5 nThứ Ba n Ngày 27/5/2025 XÃ HỘI Từ thực tiễn kiểm nghiệm tại tuyến đầu, ThS Nguyễn Thị Trúc Vân, Phó phòng Kế hoạch Tổng hợp, Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM chia sẻ, trong ba năm qua, số mẫu dịch vụ kiểm nghiệm tại viện đã tăng nhanh, từ 1.695 mẫu năm 2022 lên hơn 2.300 mẫu vào năm 2024. Đáng lo ngại là số lượng thuốc giả phát hiện cũng gia tăng đáng kể, từ 5 mẫu năm 2022 lên tới 40 mẫu trong năm 2024, bao gồm cả thuốc hóa dược không chứa dược chất và thuốc dược liệu bị pha trộn tân dược. Các mẫu này được gửi đến từ nhiều nguồn như cơ quan công an, trung tâm kiểm nghiệm tuyến tỉnh, bệnh viện và cả người dân. Viện cũng chủ động theo dõi các cảnh báo quốc tế, triển khai kiểm nghiệm theo thông tin cảnh báo và phối hợp cùng các đoàn kiểm tra liên ngành để phản ứng nhanh. Tuy nhiên, bà Vân nhận định công tác lấy mẫu phục vụ kiểm nghiệm hiện đang gặp nhiều rào cản. Nhân sự của Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM không có chức năng kiểm soát chất lượng nên thường bị các cơ sở từ chối khi yêu cầu lấy mẫu. Các lý do từ chối phổ biến bao gồm không có người có thẩm quyền, không ký biên bản, không xuất hóa đơn, hoặc từ chối thanh toán sau lấy mẫu. Việc lấy mẫu trên nền tảng thương mại điện tử cũng chưa có quy định và quy trình rõ ràng, gây vướng mắc trong lập biên bản và niêm phong mẫu. Bên cạnh đó, ngân sách nhà nước hiện khó thanh toán mua mẫu do quy định chặt chẽ về hóa đơn, chuyển khoản và quy trình đấu thầu. “Chất chuẩn để kiểm nghiệm, nhất là đối với biệt dược gốc hoặc thuốc đặc trị thường không có sẵn, giá cao và rất ít nhà cung cấp đáng tin cậy. Có trường hợp viện phải chi gần 500 triệu đồng chỉ để mua chất chuẩn kiểm nghiệm tám mẫu thuốc điều trị HIV”, bà Vân nói. Từ thực tế này, đại diện Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM kiến nghị cần có cơ chế linh hoạt hơn cho công tác lấy mẫu và mua chất chuẩn. Chỉ khi các vướng mắc này được tháo gỡ, công cụ kiểm nghiệm mới thực sự phát huy hiệu quả trong cuộc chiến chống thuốc giả, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. ANH NHÀN - VÂN SƠN Gian nan kiểm nghiệm thuốc giả ThS Nguyễn Thị Trúc Vân, Phó Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM nhận định công tác lấy mẫu phục vụ kiểm nghiệm thuốc giả hiện đang gặp nhiều rào cản ẢNH: DUY ANH HỆ LỤY THẬT cho doanh nghiệp phát triển. Thứ tư, cần cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền rõ ràng để tăng hiệu quả thực thi chính sách. Thứ trưởng Tuyên cũng cho biết, từ nay đến 15/6, Bộ Y tế sẽ tiếp tục triển khai các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ trong tháng cao điểm phòng, chống hàng gian, hàng giả. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, đây không thể là cuộc chiến chỉ diễn ra trong một tháng mà cần là một cuộc chiến lâu dài, liên tục và toàn diện. Về mặt pháp lý, Thứ trưởng đề nghị sửa đổi các quy định liên quan đến Luật Dược, Luật Hình sự để tăng chế tài xử phạt hành vi sản xuất và buôn bán thuốc giả. Đồng thời, cần nâng cao năng lực kiểm tra, hậu kiểm, tăng cường truy xuất nguồn gốc thuốc. Đặc biệt, ứng dụng công nghệ như AI, blockchain, mã QR để người dân có thể tự kiểm tra nguồn gốc sản phẩm là điều cấp thiết. Cùng với đó, Bộ Y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an, các lực lượng chức năng, truyền thông và chính quyền địa phương để thanh tra, kiểm tra, xử lý hành chính và hình sự các vụ việc liên quan đến