NHÛÄNG “AN-TA-NA-MÏ-RA” TRÏN ÀAÃO An-ta-na-mï-ra laâ tïn möåt con lúån trong tiïíu thuyïët “Àaão chòm” cuãa nhaâ thú Trêìn Àùng Khoa. Tûúng truyïìn con lúån naây rêët khön, biïët laâm xiïëc vaâ àûúåc lñnh àaão àùåc biïåt yïu quyá. Trong àiïìu kiïån nûúác ngoåt khan hiïëm, lñnh coân phaãi tùæm nûúác biïín, uöëng nûúác biïín, àöån thïm nûúác biïín àïí nêëu cúm, thò An-tana-mï-ra àûúåc thûãa hùèn möåt suêët riïng, àïí noá ùn, uöëng, thêåm chñ tùæm… cho khoãi öëm. Cêu chuyïån naây àûúåc Trêìn Àùng Khoa kïí caách àêy hún 2 thêåp kyã, nhûng trong chuyïën ra thùm Trûúâng Sa vaâo cuöëi thaáng 4/2025, töi ngúä noá nhû múái vûâa xaãy ra àêu àêy. Úà àaão Cö Lin, lúån vaâ võt chung möåt chuöìng. Con lúån nùçm daâi dûúái caái nùæng gùæt, thúã phò phoâ nhû thïí cuäng hiïíu viïåc töìn taåi cuãa mònh laâ chuyïån khöng hïì àún giaãn. Noá àûúåc chùm bùçng nûúác ngoåt, thûá maâ lñnh àaão phaãi chùæt tûâng gioåt, vaâ söëng trong khu chuöìng àûúåc choån úã núi kñn gioá nhêët àaão. Tûâng suêët nûúác cêëp cho lúån phaãi tñnh theo àún võ lñt, chñnh xaác vaâ khöng thûâa. Möåt con lúån “tiïu chuêín” cêìn àïën 4 lñt nûúác ngoåt möîi ngaây, tûúng àûúng khêíu phêìn cuãa hai ngûúâi. Möåt thaáng: 120 lñt. Möåt nùm: hún 1.400 lñt nûúác quyá nhû vaâng giûäa biïín. Taiå àaoã Àa á Thõ, mötå àaoã chòm nhoã àïnë mûcá “noiá mötå cêu la â hïtë ” nhû cêu thú cuaã Hûuä Thónh, vênî co á ga,â võt, ngan, vaâ ca ã 9 con choá àûúcå chiïnë sô chùm socá cêní thênå . Chuönì g ga â dûnå g bùnç g gö î thaiã tû â tauâ , hanâ g raoâ tênå dunå g tû â vaná chú ã hanâ g, vûúnâ che nùnæ g cho àanâ vêtå nuöi cunä g àûúcå dûnå g thu ã cöng tû â nhûnä g gò àaoã co.á Thiïëu taá Nguyïîn Maånh Tuêën, chñnh trõ viïn àaão Àaá Thõ cho biïët: “Úà àêët liïìn thò chùn nuöi, tröìng troåt laâ nghïì. Úà àaão, àoá laâ nhiïåm vuå. Tröìng àûúåc múá rau muöëng xanh tûúi laâ thêëy yïn têm röìi, vò anh em àúä phaãi ùn àöì höåp. Möîi lêìn thêëy mêm cúm coá rau àaão laâ thêëy cöng mònh àöí möì höi khöng phñ”. Úà Trûúâng Sa, möîi àaão coá möåt töí chùn nuöi, vúái lõch phoâng dõch àûúåc lêåp theo muâa, giöëng lúån, gaâ, ngan, võt… àûúåc tuyïín choån kyä àïí chõu àûúåc khñ hêåu gioá mùån. Coá luác biïín àöång, lñnh phaãi coäng caã àaân lúån lïn phoâng úã àïí traánh ngêåp. Chuyïån tûúãng àuâa, nhûng laâ thûåc tïë diïîn ra trong nhiïìu àúåt aáp thêëp. Àaiå ta á Phamå Vùn Tho,å Chñnh uyã Lûä àoanâ 146 (Àoanâ Trûúnâ g Sa), chia se:ã “Thûcå phêmí tûúi