12 n Thứ Bảy n Ngày 14/6/2025 QUỐC TẾ Sau khi Israel thực hiện cuộc tấn công vào nhiều mục tiêu ở Iran sáng 13/6, PV Tiền Phong có cuộc trao đổi với chuyên gia bình luận quốc tế Phạm Phú Phúc, người đã có nhiều năm là nhà báo thường trú ở Trung Đông. Từng nhiều lần đến Israel và Iran vào thời điểm quan hệ giữa hai nước căng thẳng, ông Phúc cho rằng nguyên nhân sâu xa khiến Israel thực hiện cuộc tấn công Iran sáng qua là vì Israel luôn nơm nớp lo sợ Iran sẽ thực hiện điều mà họ tuyên bố từ lâu - “hất Israel xuống Địa Trung Hải”, nghĩa là tiêu diệt Nhà nước Israel. Israel hiểu rằng chỉ khi Iran sở hữu vũ khí hạt nhân mới có thể làm điều đó. Israel cảm thấy báo động khi tiến trình đàm phán hạt nhân giữa Iran và Mỹ nguy cơ không đạt được kết quả, trong khi Iran đã làm giàu uranium lên mức 60% - tiến tới ngưỡng khoảng 90% để có thể chế tạo bom hạt nhân. Ông Phúc cho rằng nguyên nhân bao trùm là Israel không muốn để bất kỳ quốc gia nào ở Trung Đông, nhất là Iran - kẻ thù không đội trời chung của Israel từ 1979 đến nay - qua mặt mình. Israel càng có thêm lý do để hành động sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Iran Aziz Nasirzadeh tuyên bố hôm 11/6, rằng Tehran sẽ tấn công các căn cứ của Mỹ trong khu vực nếu đàm phán hạt nhân thất bại và xung đột bùng phát. Iran tuyên bố như vậy vì họ hiểu mối liên kết giữa Mỹ và Israel. Phía Israel hôm 13/6 nói rằng, họ đã trao đổi với Mỹ về vụ tấn công. Chuyên gia bình luận quốc tế Phạm Phú Phúc cho biết, ông đoán trước cuộc tấn công lần này sẽ xảy ra, nhưng cũng có chút bất ngờ khi tiến trình đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran dự kiến tiếp tục diễn ra vào cuối tuần này. Ông nhận định rằng có lẽ chính người Iran cũng bất ngờ, nên thiệt hại mà Iran hứng chịu - như phản ánh trên báo chí trong nước và khu vực - rất nghiêm trọng, đặc biệt về con người. Một số chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân của Iran thiệt mạng trong vụ tấn công, trong khi cơ sở hạt nhân Natanz bị hư hại. Thiệt hại ấy làm trầm trọng những tổn thất mà Iran hứng chịu trong những tháng gần đây: Mất ảnh hưởng ở Syria, phong trào Hezbollah và Houthi suy yếu sau hàng loạt đòn giáng của Israel và Mỹ. Ông Phúc đánh giá Iran thiệt hại rất nặng, nhưng công bố đến đâu còn phụ thuộc vào chiến lược của nước này. BÀI TOÁN TRẢ ĐŨA Trong tình hình hiện nay, câu hỏi đặt ra là Iran sẽ tấn công đáp trả như thế nào? Israel đã nhiều lần nhắm vào Iran bằng những đòn tấn công và ám sát. Sau mỗi lần như vậy, Đại giáo chủ Iran Ayatollah Ali Khamenei đều tuyên bố nước này sẽ trả đũa bằng những cú đánh “sấm sét”. Có những lần Iran đáp trả không dữ dội như giới phân tích lo ngại. Nhưng lần này, ông Phúc cho rằng tình hình sẽ khác, chắc chắn Iran sẽ tấn công mạnh mẽ hơn. Ông phán đoán Iran sẽ tấn công dồn dập trong những ngày tới, vừa để trả thù Israel vừa để trấn an các lực lượng thân thiết của họ ở khu vực. Tehran có thể muốn thể hiện với Mỹ và thế giới rằng Iran đủ sức chống chọi với kẻ thù bên ngoài khi cần, như họ nhiều lần tuyên bố. Ông Phúc nhấn mạnh, mọi dự đoán với Trung Đông