Chuã nhêåt 11/5/2025 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Nhòn ra thïë giúái 12 Cuönë sacá h múiá cuaã Tiïnë sô Eric Topol khöng chó xem xetá cacá phûúng phapá keoá daiâ tuöií tho,å ma â conâ tòm cacá h thacá h thûcá “sûå nhamã nhñ” cuaã cacá phong traoâ phanã khoa hocå - sau khi àaiå dõch COVID dûúnâ g nhû khiïnë chuná g phatá triïní manå h me ä àùcå biïtå trong xaä höiå My.ä “Cuönë sacá h nayâ àang cöë gùnæ g lamâ saná g to ã sû å thêtå , bacá bo ã khoa hocå gia ã vaâ ve ä nïn mötå bûcá tranh lacå quan vïì cacá h chuná g ta co á thï í ngùn ngûaâ ba cùn bïnå h lamâ anã h hûúnã g àïnë tuöií tho”å , öng Topol, nhaâ saná g lêpå Viïnå nghiïn cûuá Scripps vaâ la â bacá sô tim macå h, cho biïtë . Cuönë sacá h múiá cuaã öng, coá tïn “Super Agers: An Evidence-Based Approach to Longevity” (Ngûúiâ siïu cao tuöií : Phûúng phapá sönë g lêu dûaå trïn thûcå chûná g). Öng Topol lêpå luênå rùnç g, chuná g ta àang ú ã thúiâ àiïmí thñch húpå àï í têpå trung ngùn ngûaâ ba cùn bïnå h lúná : ung thû, bïnå h tim vaâ bïnå h thoaiá hoaá thênì kinh, dûaå vaoâ dû ä liïuå sinh trùcæ hocå múiá co á va â sùpæ co,á cunä g nhû sûcá manå h tñnh toaná cuaã trñ tuïå nhên taoå . Cuöën saách nïu lïn nhûäng hiïíu biïët sêu sùæc cuãa öng Topol vïì “ngûúâi cao tuöíi khoãe maånh”, möåt nhoám maâ öng àaä xaác àõnh laâ nhûäng ngûúâi trïn 80 tuöíi nhûng khöng mùæc caác bïånh maån tñnh nhû phêìn lúán ngûúâi Myä treã tuöíi hún. Y HOÅC CHÑNH XAÁC Àï í minh hoaå cho kiïuí sûcá khoeã ly á tûúnã g ma â öng Topol hònh dung, öng nhùcæ àïnë mötå trong nhûnä g bïnå h nhên cuaã mònh: Baâ LR, 98 tuöií . Baâ LR khöng mùcæ bïnå h manå tñnh naoâ , ngoaiå trû â chûná g phu â nï,ì ma â ba â àang gùpå öng Topol àïí chûaä trõ. Baâ vênî tû å laiá xe àïnë phonâ g khamá cuaã öng. Àï í ñt bõ bïnå h hún, moiå ngûúiâ cênì mötå àún thuöcë àûúcå ca á nhên hoaá àï í giupá ngùn ngûaâ cacá tònh tranå g bïnå h hònh thanâ h trong nhiïuì nùm. Triïtë lyá nayâ àûúcå goiå la â “y hocå chñnh xacá ”. Quan niïmå cuaã öng Topol vïì sûcá khoeã lêu daiâ khacá vúiá mötå sö ë tû tûúnã g àaná g chu á y á khacá , nhû cuaã nhûnä g ngûúiâ phanã àöië vùcæ -xin va â tû â chöië khoa hocå hiïnå àaiå . Öng Topol tin rùnç g vùcæ -xin se ä giupá chuná g ta tiïnë túiá mötå tûúng lai maâ cacá ûná g dunå g cuaã no á co á thï í àûúcå mú ã rönå g àï í ngùn ngûaâ ung thû hoùcå bïnå h Alzheimer. TS Eric Topol àïì xuêtë kïtë húpå cacá biïnå phapá can thiïpå y tï ë nayâ vúiá mötå löië sönë g lanâ h manå h: ùn nhiïuì traiá cêy, rau, nguä cöcë nguyïn hatå va â ca á (àöi khi àûúcå goiå la â chï ë àö å ùn Àõa Trung Haiã ), lûúnå g caffeine vaâ rûúuå vûaâ phaiã , têpå thï í ducå thûúnâ g xuyïn, tñch cûcå hoatå àönå g xa ä höiå va â ngu ã sêu. “Hiïní nhiïn laâ moiå ngûúiâ àïuì nïn lamâ têtë ca ã nhûnä g àiïuì nayâ ”, öng Topol noiá . “Vênë àï ì ú ã àêy la:â hêuì nhû khöng ai tuên theo ca”ã . Theo öng, y hoåc caá nhên hoáa vaâ chñnh xaác coá thïí vûúåt qua raâo caãn lúán nhêët: haânh vi con ngûúâi. Thoái quen ùn uöëng vaâ têåp thïí duåc rêët khoá thay àöíi, ngay caã khi bùçng chûáng vïì nhûäng lúåi ñch cuãa chuáng rêët thuyïët phuåc. “Tuy nhiïn, nïuë chuná g töi noiá cu å thï í “Banå co á nguy cú gùpå bïnå h” thò noá trú ã thanâ h mötå ruiã ro thûcå sû.