12 n Thứ Ba n Ngày 17/6/2025 QUỐC TẾ Sau 3 ngày triển khai chiến dịch tấn công, Israel đã phá hủy các máy ly tâm tại cơ sở làm giàu nhiên liệu hạt nhân lớn nhất của Iran tại Natanz, sát hại 10 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của nước này và phá hủy các thành phần quan trọng của chuỗi cung ứng để chế tạo bom, các quan chức Israel và cơ quan năng lượng nguyên tử Liên Hợp Quốc cho biết. NHẰM VÀO MÁY LY TÂM Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết việc mất điện đột ngột tại Natanz có thể đã phá hủy một số trong khoảng 14.000 máy ly tâm ở đó. Các chuỗi máy ly tâm rất dễ vỡ và có thể bị hỏng nếu chúng không được tắt từ từ. Một quan chức Israel cho biết, có dấu hiệu cho thấy phần ngầm của cơ sở Natanz có thể đã bị tàn phá, nhưng vẫn cần đánh giá thêm. Ngoài ra, tại khu phức hợp Isfahan ở miền trung Iran, Israel đã phá hủy 4 tòa nhà, trong đó có 2 tòa nhà đóng vai trò quan trọng để chế tạo vũ khí hạt nhân. Các chuyên gia cho biết trừ khi Iran cất giấu thiết bị, nếu không Tehran có thể mất tới 1 năm để xây dựng lại nhà máy làm giàu nhiên liệu. Israel cũng đã loại bỏ 10 nhà khoa học hạt nhân Iran, trong đó có những người có nhiều kinh nghiệm về chế tạo và thử nghiệm các thành phần của vũ khí hạt nhân từ 2 thập kỷ trước. IAEA cho biết Iran đã có chương trình liên quan đến vũ khí hạt nhân từ trước năm 2003. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khẳng định, việc nước này loại bỏ các nhà khoa học có thể khiến Iran phải lùi lại nhiều năm để có thể chế tạo vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, một số chuyên gia và cựu quan chức hoài nghi về khẳng định này. Họ cho rằng Iran đã phát triển một mạng lưới tinh vi để bảo tồn và chuyển giao phần lớn chuyên môn về hạt nhân cho thế hệ các nhà khoa học mới. Thách thức lớn nhất của Israel vẫn là phá hủy Fordow - cơ sở hạt nhân kiên cố nhất của Iran, nơi sản xuất uranium làm giàu cấp độ cao. Các nhà phân tích cho rằng Fordow - nằm sâu trong một sườn núi gần thành phố thiêng Qom - chỉ có thể bị phá hủy bằng một quả bom phá boongke khổng lồ của Mỹ. “Cho đến nay, Israel đã tấn công các thành phần quan trọng trong chương trình hạt nhân Iran. Nhưng nếu bạn lo lắng về một vụ nổ hạt nhân, Fordow chính là cốt lõi”, Richard Nephew, người từng là quan chức đàm phán với Iran trong chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden và cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, cho biết. Vẫn còn những điều không chắc chắn khác. Vẫn chưa thể đánh giá tình hình các kho dự trữ uranium làm giàu của Iran trong các thùng chứa ở Natanz, Isfahan và Fordow. Quan chức Israel cho biết, những tín hiệu gần đây cho thấy Iran có thể phân tán các thùng đó trên khắp đất nước, khiến Israel củng cố niềm tin rằng họ cần tấn công Iran ngay bây giờ. Theo Israel, kho dự trữ của Iran có lượng uranium làm giàu cao để có thể chế tạo khoảng 10 vũ khí hạt nhân. Ông David Albright, chủ tịch Viện Khoa học và An ninh quốc tế, đánh giá kho nhiên liệu của Iran đủ để chế tạo 9 vũ khí hạt nhân trong vòng 1 tháng và 13 vũ khí vào tháng tiếp theo nếu họ có thể tiếp tục làm giàu tại Fordow. Nhiều chuyên gia tin rằng Israel khó có thể phá hủy bên trong cơ sở Fordow. Ông Nephew cho biết Israel cố đánh sập lối vào, nhưng vẫn còn rất nhiều điều không chắc chắn. CÓ THÊM LÝ DO Kể cả khi Israel có thể khiến Fordow dừng hoạt động trong một thời gian đáng kể, Iran vẫn còn những cách khác để chế tạo bom hạt nhân nếu kho dự trữ vật liệu của họ còn nguyên vẹn. Trong nhiều năm, Iran đã từ chối cho cơ quan nguyên tử của Liên Hợp Quốc tiếp cận các địa điểm đặt máy ly tâm của họ. Iran có thể cất giấu một số lượng lớn máy ly tâm tại cơ sở bí mật dưới lòng đất. Cơ sở đó không cần quá lớn. Vài trăm máy ly tâm tiên tiến có thể cung cấp vật liệu cấp độ vũ khí từ kho dự trữ trong thời gian ngắn. Ông Albright đánh giá, các cuộc tấn công của Israel làm giảm đáng kể khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân của Iran, nhưng Israel có thể vẫn còn lâu mới đạt được điều họ mong muốn. Theo chuyên gia này, để thực hiện được mục tiêu mà Israel đề ra, hai cơ sở Fordow và Natanz cần bị tàn phá nghiêm trọng và kho dự trữ uranium đã làm giàu phải được loại bỏ. Ông cũng cho rằng Israel cần loại bỏ nhiều nhà khoa học hạt nhân hơn, loại bỏ một số thiết bị thử nghiệm và sản xuất mà Tehran cần để chế tạo bom. Theo bà Sima Shine, cựu giám đốc bộ phận nghiên cứu và đánh giá tại cơ quan tình