thuốc giả. Những doanh nghiệp, sản phẩm vi phạm sẽ bị công bố công khai nhằm cảnh báo cộng đồng. “Cuộc chiến chống thuốc giả không chỉ cần thể chế đầy đủ mà còn đòi hỏi sự nghiêm túc trong thực thi, từ Trung ương đến địa phương. Luật Dược sửa đổi năm 2024 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7, phân cấp mạnh cho địa phương trong quản lý nhà thuốc. Chính quyền các tỉnh, thành phải chịu trách nhiệm, không thể đổ lỗi cho trung ương”, Thứ trưởng Tuyên nói. Theo Thứ trưởng Tuyên các cơ quan quản lý nhà nước hiện gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản lý việc sản xuất, tiêu thụ và sử dụng thuốc. Thực tế, nhiều nhà máy ban đầu sản xuất thuốc đầu đạt chuẩn nhưng sau đó gian dối làm giảm chất lượng thuốc. Trong khi đó người dân có thói quen dùng đơn thuốc của người khác để tự mua thuốc làm gia tăng nguy cơ sử dụng thuốc giả, thuốc kém chất lượng. Một thực trạng đáng buồn khác là cán bộ tiếp tay cho sai phạm. Đơn cử như vụ việc 5 cán bộ Cục An toàn thực phẩm bị khởi tố vì liên quan đến thực phẩm giả hay nhiều vụ việc liên quan thuốc giả bị phát hiện tại Thanh Hóa. Điều đó cho thấy không thể nương tay với bất kỳ hành vi tiếp tay, bao che hoặc thiếu trách nhiệm nào trong quản lý. “Bộ Y tế sẽ tiếp tục đồng hành cùng các cơ quan, doanh nghiệp, chuyên gia và báo chí để thúc đẩy công cuộc phòng chống thuốc giả một cách hiệu quả và bền vững”, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nói. ANH NHÀN - VÂN SƠN thuyết phục người tiêu dùng. Nhiều sản phẩm được quảng cáo là sữa hoặc thuốc nhưng thực chất tên gọi theo công bố và ghi nhãn sản phẩm lại là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm bổ sung, sản phẩm dinh dưỡng công thức hoặc thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt”, ông Huy nói. TS.DS Nguyễn Quốc Bình, Phó giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, các ca cấp cứu vì biến chứng do dùng thuốc xách tay không hiếm gặp. Có trường hợp người bệnh bị sốc nhiễm khuẩn, nhưng vì dùng kháng sinh không rõ nguồn gốc nên phản ứng điều trị không đạt, dẫn đến tử vong. “Mỗi giờ trôi qua mà không có thuốc đúng, cơ hội sống giảm đáng kể. Với thuốc giả, thuốc kém chất lượng, người bệnh đang mất đi thời gian vàng quý giá nhất”, ông Bình cảnh báo. Theo ông Bình, hầu hết thuốc xách tay đều không có thông tin chính thức về lô sản xuất, nhà cung cấp hay hạn dùng rõ ràng. Khi xảy ra phản ứng bất lợi, bác sĩ không thể truy vết, không có mẫu lưu để đối chiếu, khiến công tác điều trị gặp khó khăn. Ngay cả hệ thống cảnh giác dược cũng trở nên vô hiệu nếu không xác định được sản phẩm cụ thể. DỄ DÃI VỚI THUỐC ĐÔNG Y, THỰC PHẨM CHỨC NĂNG Theo GS.Nguyễn Đức Tuấn, Phó trưởng khoa Dược (Đại học Y Dược TPHCM), nhóm thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe đang là lỗ hổng lớn vì không cần kiểm nghiệm khắt khe như thuốc. Các sản phẩm này được tự công bố, trong khi nếu không chứng minh được nguồn gốc dược liệu thì rất khó kiểm soát chất lượng. Đây là lý do khiến việc xử lý các sản phẩm giả dạng thuốc hoặc có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng gặp không ít trở ngại. Đánh giá về hệ thống kiểm soát chất lượng thuốc hiện nay, ông Tuấn cho biết ngành Dược có mạng lưới hai cấp, ở Trung ương và các trung tâm kiểm nghiệm tỉnh. Bên cạnh đó là hệ thống các nhà máy sản xuất đạt chuẩn. Ngoài ra, các trường đại học chuyên ngành cũng tích cực tham gia vào công tác kiểm nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng thuốc lưu hành. Tuy vậy, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu hậu kiểm. Có những loại thuốc được cấp số đăng ký lưu hành, kiểm nghiệm đạt yêu cầu, nhưng trong quá trình sử dụng mới phát sinh vấn đề do điều kiện bảo quản hoặc tác dụng không mong muốn. Đây là những cảnh báo cần được chú ý thông qua hệ thống theo dõi hậu kiểm. Theo GS.Nguyễn Đức Tuấn, nhiều vụ thuốc giả bị phát hiện gần đây tại các địa phương như Bến Tre, Thanh Hóa đều có liên quan đến dược sĩ. Điều này cho thấy bên cạnh chuyên môn, vấn đề đạo đức nghề nghiệp cũng rất quan trọng. “Đào tạo y đức từ ghế nhà trường là nền tảng cần thiết để sinh viên ngành Dược không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có trách nhiệm với cộng đồng”, ông Tuấn nói. Từ góc nhìn pháp luật, luật sư Phan Thành Tâm (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng, các chế tài hiện hành vẫn còn quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe. “Có vụ việc gây hậu quả chết người nhưng chỉ xử phạt hành chính, thậm chí cho hưởng án treo. Trong khi đó, mạng sống người dân là không thể đánh đổi,” ông Tâm nói. Luật sư Tâm đề xuất cần sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự để tăng hình phạt và mở rộng chế tài xử lý hành vi liên quan đến thuốc giả. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện cơ chế tiền kiểm, hậu kiểm; xác định rõ cơ quan chủ trì xử lý; đẩy mạnh phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, thiết lập đường dây nóng tố giác, giám sát quảng cáo kinh doanh thuốc và thực phẩm chức năng trên mạng; đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong kiểm soát thuốc qua biên giới. ANH NHÀN - VÂN SƠN Chống thuốc giả là cuộc chiến trường kỳ Phát biểu tại hội thảo, nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập báo Tiền Phong cho rằng hội thảo là chủ đề nóng và cấp thiết, trong bối cảnh ngành dược đang chịu nhiều áp lực, còn người dân thì vẫn chưa thực sự an toàn trong hành trình tìm kiếm thuốc chữa bệnh đúng chất lượng, đúng nguồn gốc. Thuốc giả ngày nay không chỉ là những viên nén nhái bao bì. Chúng ngày càng tinh vi hơn, được sản xuất bằng công nghệ in ấn hiện đại, giả mã QR, giả bao bì chống hàng giả, khiến ngay cả người trong ngành cũng khó phân biệt. Trong khi đó, hệ thống giám sát hậu kiểm hiện nay vẫn còn phân tán, năng lực kiểm tra tại cơ sở nhiều nơi còn thiếu…Ngoài ra, lỗ hổng pháp lý cũng là một nguyên nhân khiến cho việc kiểm soát thuốc giả còn gặp khó khăn. “Thuốc giả không thể chống bằng một chiến dịch ngắn hạn, càng không thể trông chờ vào một vài cá nhân, tổ chức đơn lẻ. Đây là cuộc chiến trường kỳ đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ và bền bỉ của cả một hệ thống chính trị, từ các cơ quan quản lý nhà nước đến các cơ quan thực thi pháp luật, doanh nghiệp sản xuất, phân phối và cho đến người dân…”, nhà báo Phùng Công Sưởng nói. Nhà báo Phùng Công Sưởng kỳ vọng các ý kiến, hiến kế quý báu từ quý chuyên gia, đại biểu, doanh nghiệp và các cơ quan báo chí sẽ giúp tìm ra những kẽ hở pháp lý và bịt kín, đưa ra những kiến nghị xác đáng, từng bước thiết lập một hệ sinh thái dược phẩm an toàn, phát triển bền vững, hướng đến mục tiêu cuối cùng là bảo vệ sức khỏe nhân dân và cộng đồng. Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập báo Tiền Phong phát biểu tại hội thảo ẢNH: DUY ANH
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==