å Khi bacá sô co á thï í xacá nhênå àiïuì ào á dûaå trïn nhiïuì dû ä liïuå khacá nhau, moiå ngûúiâ se ä hiïuí ro ä bïnå h naoâ ho å cênì phaiã traná h, va â cacá h ho å co á thï í ngùn ngûaâ àûúcå no”á , öng noiá . Öng Topol canã h baoá rùnç g, tûúng lai lacå quan nayâ àa ä thay àöií àaná g kï í trong nhûnä g thaná g gênì àêy, ñt nhêtë la â ú ã My.ä Khöng lêu sau khi öng viïtë xong cuönë sacá h, chñnh quyïnì Töní g thönë g Donald Trump àaä bö í nhiïmå öng Robert F. Kennedy Jr, lamâ Bö å trûúnã g Bö å Y tï.ë Öng Kennedy bacá bo ã nhiïuì nguyïn tùcæ cú banã cuaã y hocå hiïnå àaiå - tû â ly á thuyïtë nïnì tanã g vï ì vi trunâ g àa ä tönì taiå hanâ g thï ë kyã àïnë nguyïn lyá hiïnå àaiå hún rùnç g sûcá khoeã la â quyïnì con ngûúiâ . Kï í tû â khi nhêmå chûcá , öng Kennedy àa ä cùtæ giamã 20.000 nhên viïn khoiã Bö å Y tï,ë tûcá khoanã g mötå phênì tû lûcå lûúnå g. Trong quyá àêuì tiïn nùm 2025, öng àa ä huyã bo ã hanâ g trùm khoanã taiâ trú å taiå Viïnå Y tï ë Quöcë gia, àoná g bùng quy ä cho cacá nha â nghiïn cûuá vï ì cacá bïnå h nhû Alzheimer vaâ cùtæ giamã 2 ty ã USD vönë danâ h cho cacá khoanã taiâ trú å nghiïn cûuá khoa hocå . Öng àaä chêëm dûát nhiïìu chûúng trònh taåi Trung têm Kiïím soaát vaâ Phoâng ngûâa Dõch bïånh; àoáng cûãa caác phoâng xeát nghiïåm quan troång vïì bïånh lêy truyïìn qua àûúâng tònh duåc; àûa nhûäng ngûúâi uãng höå phong traâo chöëng vùæc-xin vaâo caác võ trñ coá quyïìn lûåc; vaâ thu höìi 11 tyã USD tiïìn quyä y tïë tûâ caác cöång àöìng àõa phûúng. Caác chuyïn gia khoa hoåc vúái nhiïìu thêåp kyã kinh nghiïåm àaä bõ buöåc thöi viïåc. Tuy nhiïn, têìm nhòn cuãa öng Topol vûún xa hún tònh hònh biïën àöång hiïån taåi úã Myä. Öng àïì cêåp àïën viïåc caác nûúác chêu Êu àaä cêëm nhiïìu chêët khöng laânh maånh tûâ rêët lêu trûúác khi Myä haânh àöång, nhû chêët phuå gia thûåc phêím vaâ caác chêët àöåc nhû chò. n Theo Tiïnë sô Eric Topol, ngûúiâ My ä co á thï í ngùn ngûaâ nhiïuì bïnå h liïn quan tuöií tacá va â co á cuöcå sönë g tronå venå hún, khi hoå tû â chöië cacá ly á thuyïtë phanã khoa hocå vaâ gia ã khoa hocå àang hoanâ h hanâ h hiïnå nay. Àïí trúã thaânh ngûúâi siïu cao tuöíi [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo theguardian.com, ngayâ 8/5/2025) Tiïnë sô Eric Topol Soáng êm thanh coá thïí aãnh hûúãng àïën caách caác tïë baâo cuãa chuáng ta hoaåt àöång - bao göìm caã viïåc ngùn chùån sûå phaát triïín cuãa chêët beáo. “Vò êm thanh khöng phaãi laâ vêåt chêët, nïn kñch thñch êm thanh laâ möåt cöng cuå khöng xêm lêën, an toaân vaâ tûác thúâi, vaâ coá thïí seä coá lúåi cho y hoåc vaâ chùm soác sûác khoãe trong tûúng lai”, taác giaã Masahiro Kumeta tuyïn böë. Êm thanh khöng chó laâ tiïëng öìn- noá thûåc chêët laâ caác soáng cú hoåc taåo ra caác rung àöång nhoã truyïìn qua khöng khñ, nûúác hoùåc thêåm chñ laâ caác mö. Con ngûúâi àaä biïët tûâ lêu rùçng àöång vêåt sûã duång rung àöång êm thanh trong xûúng cuãa chuáng àïí giao tiïëp vaâ thu thêåp thöng tin vïì möi trûúâng xung quanh, nhûng caác nhaâ khoa hoåc giúâ múái bùæt àêìu tòm hiïíu caách êm thanh aãnh hûúãng àïën chuáng ta úã