khöng phaiã lucá naoâ cunä g tiïpë tï ë kõp ra àaoã , nhêtë la â trong muaâ biïní àönå g. Vò vêyå , viïcå trönì g rau, nuöi lúnå ú ã cacá àaoã la â cacá h lamâ rêtë thiïtë thûcå àï í öní àõnh sinh hoatå , giû ä sûcá khoeã cho bö å àöiå . Möiî àaoã coá àiïuì kiïnå khacá nhau, nïn phaiã linh hoatå . Viïcå nayâ khöng múiá , nhûng canâ g lamâ baiâ banã thò anh em canâ g chu ã àönå g, khöng bõ àönå g vï ì hêuå cênì trong nhûnä g thúiâ àiïmí kho á khùn”. TRÖÌNG CÊY GIÛÄA GIOÁ, TRÖÌNG RAU GIÛÄA MUÖËI Khöng gian trïn àaão vöën àaä chêåt. Nhûng bùçng àuã thûá saáng kiïën, lñnh àaão vêîn xoay xúã coá àûúåc nhûäng vûúân rau xanh, thûá xa xó nhêët giûäa àaåi dûúng. Cacá h trönì g rau cunä g mang àùcå trûng riïng tuyâ theo yïuë tö ë “chòm,” “nöií ” cuaã tûnâ g àaoã . Nïuë nhû ú ã cacá àaoã nöií Trûúnâ g Sa, Sinh Tönì , Àa á Têy A… rau àûúcå trönì g trong nhûnä g khu vûúnâ nho,ã thò taiå cacá àaoã chòm nhû Cö Lin, Len Àao, Àaá Thõ… nhûnä g ngûúiâ lñnh àaoã laiå phaiã trönì g trong tûnâ g khay nhûaå va â chêuå àa,á àùtå úã trong “vûúnâ ” àûúcå che chùnæ ky ä nhû “nha”â . Chûa hïtë , tuyâ theo muaâ gio,á vûúnâ rau cuaã nhûnä g àaoã chòm seä xï dõch tû â Nam sang Bùcæ hoùcå ngûúcå laiå . Muaâ mûa, nhúâ co á nguönì nûúcá ngotå tû å nhiïn vaâ àö å êmí cao, phênì lúná cacá àaoã ú ã Trûúnâ g Sa àïuì tû å tucá àûúcå rau xanh. Luönë g rau caiã , rau muönë g, rau dïnì , rau ngotá , munâ g túi… phatá triïní nhanh, àuã cung cêpë cho nhu cêuì sinh hoatå thûúnâ g xuyïn cuaã bö å àöiå . Tuy nhiïn, vaoâ muaâ khö, khi nùnæ g gùtæ keoá daiâ va â gio á muöië thöií manå h, lûúnå g nûúcá ngotå phaiã ûu tiïn cho sinh hoatå , viïcå trönì g rau trúã nïn kho á khùn hún nhiïuì . Àï í khùcæ phucå , bö å àöiå cacá àaoã nghô ra àuã cacá h ûná g biïnë . Phö í biïnë nhêtë la â u ã gia á àö î bùnç g höpå xöpë tênå dunå g tû â hanâ g tiïpë tï,ë vaâ muöië dûa caiã trong cacá hu ä nho.ã Vanå Thanh Triïuì , chiïnë sô àaoã Àa á Thõ, chia se:ã “Rau ñt thò tuiå em tûå lamâ gia,á muöië dûa. Ùn kemâ cúm vûaâ chönë g nganá , vûaâ àamã baoã àu ã chêtë . Lucá àêuì tûúnã g chuyïnå nho,ã lamâ chúi thöi, nhûng nhúâ vêyå ma â suötë mêyë ngayâ tiïpë tï ë bõ trï,î àaoã vênî duy trò àûúcå bûaä ùn co á rau àïuì àùnå ”. Àaoã Àa á Têy A tûnâ g khiïnë àoanâ cöng tacá ngú ä nganâ g khi khoe nhûnä g göcë dûa hêuë tûúi tötë , qua ã to vo ã xanh mûútá giûaä nùnæ g va â gio.