đều rất Một địa điểm của Iran bị Israel tấn công sáng 13/6 ẢNH: AP Iran buộc phải đáp trả sau khi bị Israel đánh đòn phủ đầu sáng 13/6, dù có thể không đủ khiến Israel khiếp đảm. Một chuyên gia Việt Nam có kinh nghiệm về Trung Đông nhận định, tình hình khu vực trong thời gian tới sẽ cực kỳ rối bời. Iran khó tung đòn “sấm sét” sau khi bị Israel đánh phủ đầu BÌNH LUẬN QUỐC TẾ Chiến dịch tấn công phủ đầu “Sư tử trỗi dậy” của Israel nhằm vào các cơ sở hạt nhân và giới lãnh đạo quân sự cấp cao của Iran đánh dấu một bước ngoặt địa chính trị quan trọng ở Trung Đông, với những hệ quả lan rộng ra toàn cầu. Thế giới nhận ra rằng, một tên lửa bay ở Natanz có thể làm rung chuyển thị trường tại New York, Berlin, Thượng Hải... làm thay đổi chiến lược của mọi quốc gia lớn trên thế giới. Khi tình hình leo thang, thế giới đang chứng kiến những tác động dây chuyền trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng, hậu cần, hàng không, thương mại, đầu tư... Phản ứng rõ ràng và tức thì nhất của toàn cầu đến từ thị trường dầu mỏ. Với việc Israel ném bom cơ sở hạt nhân Natanz và sát hại các chỉ huy hàng đầu của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran, giá dầu đã tăng vọt. Giá dầu Brent tăng 4,3% và WTI tăng 5% - mức tăng phần trăm trong ngày lớn nhất kể từ đầu cuộc chiến Nga-Ukraine năm 2022. Đợt tăng giá này phản ánh lo ngại rằng Iran có thể trả đũa bằng cách tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng trọng yếu hoặc đóng cửa eo biển Hormuz, nơi trung chuyển 1/5 sản lượng dầu toàn cầu. Một hành động như vậy sẽ gây tê liệt nguồn cung từ các quốc gia xuất khẩu lớn như Ảrập Xêút, UAE và Qatar, có thể đẩy giá dầu lên trên 100 USD/thùng. Nếu gián đoạn kéo dài, các nền kinh tế nhập khẩu năng lượng sẽ bị sốc lạm phát, buộc các ngân hàng trung ương phải điều chỉnh chính sách tiền tệ. Về dài hạn, nhiều quốc gia có thể đẩy nhanh chiến lược giảm phụ thuộc vào năng lượng Trung Đông bằng cách tăng đầu tư vào năng lượng tái tạo, dầu đá phiến của Mỹ và hạ tầng khí hóa lỏng tại châu Phi và Đông Nam Á. Trung Đông là trung tâm chiến lược của các tuyến hàng hải quốc tế, và bất kỳ xung đột nào tại đây đều ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Iran hoặc các lực lượng ủy nhiệm của họ có thể nhắm vào tàu hàng thương mại ở Vịnh Ba Tư, Biển Đỏ hoặc kênh đào Suez - làm gián đoạn chuỗi vận chuyển toàn cầu. Hiện tại, không phận của Jordan, Israel và Iran đều đã bị đóng. Điều này đã khiến hàng trăm chuyến bay bị hủy hoặc đổi lộ trình, bao gồm của Lufthansa, Emirates, Qatar Airways và Air India. Hệ quả dây chuyền đối với hàng hóa thương mại, dược phẩm và hàng dễ hư hỏng sẽ rất nghiêm trọng. Các cảng như Dubai, Jeddah, Bandar Abbas... có thể trở thành mục tiêu quân sự tiềm tàng, càng khiến vận chuyển hàng hóa quốc tế bị chậm trễ. Các hãng logistics toàn cầu buộc phải tìm các tuyến thay thế xa hơn, đắt đỏ hơn - kéo dài thời gian giao hàng và làm tăng giá thành sản phẩm. Chi phí bảo hiểm cho hàng hóa qua khu vực Trung Đông chắc chắn sẽ tăng mạnh. Hàng không nằm trong số những lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Không