4 THỜI SỰ n Thứ Tư n Ngày 15/1/2025 NGUỒN NHÂN LỰC TẠO LỢI THẾ CẠNH TRANH Tại buổi gặp mặt trí thức, nhà khoa học của Tổng Bí thư Tô Lâm, PGS.TS Tạ Hải Tùng, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông - Đại học Bách khoa Hà Nội, kể, cách đây hơn 10 năm, trường nhận nguồn vốn ODA của Chính phủ Nhật Bản để mở đào tạo chương trình đào tạo CNTT định hướng làm việc tại Nhật Bản. Lúc đó có nhiều nghi ngại, sinh viên ra trường liệu có đáp ứng yêu cầu thị trường khó tính như Nhật Bản. Đến nay, sau 15 khoá, sự thành công của sinh viên sau tốt nghiệp, sự kết nối mà họ đem lại cho thị trường công nghệ Việt - Nhật đã chứng minh sự thành công của chương trình đào tạo. “Dù học hoàn toàn tại Việt Nam với học phí Việt Nam, nhưng hơn 80% sinh viên tốt nghiệp làm việc trực tiếp tại thị trường Nhật Bản với mức lương tương đương kỹ sư đào tạo tại các đại học Nhật Bản, tạo ra một thương hiệu đào tạo được các tập đoàn, công ty Nhật Bản săn đón”, PGS Tùng chia sẻ. Nhiều sinh viên sau này trở thành cầu nối giữa hai thị trường công nghệ Việt - Nhật, là nhà sáng lập, thành viên chủ chốt doanh nghiệp công nghệ thông tin tại Nhật Bản, có doanh nghiệp đạt doanh số trên 500 triệu USD. PGS Tùng cho rằng, tài năng trẻ Việt Nam nếu được đào tạo bài bản với định hướng quốc tế hoá có thể làm chủ công nghệ mới, công nghệ chiến lược, đảm đương được công việc thách thức, thành công tại những nơi cạnh tranh với chuẩn mực công nghiệp cao nhất. Ông cho rằng, nguồn lực con người với sức trẻ, tài năng và khao khát cống hiến sẽ là sức mạnh cạnh tranh của Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Vì vậy, Việt Nam cần phát triển hệ thống giáo dục đại học, tập trung vào nguồn nhân lực chất lượng cao, nhanh chóng tạo ra đội ngũ nhân tài về KHCN, hội nhập toàn cầu với ý thức tự cường mạnh mẽ. Theo PGS Tùng, cần tăng cường ngân sách đầu tư để nhanh chóng phát triển hệ thống giáo dục đại học tiệm cận trình độ quốc tế. Ông cho rằng, không thể phủ nhận tự chủ đại học là một chủ trương đúng. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào học phí mà không nhận được sự đầu tư của Nhà nước, các trường đại học có thể xa rời sứ mệnh của mình trong duy trì và phát triển nền tảng nhân lực KHCN cho đất nước. “Nếu chạy theo tuyển sinh để có ngân sách nuôi sống một đại học thì có lẽ hơn chục năm trước các trường đã hạn chế hoặc xoá sổ các ngành như vật liệu, luyện kim, ô tô, vật liệu hạt nhân. Vậy khi chúng ta quyết tâm làm đường sắt tốc độ cao, làm điện hạt nhân, làm ô tô điện thì phải cần không biết bao nhiêu năm mới gây dựng được đội ngũ nhà giáo, chuyên gia, nền tảng KHCN cho nhu cầu phát triển”, PGS Tùng nêu. Ông cũng cho rằng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đòi hỏi ngoài lý thuyết, sinh viên cần được tiếp cận với KHCN tiên tiến ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, được tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học, phát triển sản phẩm, được trải nghiệm thực tế trong công nghiệp. Chi phí cho quá trình đào tạo này, nếu đặt trên vai người học và gia đình, có thể tạo ra vấn đề xã hội, đặc biệt ảnh hưởng nhóm yếu thế. Theo PGS Tùng, cần coi nghiên cứu sinh, học viên cao học là lực lượng nghiên cứu quan trọng, có cơ chế học bổng hay trả lương nghiên cứu kèm hỗ trợ về dự án nghiên cứu tương tự như các nước phát triển để nhà khoa học trẻ yên tâm công tác, cống hiến cho hoạt động KHCN. “Chúng ta có lẽ là một trong số không nhiều nước mà nghiên cứu sinh vẫn phải đóng học phí, tự trang trải cuộc sống và hầu như không nhận được các hỗ trợ trong quá trình triển khai đề tài. Thực tế này dẫn đến vấn đề đào tạo sau đại học, đặc biệt trong khối ngành khoa học kỹ thuật trong nước chưa được như kỳ vọng cả về số lượng và chất lượng, đang làm trầm trọng hơn vấn đề chảy máu chất xám, trong khi lực lượng nghiên cứu ngày càng mỏng”, ông nói. ƯU TIÊN HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO PGS Tùng cho rằng, cần ưu tiên phát triển đào tạo các ngành STEM gắn với nghiên cứu đổi mới sáng tạo trong các trường đại học. Ông chia sẻ, các ngành, lĩnh vực mới liên tục ra đời ở thời điểm hiện tại và sẽ còn nhiều, nhanh hơn nữa trong tương lai, nhưng các ngành này đều dựa trên nền tảng các ngành KHCN cơ bản, cốt lõi, gọi chung là STEM. Vì vậy, song song với việc