á Bñ quyïtë nùmç ú ã nhûnä g hö ë bï töng, phênì conâ laiå khi xêy dûnå g àaoã , àûúcå tênå dunå g lamâ bêuì àêtë trönì g cêy. Ngûúiâ lñnh trönå àêtë vúiá catá , phên vi sinh röiì canh tûúiá bùnç g nûúcá ganå locå , ngayâ hai lênì . Khöng khñ trönì g trotå ú ã àêy co á töí chûcá nhû mötå àún võ chiïnë àêuë . Co á sö í ghi chepá ngayâ gieo, lõch boná phên, thúiâ àiïmí thu hoacå h. Co á caná bö å phuå tracá h tûnâ g khu luönë g. Co á thúiâ gian sinh hoatå tùng gia xen keä giûaä cacá ca trûcå . “Thanâ h qua ã nayâ nhòn thò àún gianã , nhûng thûcå ra la â cöng sûcá tñch luyä tûnâ g ngayâ ”. Àaiå ta á Phamå Vùn Thoå nhênå xetá . “Ú Ã àêtë liïnì , dûa honã g thò trönì g laiå . Ú Ã àaoã , möiî hatå giönë g laâ mötå lênì thû ã nghiïmå . Bö å àöiå phaiã tûå àiïuì chónh cacá h trönì g cho phuâ húpå vúiá khñ hêuå , thö í nhûúnä g va â ca ã àiïuì kiïnå sinh hoatå chung. Ba nùm nay, möiî nùm Àa á Têy A thu hoacå h tû â 400600 qua ã dûa möiî vu.å Thanâ h qua ã nayâ cho thêyë , nïuë kiïn trò, àaoã co á thï í chuã àönå g phênì naoâ nguönì rau cu,ã khöng hoanâ toanâ phu å thuöcå vaoâ tauâ tiïpë tï”ë . Trïn àaoã Sinh Tönì , “ùn rau thoaiã maiá ”, la â cumå tû â hiïmë hoi nhûng coá thêtå . Àu àu ã ú ã àêy cêy naoâ cêy nêyë àïuì sai trôu trõt, quaã mocå thanâ h chumâ , taná la á sum suï, àuã cung cêpë àïuì àùnå cho bûaä ùn hùnç g ngayâ . Mûúpá , bêuì , bñ cunä g àûúcå trönì g xen ke ä trong khu àêtë tùng gia. Böå àöiå caiã taoå àêtë bùnç g cacá h trönå thïm phên chuönì g va â àêtë munâ do tauâ vênå chuyïní ra. Nhúâ khñ hêuå nùnæ g nhiïuì , laiå co á kinh nghiïmå chùm socá tñch luyä qua tûnâ g muaâ gio,á nïn rau traiá ú ã àêy phatá triïní kha á öní àõnh. Chiïnë sô úã àaoã kï,í nhiïuì àútå tiïpë tï ë bõ gianá àoanå do biïní àönå g, chñnh nhûnä g luönë g mûúpá , göcë bêuì àa ä “cûuá ” àaoã qua tuênì lï î thiïuë rau xanh. Cuäng úã Sinh Töìn, anh Phaåm Thuác, möåt höå dên àõnh cû, àaä khiïën nhiïìu ngûúâi bêët ngúâ khi tröìng thaânh cöng buåi mña tñm ngay trong vûúân nhaâ. Giöëng mña anh xin tûâ àêët liïìn, mang ra àaão theo chuyïën taâu tiïëp tïë. Ban àêìu, anh chó àõnh thûã tröìng cho vui, nhûng nhúâ chõu khoá caãi taåo àêët, uã phên hûäu cú, giûä êím bùçng caách phuã göëc vaâ tûúái nûúác gaån loåc àïìu àùån, cêy mña beán rïî vaâ phaát triïín töët. Mña ra loáng àïìu, voã tñm àêåm, ruöåt ngoåt àêåm vaâ moång nûúác, khöng khaác gò mña tröìng úã àêët liïìn. Möîi lêìn thu hoaåch, anh Thuác laåi chia seã cho haâng xoám vaâ böå àöåi trïn àaão, nhû möåt