NHIỀU BẤT CẬP TS Chu Quốc Thịnh cho hay, thời gian qua xảy ra nhiều vụ việc liên quan đến thực phẩm chức năng giả, quảng cáo sai sự thật như vụ rau củ Kera, sữa giả hay các sản phẩm “gắn mác” bổ sung dinh dưỡng. Những vụ việc này cho thấy hệ thống pháp luật còn tồn tại nhiều bất cập, nhất là ở các quy định liên quan đến tự công bố và đăng kí sản phẩm. Hiện theo Nghị định 15/2018/ NĐ-CP, cơ chế tự công bố áp dụng cho các thương nhân, là những đơn vị không có mối liên hệ chặt chẽ với nhà sản xuất. Do đó, khi lực lượng chức năng tiến hành thanh tra, kiểm tra, thậm chí không thể truy được tổ chức đứng sau sản phẩm. “Cơ chế này quá đơn giản và dễ bị lợi dụng, cần phải điều chỉnh để siết lại từ khâu đăng kí đến giám sát”, ông Thịnh nói. Một trong những điểm yếu lớn của cơ chế hiện tại là sau khi tự công bố, doanh nghiệp được phép sản xuất, kinh doanh và tự quảng cáo sản phẩm mà không cần xác nhận nội dung. Đây là kẽ hở mà nhiều đơn vị đã lợi dụng để thổi phồng công dụng, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng. Ngoài ra, công tác hậu kiểm hiện cũng chưa đủ mạnh. Sau khi doanh nghiệp tự công bố, các cơ quan chức năng cần xây dựng kế hoạch kiểm tra thực tế, lấy mẫu sản phẩm trên thị trường để xác minh chất lượng. Tuy nhiên, việc này còn phụ thuộc nhiều vào địa phương và chưa được thực hiện đồng bộ. Một bất cập khác được ông Thịnh chỉ rõ là quy trình kiểm nghiệm hiện chỉ mới dừng ở mức xác định chỉ tiêu an toàn chứ chưa kiểm soát được chất lượng thực sự của sản phẩm. Trong khi đó, để đảm bảo hiệu quả và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, các chỉ tiêu về chất lượng thành phần, nguyên liệu, công dụng cần được kiểm soát nghiêm ngặt ngay từ đầu. Hiện thực phẩm bảo vệ sức khỏe được chia làm bốn nhóm, nhưng chỉ nhóm thực phẩm sức khỏe là được kiểm soát chặt về chất lượng. Các nhóm còn lại như thực phẩm bổ sung, thực phẩm dinh dưỡng sinh học, thực phẩm chức năng đặc biệt thì hồ sơ vẫn còn rất sơ sài - chủ yếu là phiếu kiểm nghiệm và tài liệu chứng minh công dụng do doanh nghiệp cung cấp. “Trong khi đó, tại các nước phát triển, hồ sơ sản phẩm phải quản lí chặt ngay từ giai đoạn nghiên cứu, phát triển, đến sản xuất, lưu hành trên thị trường. Họ kiểm tra nguyên liệu, quy trình, chỉ tiêu chất lượng kĩ càng”, ông Thịnh thông tin. SIẾT CẢ TIỀN KIỂM VÀ HẬU KIỂM Để tránh tình trạng “lách luật” bằng cách xếp sản phẩm vào nhóm thực phẩm bổ sung, vốn chỉ cần tự công bố, Cục An toàn thực phẩm đề xuất chuyển nhóm này sang diện phải đăng kí bản công bố. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải nộp hồ sơ kĩ thuật đầy đủ và chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn. “Chúng tôi kì vọng việc siết chặt tiền kiểm kết hợp với hậu kiểm sẽ giảm thiểu nguy cơ gian lận, pha trộn các thành phần không cần thiết hoặc gây hại, đồng thời nâng cao chất lượng thực phẩm chức năng lưu hành trên thị trường”, TS Thịnh nói. Một mảng khác cũng đang “thả nổi” là hoạt động quảng cáo sản phẩm. Ông Thịnh cho biết, nhiều cá nhân nổi tiếng đang tham gia quảng bá sản phẩm thực phẩm chức năng mà không có căn cứ khoa học hoặc xác nhận nội dung quảng cáo. Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ phối hợp với Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch để siết chặt trách nhiệm của ba nhóm: cơ sở kinh doanh sản phẩm, đơn vị truyền thông phát hành quảng cáo (báo chí, truyền hình...) và cá nhân có ảnh hưởng tham gia quảng cáo. Đồng thời, cơ quan chức năng cũng đang xây dựng bộ quy tắc đạo đức ứng xử trong quảng cáo nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm với người tiêu dùng. Học hỏi kinh nghiệm các nước như Mỹ, Nhật Bản, cơ quan chức năng Việt Nam đang đề xuất mô hình kết hợp tiền kiểm kĩ lưỡng và hậu kiểm thường xuyên, bao gồm cả hậu kiểm định kì và đột xuất. Các đợt kiểm tra này có thể được khởi xướng từ phản ánh của báo chí, người dân hoặc doanh nghiệp. “Chúng tôi sẽ phát huy hệ thống kiểm nghiệm để chủ động lấy mẫu trên thị trường, không chỉ dựa vào hồ sơ doanh nghiệp nộp. Một sản phẩm chất lượng không thể chỉ kiểm soát bằng giấy tờ”, ông Thịnh nhấn mạnh. Ngoài