phận của Iran và Israel bị đóng khiến nhiều chuyến bay quốc tế giữa châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ phải hủy hoặc thay đổi lộ trình. Các tuyến bay London-Mumbai hay Frankfurt-Bangkok vốn thường bay qua không phận Iran hoặc Israel nay phải vòng qua Trung Á hoặc Bắc Phi, kéo dài thời gian và tăng chi phí nhiên liệu. Tác động tâm lý đối với ngành du lịch và lòng tin hành khách là rất lớn. Sân bay quốc tế Ben Gurion tại Tel Aviv đã đóng cửa, Israel ban bố tình trạng khẩn cấp. Iran cũng đình chỉ toàn bộ hàng không. Nếu căng thẳng lan rộng, các nước như Thổ Nhĩ Kỳ, Li-băng hay thậm chí khu vực Balkan và Nam Á cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Iran là một mắt xích quan trọng trong hành lang thương mại Á-Âu, đặc biệt trong Sáng kiến Vành đai-Con đường của Trung Quốc. Trong khi đó, Israel là nhà xuất khẩu lớn trong lĩnh vực công nghệ và quốc phòng. Khi cả hai quốc gia tập trung vào đối đầu quân sự, hoạt động thương mại sẽ bị đình trệ. Các nước láng giềng Trung Đông như UAE và Ảrập Xêút - vốn là trung tâm tái xuất khẩu và logistics - tuy đã lên án cuộc tấn công của Israel nhưng đồng thời cũng phải chuẩn bị cho khả năng Iran trả đũa mạnh hơn là việc phóng UAV. Nếu các cảng hay đường ống dầu khí trong khu vực bị tấn công, nỗ lực của châu Âu nhằm giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga sẽ gặp trở ngại lớn. Ngoài ra, nguy cơ trừng phạt và cấm vận thứ cấp đang gia tăng. Nếu Mỹ áp lệnh trừng phạt lên các nước được cho là ủng hộ Iran như Trung Quốc, Venezuela hay một số nước châu Âu, các dòng chảy thương mại toàn cầu sẽ phải tái định hướng. Về lâu dài, một trật tự thương mại phân mảnh Đông-Tây có thể hình thành. Thị trường tài chính đã phản ứng với tâm lý lánh rủi ro. Chứng khoán Mỹ lao dốc, giá vàng vượt 3.400 USD/ounce và dòng tiền rút khỏi các thị trường mới nổi để đổ vào USD và vàng. Trong bối cảnh Israel-Iran đánh nhau, thế giới bị thương Một tòa nhà bị hư hại ở thủ đô Iran ẢNH: ANADOLU Không kích lẫn nhau và thiệt hại Sáng 13/6, Israel tiến hành các cuộc tấn công chưa từng có vào Iran, nhắm vào chương trình hạt nhân và các nhà lãnh đạo quân sự của nước này trong một cuộc không kích mà Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết sẽ kéo dài nhiều ngày. Quân đội Israel đã sử dụng 200 máy bay chiến đấu trong chiến dịch. Để trả đũa, Iran đã phóng hơn 100 máy bay không người lái về phía lãnh thổ Israel. Báo chí Iran đưa tin, Tướng Hossein Salami, Tổng tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran, đã thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel. Cuộc tấn công cũng giết chết Thiếu tướng Mohammad Bagheri, sĩ quan quân đội cấp cao nhất của Iran. Ông Netanyahu cho biết chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” đã tấn công cơ sở làm giàu chính của Iran tại Natanz, các nhà khoa học hạt nhân và nơi mà ông gọi là “trái tim của chương trình tên lửa đạn đạo của Iran”. Hãng thông tấn Tasnim của nhà nước Iran đưa tin sáu nhà khoa học hạt nhân đã thiệt mạng.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==