báo Israel Mossad, thành công của chiến dịch quân sự của Israel chủ yếu phụ thuộc vào khả năng làm suy yếu chương trình hạt nhân của Iran. Bà cho rằng Israel vẫn có thể rơi vào tình huống tồi tệ nhất, khi cuộc tấn công của nước này tạo thêm lý do và khuyến khích Tehran lao vào nỗ lực chế tạo bom trong bí mật. “Tôi chắc chắn nếu họ có thể làm được, họ sẽ làm”, bà nói. Iran phủ nhận họ đang cố gắng chế tạo vũ khí hạt nhân, khẳng định chương trình hạt nhân của họ phục vụ mục đích hòa bình. BÌNH GIANG (theo Washington Post) Chiến dịch quân sự của Israel sẽ quyết định liệu nước này có thể đạt được mục tiêu mà họ đã theo đuổi trong nhiều thập kỷ hay không - vô hiệu hóa chương trình hạt nhân của Iran hay kéo lùi chương trình này nhiều năm. Nếu thất bại, Israel sẽ đối mặt với rủi ro lớn. Bên trong cơ sở hạt nhân Isfahan của Iran ẢNH: AP Dồn dập tấn công Iran, Israel đối mặt rủi ro lớn Tính đến sáng 16/6, Israel ghi nhận 24 người thiệt mạng và 592 người bị thương, trong đó có 10 người trong tình trạng nghiêm trọng. Tại Iran, ít nhất 224 người đã thiệt mạng. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã trao đổi với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian để đề nghị dàn xếp hạ nhiệt xung đột. Trong cuộc gọi với ông Pezeshkian, nhà lãnh đạo Nga lên án chiến dịch không kích của Israel và gửi lời chia buồn đến Tehran. Ông lưu ý rằng Nga đã đưa ra sáng kiến cụ thể nhằm giải quyết vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Trong cuộc gọi với Thủ tướng Netanyahu, ông Putin “nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quay trở lại tiến trình đàm phán và giải quyết mọi vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran thông qua các biện pháp chính trị và ngoại giao”. Ông cũng đề nghị làm trung gian để ngăn chặn căng thẳng leo thang hơn nữa, Điện Kremlin cho biết trong một thông báo. Điện đàm với người đồng cấp Mỹ Donald Trump hôm 14/6, Tổng thống Putin nhấn mạnh Mátxcơva sẵn sàng thực hiện các nỗ lực hòa giải. SẴN SÀNG NHẬN NHIÊN LIỆU HẠT NHÂN Những ngày gần đây, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov gợi ý Nga có thể tiếp nhận uranium làm giàu cao từ Iran và chuyển đổi thành nhiên liệu lò phản ứng dân dụng như một phần của thỏa thuận tiềm năng giữa Mỹ và Iran. Quan hệ Nga-Iran trở nên thân thiết từ khi Liên Xô sụp đổ năm 1991. Mátxcơva trở thành đối tác thương mại quan trọng, là nhà cung cấp vũ khí và công nghệ hàng đầu cho Iran khi nước này đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế. Nga đã xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Iran tại cảng Bushehr, bắt đầu hoạt động năm 2013. Nga là một bên tham gia thỏa thuận năm 2015 giữa Iran và 6 cường quốc, theo đó phương Tây đồng ý giảm bớt trừng phạt Tehran để đổi lấy việc kiềm chế chương trình hạt nhân của nước này và mở cửa để quốc tế giám sát. Nga ủng hộ Iran về chính trị khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận này năm 2018. Sau khi nội chiến nổ ra ở Syria năm 2011, Nga và Iran chung tay hỗ trợ chính quyền Bashar Assad giành lại quyền kiểm soát tình hình. Tháng 1 năm nay, Tổng thống Putin và người đồng cấp Iran Pezeshkian ký hiệp ước “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”. Quan hệ giữa Nga và Israel cũng trở nên thân thiết từ khi Liên Xô sụp đổ. Tổng thống Putin duy trì mối quan hệ cá nhân nồng ấm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người thường xuyên đến Nga trước khi cuộc xung đột Ukraine nổ ra. Dù đã cung cấp cho Iran các hệ thống tên lửa phòng không S-300 hiện đại, Nga dường như trì hoãn cung cấp các loại vũ khí khác trước những lo ngại của Israel. Đặc biệt, Nga trì hoãn cung cấp máy bay chiến đấu Su-35 tiên tiến mà Iran muốn sở hữu để nâng cấp phi đội máy bay cũ kỹ của họ. Ở chiều ngược lại, Israel có vẻ đã nghĩ đến lợi ích của Mátxcơva nên không mặn mà với việc cung cấp vũ khí cho Ukraine trong cuộc xung đột kéo dài 3 năm qua. THU LOAN (theo AP) Ông Putin có thể trở thành “người dập lửa” giữa Israel và Iran Nga đã duy trì quan hệ cân bằng ở Trung Đông trong nhiều thập kỷ, giữ quan hệ nồng ấm với Israel trong khi phát triển quan hệ kinh tế và quân sự chặt chẽ với Iran. Điều này có thể tạo cơ hội để Mátxcơva đóng vai trò trung gian hòa giải cho cuộc xung đột đang leo thang giữa hai nước đối thủ hiện nay. Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Điện Kremlin, năm 2020 ẢNH: AP
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==