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, sự đổi mới không thể đạt được chỉ trong ngày một ngày hai. Để xây dựng hệ thống bền vững, yếu tố nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt. Nhân lực chất lượng cao cần được đảm bảo chế độ đãi ngộ phù hợp để khuyến khích sự cống hiến lâu dài. Đặc biệt, cần cân bằng lợi ích giữa Nhà nước và các chủ thể tham gia, bởi chỉ khi lợi ích hài hòa, sự tăng trưởng mới có thể bền vững. Sự thành công trong đổi mới sáng tạo không chỉ nằm ở việc xây dựng chính sách mà còn phụ thuộc vào cách triển khai và phát huy nguồn lực một cách hợp lý, nhằm tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển trong tương lai. Xin cảm ơn ông! VĂN KIÊN (thực hiện) thị trường cho các sản phẩm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới. Trong đó chính quyền trung ương, địa phương có chính sách cho phép thử nghiệm nhanh ở quy mô nhỏ, có kiểm soát để điều chỉnh cho phù hợp, sau đó hỗ trợ để nhân rộng mô hình, mở rộng thị trường cùng với sự tham gia của các cố vấn và nhà đầu tư mạo hiểm. Trong bối cảnh đó, tư duy xây dựng pháp luật cần hướng đến xây dựng thể chế kiến tạo, linh hoạt, thúc đẩy phát triển hơn là tư duy quản lý, cứng nhắc, hạn chế phát triển những ý tưởng công nghệ mới, sản phẩm mới, mô hình kinh doanh mới. Các nước có hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo đang đẩy mạnh chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo mở để thu hút nhiều hơn nguồn lực từ chính quyền, doanh nghiệp, tập đoàn hỗ trợ, đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo. Đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu đề xuất chính sách và xây dựng pháp luật theo xu hướng của tư duy đổi mới sáng tạo mở sẽ góp phần quan trọng trong thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam bứt phá. Xin cảm ơn ông! VĂN KIÊN (thực hiện) Máy bay không người lái (UAV) do đội ngũ nhà khoa học của Viettel chế tạo, sản xuất được trưng bày tại Triển lãm Quốc phòng Quốc tế 2024 ẢNH: VHT Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần có hành lang pháp lý đầy đủ để chấp nhận rủi ro, độ trễ của hoạt động nghiên cứu khoa học, giúp các nhà khoa học mở rộng không gian sáng tạo. Bên cạnh đó, cần bỏ tư tưởng không quản được thì cấm, cho phép thí điểm cơ chế đặc thù với mô hình, sản phẩm công nghệ mới. Cởi trói cho nghiên cứu ứng dụng GS.VS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội giống cây trồng Việt Nam đề xuất cởi trói cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng tại Việt Nam. Ông chia sẻ thực tế, ở Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm có gần 350ha đất, Viện lúa ĐBSCL có gần 400ha đất. Một ha hiện nay chỉ tạo ra hiệu quả kinh tế khoảng 40-50 triệu đồng. Nếu đất đai này liên doanh liên kết với doanh nghiệp có thể mang lại lợi nhuận rất cao, lên tới vài tỷ đồng/ ha. Dòng tiền từ hoạt động này có thể quay lại để trả lương cho nhà khoa học và tái đầu tư nghiên cứu. GS Long nói, nhà khoa học không xin nhà nước tăng lương mà xin cơ chế. Nếu cơ chế này được thực hiện sẽ có lợi cho cả nhà nước và hoạt động nghiên cứu. “Nếu đi vào chế biến sâu, xây dựng thương hiệu quốc gia, quốc tế thì không chỉ 60 tỷ USD mà có thể tới 600 tỷ USD”, nhà khoa học nêu thực tế và cho rằng, để phát triển nông nghiệp thì nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ phải là vấn đề được ưu tiên đầu tiên. Mở rộng không gian sáng tạo cho nhà khoa học KHOA HỌC CÔNG NGHỆ KHƠI THÔNG NGUỒN LỰC KHOA HỌC CÔNG NGHỆ ĐƯA VIỆT NAM CẤT CÁNH
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==