moán quaâ nhoã tûâ àêët. “Luác àêìu töi cuäng khöng tin mña chõu nöíi gioá biïín. Nhûng cêy söëng àûúåc. Maâ söëng khoãe”. anh noái. n Phoáng sûå Chuã nhêåt 11/5/2025 5 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Tû â àaoã nöií àïnë àaoã chòm, àêu àêu cunä g thêyë boná g daná g vûúnâ rau, chuönì g lúnå , lu gia á àö…î Khöng coá ky ä sû nöng nghiïpå , canâ g khöng co á bacá sô thu á y. Nhûng lñnh àaoã Trûúnâ g Sa vênî biïtë cacá h trönì g dûa trong höë bï töng, nuöi lúnå bùnç g nûúcá ngotå tiïtë kiïmå , va â giû ä cho bûaä ùn luön coá rau xanh, caã khi biïní àönå g khiïnë viïcå tiïpë tïë gianá àoanå . [ HANÅ H ÀÖ Î ] Dûa hêuë ú ã àaoã Àa á Têy A chuêní bõ àûúcå thu hoacå h Quan tronå g nhêtë la â y á thûcá tû å chuã Thûúnå g ta á Buiâ Xuên Bònh, Chñnh uyã Vunâ g 4 Haiã quên chia se:ã “Chuná g töi xacá àõnh ro:ä Thûcå tucá binh cûúnâ g la â mötå yïu cêuì thûcå tï,ë gùnæ vúiá truyïnì thönë g xêy dûnå g lûcå lûúnå g vûnä g manå h cuaã quên àöiå nhên dên Viïtå Nam tû â thúiâ chiïnë àïnë thúiâ bònh. Ú Ã Trûúnâ g Sa, àiïuì nayâ canâ g thï í hiïnå ro:ä Khöng gian chêtå , khñ hêuå khùcæ nghiïtå , viïcå tiïpë tï ë phu å thuöcå nhiïuì vaoâ thúiâ tiïtë , nïuë khöng chuã àönå g àûúcå nguönì thûcå phêmí taiå chö,î thò khöng thï í àamã baoã sûcá khoeã va â sû å öní àõnh lêu daiâ cho lûcå lûúnå g lamâ nhiïmå vu.å Tû â nhiïuì nùm nay, cacá àaoã àïuì chu ã àönå g quy hoacå h laiå khu tùng gia, triïní khai chùn nuöi, trönì g trotå theo mö hònh phuâ húpå vúiá tûnâ g àiïuì kiïnå cu å thï:í àaoã nöií , àaoã chòm, diïnå tñch hepå hay khñ hêuå khùcæ nghiïtå . Co á núi trönì g rau trong thunâ g xöpë , co á núi tênå dunå g hö ë bï töng cuä àï í trönì g dûa, mûúpá , àu àu.ã Chuönì g traiå àûúcå bö ë trñ gonå , kñn gio,á dï î vï å sinh, ñt tiïu hao nûúcá ngotå . Têtë ca ã mö hònh tùng gia àïuì do chñnh böå àöiå tû å thûcå hiïnå . Khöng coá chuyïn gia, nhûng bùnç g kinh nghiïmå , sû å saná g taoå vaâ tinh thênì tracá h nhiïmå , anh em vênî àamã baoã àûúcå nguönì rau xanh, thõt tûúi cho àún võ. Àiïuì quan tronå g nhêtë khöng phaiã la â nùng suêtë , ma â la â y á thûcá tû å chu.ã Khi bö å àöiå lamâ àûúcå viïcå êyë , cunä g àönì g nghôa vúiá viïcå àang giûä vûnä g thï ë trênå hêuå cênì trïn tuyïnë àêuì ”. Chuyïnå “thûcå tucá binh cûúâng” úã Trûúâng Sa Chuönì g lúnå trïn àaoã chòm Cö Lin Buiå mña quyá gia á cuaã gia àònh anh Thucá
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==