ra, để kiểm soát hiệu quả hơn, Bộ Y tế đang phối hợp với các viện chuyên môn để xây dựng bộ tiêu chuẩn chất lượng thống nhất dành cho thực phẩm chức năng. THÁI HÀ Hiện nay, nhiều sản phẩm được quảng cáo, rao bán là thuốc trên các sàn thương mại điện tử, song khi kiểm tra lại không có hóa đơn, không rõ nguồn gốc, xuất xứ. TS Tạ Mạnh Hùng cho biết, theo quy định pháp luật, khái niệm thuốc được xác định rất rõ. Tuy nhiên, trong thực tế, không ít thực phẩm chức năng được “thổi phồng” công dụng để đánh đồng với thuốc chữa bệnh. “Thuốc giả trên thị trường hiện nay chủ yếu do các đối tượng không có giấy phép sản xuất, kinh doanh hợp pháp, tự chế tạo và phân phối bất hợp pháp qua mạng, đường xách tay. Chúng tôi đã phát hiện hàng loạt vụ việc nhờ công tác kiểm tra, giám sát phối hợp giữa các viện kiểm nghiệm và lực lượng chức năng”, ông Hùng nói. Theo TS Hùng, nhiều địa phương vẫn gặp khó trong việc xác định thuốc giả, thuốc kém chất lượng, dù thủ đoạn của các đối tượng không quá tinh vi. “Chỉ cần một chút kinh nghiệm, các cơ sở kinh doanh cũng có thể nhận ra đây là thuốc giả. Tuy nhiên, vẫn có không ít nhà thuốc, đặc biệt là cơ sở nhỏ lẻ, dễ dàng tiếp tay cho thuốc không rõ nguồn gốc”, ông Hùng nhấn mạnh. Một thực tế khác là hệ thống kiểm nghiệm nhà nước hiện nay đang gặp khó khăn do thiếu nhân lực, nguồn lực. Cả nước hiện có 3 viện kiểm nghiệm thuốc trung ương và 62 trung tâm kiểm nghiệm tại địa phương. Hằng năm, các đơn vị này lấy khoảng 40.000 mẫu thuốc kiểm tra, phát hiện hàng trăm mẫu thuốc không đạt chất lượng và hàng chục mẫu thuốc giả. Tuy nhiên, với khối lượng lớn như vậy, theo ông Hùng, “một mình ngành Y tế không thể kham nổi”. Do đó, ông kiến nghị cần sự vào cuộc mạnh mẽ của các ngành chức năng và sự tham gia giám sát từ chính người dân. “ĐIỂM NÓNG” TIẾP THEO Mĩ phẩm cũng là mặt hàng có nguy cơ bị làm giả cao và khó kiểm soát. TS Hùng cho biết, hiện hoạt động công bố mĩ phẩm được thực hiện theo phương thức “hậu kiểm”, tức doanh nghiệp chỉ cần nộp phiếu công bố, không cần kiểm tra trước khi lưu hành. Mĩ phẩm nhập khẩu do Cục Quản lí Dược tiếp nhận công bố, còn mĩ phẩm sản xuất trong nước do sở y tế địa phương tiếp nhận. Tuy nhiên, khâu hậu kiểm hiện nay gặp nhiều vướng mắc. “Số lượng doanh nghiệp kinh doanh mĩ phẩm rất lớn, lực lượng hậu kiểm lại mỏng. Chúng ta chưa thể lấy đủ mẫu lưu hành để kiểm tra. Hơn nữa, mĩ phẩm không bị quản lí chặt như thuốc nên quy định còn thiếu và lỏng lẻo”, ông Hùng thừa nhận. HÀ MINH 6 n Thứ Ba n Ngày 27/5/2025 Thực phẩm chức năng giả kém chất lượng “lọt lưới” do quy định “tự công bố” ngày càng phổ biến. Theo TS Chu Quốc Thịnh, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), hệ thống pháp lí đang tồn tại nhiều kẽ hở cần được gấp rút sửa đổi để siết chặt quản lí loại sản phẩm này. Công an Hà Nội thu giữ thực phẩm chức năng vi phạm SIẾT QUẢN LÍ THUỐC, THỰC PHẨM CHỨC NĂNG: KHOA GIÁO Hiện nay, quản lí thực phẩm chức năng đang do ba bộ cùng phụ trách gồm Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp & Môi trường và Bộ Công Thương. Tuy nhiên, trong bối cảnh các hình thức kinh doanh mới và thủ đoạn làm giả ngày càng tinh vi, TS Thịnh cho biết Bộ Y tế đang đề xuất bổ sung thêm vai trò của Bộ Công an, Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch và Bộ Khoa học & Công nghệ để tạo cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả hơn. Để khắc phục bất cập, Bộ Y tế đang xây dựng và sẽ trình Chính phủ ban hành nghị định riêng về quản lí mĩ phẩm. Dự kiến nghị định mới sẽ quy định đầy đủ từ điều kiện sản xuất, công bố, kinh doanh đến hậu kiểm, truy xuất nguồn gốc, giúp nâng cao hiệu quả quản lí và bảo đảm an toàn cho người sử dụng. Bài toán hậu kiểm Thuốc giả bị cơ quan chức năng thu giữ Tình trạng thuốc giả, mĩ phẩm kém chất lượng lưu hành trên thị trường đặt ra thách thức lớn với công tác quản lí nhà nước. Theo TS Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lí Dược (Bộ Y tế), việc ngăn chặn đòi hỏi sự phối hợp liên ngành và sự tham gia giám sát từ chính người dân. Lấp lỗ hổng pháp lí
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==