mở các chương trình ngành đào tạo có nhu cầu cấp thiết trước mắt như AI, bán dẫn, cần đầu tư căn cơ vào STEM, tạo nền tảng lý thuyết và thực tiễn vững chắc. “Từ nền tảng này, việc thích ứng và làm chủ công nghệ mới, công nghệ chiến lược sẽ được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả, thay vì 4-5 năm thì chỉ cần 1-2 năm sẽ có một lứa nhân sự mới chất lượng cao, sẵn sàng gia nhập thị trường lao động. Theo TS Bùi Hải Hưng, Tổng Giám đốc VinAI, việc tăng cường đầu tư nghiên cứu và đào tạo bậc trong và sau đại học đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Để đạt được những thành tựu KHCN nổi bật (Top 20 doanh nghiệp nghiên cứu trí tuệ nhân tạo hàng đầu thế giới chỉ sau 3 năm), VinAI luôn tiên phong trong công tác đào tạo tài năng trí tuệ nhân tạo ở cấp độ tinh hoa cho đất nước. Doanh nghiệp này đã đào tạo hơn 100 thực tập sinh AI thông qua chương trình thực tập sinh AI đầu tiên tại Đông Nam Á, một mô hình tương tự chương trình của Google. “Thực tập sinh tại VinAI đã tham gia vào hơn 100 nghiên cứu và 40 dự án ứng dụng trí tuệ nhân tạo, tạo nên thế hệ chuyên gia trẻ với nền tảng học thuật và thực tiễn vững chắc cho quốc gia. Sáng kiến về chương trình thực tập sinh AI này có điểm tương đồng với nhiệm vụ thứ tư trong số bảy nhiệm vụ được nêu ra ở Nghị quyết số 57-NQ/TW”, TS Hưng nói. Ông cho biết, Việt Nam có những tài năng trẻ rất triển vọng. Tuy nhiên, để họ thực sự bứt phá, cần định hướng tập trung vào những bài toán quan trọng mà thế giới đặc biệt quan tâm, đồng thời trang bị hạ tầng tính toán và công cụ cần thiết để hỗ trợ quá trình làm việc. “Khi hội tụ đủ những yếu tố này, các tài năng trẻ hoàn toàn có thể cất cánh, trở thành nguồn lực then chốt, đóng góp vào sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và công nghệ nước nhà trong tương lai”, TS Hưng nói. Một trong những giải pháp thúc đẩy đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, theo TS Hưng, là kết nối chặt chẽ giữa doanh nghiệp với các trường đại học hàng đầu như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TPHCM, Học viện Bưu chính Viễn thông, Đại học Bách khoa Hà Nội để triển khai những chương trình đào tạo nghiên cứu mang tính thực tiễn cao. Qua đó, sinh viên không chỉ được củng cố kiến thức chuyên môn mà còn sớm có cơ hội tiếp cận với môi trường nghiên cứu. Những nỗ lực này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục đại học lên tầm hàng đầu châu Á, mà còn đặt nền móng cho lực lượng lao động chất lượng cao của Việt Nam trong tương lai. NGUYỄN HOÀI Các chuyên gia cho rằng, để khoa học công nghệ (KHCN) Việt Nam cất cánh, cần xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao ngay từ trên giảng đường đại học. Các cơ chế, chính sách phù hợp sẽ là đòn bẩy giúp hoạt động đào tạo, nghiên cứu tại trường đại học tiệm cận thông lệ quốc tế, tạo lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong kỷ nguyên số. Hoạt động nghiên cứu khoa học cơ bản tại Trường Đại học Phenikaa ẢNH: TRƯƠNG ANH Kỳ 3: Nghị quyết số 03/NQ-CP năm 2025 của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW nêu một trong bảy nhiệm vụ quan trọng nhất là phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong đó, thực hiện đồng bộ các giải pháp tăng cường giáo dục và hướng nghiệp STEM, thu hút học sinh giỏi theo học các ngành STEM, thực hiện rà soát, sửa đổi các quy định về chính sách cấp học bổng, miễn giảm học phí cho sinh viên, học viên các ngành STEM phục vụ phát triển công nghệ chiến lược. Các chuyên gia cho rằng, cần đưa các trường đại học trở thành trung tâm về nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Trong ảnh là hoạt động nghiên cứu tại Bộ môn Hóa – Hóa sinh, Trường Đại học Phenikaa ẢNH: TRƯƠNG ANH KHƠI THÔNG NGUỒN LỰC KHOA HỌC CÔNG NGHỆ ĐƯA VIỆT NAM CẤT CÁNH Đầu tư cho giáo dục đại học còn hạn chế Theo PGS.TS Tạ Hải Tùng, hiện tại ngân sách đầu tư cho cả hệ thống giáo dục đào tạo đại học ở Việt Nam còn rất khiêm tốn, ví dụ năm 2020 là 11.320 tỷ đồng, chiếm 0,18% GDP, trong khi Malaysia, Thái Lan, Singapore đều ở mức 0,65-0,75% GDP. Con số đầu tư của chúng ta cũng chỉ bằng gần 9% đầu tư của một đại học hàng đầu Trung Quốc như Đại học Thanh Hoa. Đưa giáo dục đại học thành vườn ươm nhân tài
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==