cêëp àöå sêu hún. Nghiïn cûáu múái naây dûåa trïn möåt cöng trònh nùm 2018 cuãa öng Kumeta vaâ àöìng nghiïåp, trong àoá hoå phaát hiïån ra rùçng soáng êm coá thïí aãnh hûúãng àïën caác gen liïn quan àïën quaá trònh hònh thaânh xûúng vaâ chûäa laânh vïët thûúng. “Àïí nghiïn cûáu taác àöång cuãa êm thanh àïën hoaåt àöång cuãa tïë baâo, chuáng töi àaä thiïët kïë möåt hïå thöëng àïí àùåt caác tïë baâo nuöi cêëy giûäa soáng êm”, öng Kumeta noái. Hoå àaä thûã nghiïåm ba êm thanh trïn caác tïë baâo cú lêëy tûâ chuöåt: tiïëng öìn trùæng, êm 440 Hz (nöët “A” trïn àaân piano) vaâ êm 14 kHz (gêìn vúái êm cao nhêët maâ hêìu hïët moåi ngûúâi coá thïí nghe thêëy). Kïët quaã rêët àaáng kinh ngaåc. Chó sau hai giúâ tiïëp xuác vúái êm thanh, 42 gen àaä thay àöíi vaâ sau 24 giúâ, con söë lïn túái 145 gen. Phaãn ûáng cuãa caác tïë baâo phuå thuöåc vaâo têìn söë, cûúâng àöå vaâ kiïíu mêîu cuãa soáng êm, cuäng nhû tuây theo loaåi tïë baâo. Phaát hiïån quan troång nhêët cuãa nghiïn cûáu laâ soáng êm àaä ngùn chùån sûå biïåt hoáa tïë baâo múä - quaá trònh maâ tïë baâo múä tiïìn thên chuyïín thaânh tïë baâo múä trûúãng thaânh. Khi tiïëp xuác vúái rung àöång êm thanh, nhiïìu tïë baâo tiïìn thên múä khöng trûúãng thaânh thaânh tïë baâo múä nhû moåi khi. Coân nhûäng tïë baâo trûúãng thaânh chûáa ñt chêët beáo hún bònh thûúâng khoaãng 15%. Hiïåu ûáng naây xuêët hiïån khi caác tïë baâo coá tiïëp xuác vúái êm thanh hai giúâ möîi ngaây, trong ba ngaây liïn tiïëp. Cho duâ múái úã giai àoaån àêìu, caác nhaâ nghiïn cûáu tin rùçng àöåt phaá naây coá thïí dêîn àïën caác phûúng phaáp àiïìu trõ khöng xêm lêën múái giuáp höî trúå moåi thûá, tûâ quaãn lyá sûå trao àöíi chêët àïën àêíy nhanh quaá trònh chûäa laânh vïët thûúng. Nhoám cuãa öng Kumeta khöng àún àöåc trong viïåc khaám phaá tiïìm nùng cuãa êm hoåc àöëi vúái sûác khoãe. Taåi Àaåi hoåc Stanford (Myä), caác nhaâ nghiïn cûáu àang sûã duång soáng êm àïí sùæp xïëp laåi caác tïë baâo tim bõ gùæn kïët quaá chùåt, nhùçm caãi thiïån doâng chaãy chêët dinh dûúäng. Trong khi àoá, liïåu phaáp soáng êm àaä àûúåc sûã duång àïí àiïìu trõ caác tònh traång nhû àau maån tñnh, röëi loaån cûúng dûúng vaâ chêën thûúng mö mïìm bùçng caách thuác àêíy lûu thöng vaâ giaãm viïm. n Trong mötå nghiïn cûuá múiá , cacá nha â khoa hocå Nhêtå Banã àa ä phatá hiïnå mötå ky ä thuêtå êm thanh coá kha ã nùng àaná h lûaâ cacá tï ë baoâ mú.ä Nhûnä g rung àönå g nho ã co á thï í thay àöií hoatå àönå g cuaã tï ë baoâ múä Öng Kumeta vaâ nhomá cuaã öng muönë thû ã nghiïmå àiïuì chónh soná g êm àïí nhùmæ mucå tiïu vaoâ cacá loaiå tï ë baoâ cu å thï,í mú ã ra caná h cûaã cho cacá phûúng phapá àiïuì trõ múiá va â àùcå thu â hún. TS Eric Topol àïì xuêtë kïtë húpå cacá biïnå phapá can thiïpå y tï ë nayâ vúiá mötå löië sönë g lanâ h manå h: ùn nhiïuì traiá cêy, rau, nguä cöcë nguyïn hatå va â ca á (àöi khi àûúcå goiå la â chï ë àö å ùn Àõa Trung Haiã ), lûúnå g caffeine vaâ rûúuå vûaâ phaiã , têpå thï í ducå thûúnâ g xuyïn, tñch cûcå hoatå àönå g xaä höiå va â ngu ã sêu. Soná g êm co á thï í giupá giamã cên? [ THAN H LONG ] (theo nypost.com, ngayâ 22/4/2025)
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==