BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Trênì Nhêtå Minh lamâ thú tû â khi conâ la â sinh viïn khoa Ngû ä vùn trûúnâ g Àaiå hocå Töní g húpå Ha â Nöiå (caiá lo â àa ä xuêtë xûúnã g khöng ñt nhaâ thú nönì g danh khetá tiïnë g trïn thi àanâ Viïtå Nam kï í tû â giûaä thï ë ky ã XX àïnë nay). Ra trûúnâ g, dênë thên vaoâ hoatå àönå g baoá chñ, anh vênî lamâ thú. Lïn “sïpë ”, ganá h tracá h nhiïmå quanã ly,á anh vênî lamâ thú. Khi tónh taoá cunä g thú maâ lucá ngêyì ngêtå húi men laiå canâ g thú. Vúiá Trênì Nhêtå Minh, coá le,ä lamâ thú khöng phaiã àï í cho sang, cunä g khöng phaiã àïí cho vui hay àïí tòm kiïmë sû å khuêy khoaã . Ma â anh lamâ thú nhû laâ mötå thûcå hanâ h sönë g tû å nhiïn nhêtë trïn àúiâ : ghi nhanh nhûnä g y á nghô chútå àïnë , bùtæ chupå sû å vú ä oaâ cuaã camã xucá ngay ú ã caiá thúiâ àiïmí no á vûaâ xayã ra, va â la â cacá h tû å àaoâ sêu mònh àï í nhênå thêyë mònh nhiïuì hún nûaä . Nhûng trûúcá hïtë cênì phaiã noiá àïnë nguönì göcë xuêtë xû.á Trênì Nhêtå Minh la â mötå “chuêní giai phö”ë Haâ Nöiå , nïuë sinh súmá hún khoanã g chucå nùm nûaä thò anh àaä xûná g vúiá chû ä “cao böiì gia â phö ë cö”í ma â cacá nha â vùn Àö î Phênë , Nguyïnî Viïtå Ha â vênî hay dunâ g. Àiïuì nayâ quan tronå g: no á giupá ta hiïuí vò sao trong thú Trênì Nhêtå Minh hêuì nhû khöng coá dêuë vïtë cuaã nhûnä g tiïcë nuöië hay lûu luyïnë nhú á thûúng mötå caná h àönì g, mötå luyä tre, mötå triïnì àï, mötå àûúnâ g lanâ g quanh co hay mötå daná g coâ phên vên trong chiïuì quanå h..., tûcá nhûnä g hònh anã h biïuí tûúnå g cuaã lanâ g quï maâ cacá nha â thú xuêtë thên tû â lanâ g vönë vênî thûúnâ g hay bamá nñu, thêmå chñ bùnç g traiá tim da diïtë àau àúná . La â giai phö,ë nïn khöng gian àêuì tiïn, khöng gian thûcå cuaã Trênì Nhêtå Minh, chñnh laâ khöng gian phö.ë Khöng gian phöë cuaã thanâ h phö ë bêy giú,â thúiâ hiïnå taiå tiïpë diïnî , àûúcå anh trònh hiïnå bùnç g nhûnä g hònh khöië baoå liïtå va â thanh êm chatá chuaá : “..Bùm natá nga ä tû/ hönî haoâ trùm nga/ã àenâ xanh àenâ ào ã nhaoá nhaoâ / xöng lïn chiïmë mêyë metá àûúnâ g/ Coiâ hung hanä thöcë sau lûng/ xe àiïn chömì chömì trûúcá mùtå / mêyë em vayá cöcå phûnâ g phûnâ g/ xiïn qua tim àûúnâ g/ onä g eoå / Mötå rûnâ g buiå thöcë / nhûnä g tranâ g phu å khoa nheo nheoá tai ngûúiâ / thanâ h phö ë sucå söi mötå lo â batá quaiá / thiïu sönë g nu å cûúiâ ” (Thanâ h phö)ë . Chñnh trong caiá khöng gian hönî tapå ma â du â sao ài chùng nûaä anh “vênî khöng thoatá khoiã vö can” êyë , laâ àûaá con àûtá ruötå cuaã phö,ë Trênì Nhêtå Minh vênî tinh tïë nhênå thêyë nhûnä g netá lùnå g trêmì , mú hö,ì rêtë kho á ro ä noiá ly á do: “Bïn thïmì phö/ë Mötå manã h trai/ Nhòn hai chiïuì gio á àö/í Söng ngoaiâ kia vö cúá thú ã daiâ ” (Gocá phö)ë . Vênî camã nhênå nhûnä g khoanã g mú â bñ êní , lêní khuêtë , nhû la å nhû quen, nhûng rêtë àùcå trûng cuaã phö ë cu ä conâ sotá laiå tû å thuú ã naoâ : “Töi ngöiì àêuì ö/ vúiå àïm mú â saná g/ sûúng khuya lanâ khoiá mú hö/ì chútå thoaná g bay qua mùtæ ûútá / ngú ä ai vûaâ nhênå ra mònh/ Àöi treã nepá gocá thïmì / ru nhau dûúiá àenâ mú â mùtæ ngo/ä vaiâ banå töi gêtå gu â noiá nhûnä g gò khöng ro/ä thi thoanã g lùnå g im/ thi thoanã g bêtå cûúiâ ” (Phö ë àúiå ). Röiì Trênì Nhêtå Minh ài lamâ baoá , viïtë baoá , caiá nghï ì ma â dêuî sao chùng nûaä cunä g taoå nhûnä g àiïuì kiïnå rêtë hûuä ñch àï í mötå giai phöë Ha â Nöiå àûúcå thoaã chñ tang bönì g, nay lïn rûnâ g mai xuönë g biïní , àùtå banâ chên quen trïn nhûnä g vunâ g àêtë la,å àaná h banå vúiá nhiïuì hanå g ngûúiâ àï í ma â thïm hiïuí nhûnä g vui buönì sûúná g khö,í nu å cûúiâ va â nûúcá mùtæ cuaã lùmæ kiïpë nhên sinh trong coiä . Niïmì haoá hûcá “dênë thên vaoâ àúiâ ” àûúcå Trênì Nhêtå Minh thïí hiïnå rêtë ro ä trong nhûnä g baiâ thú (co á le)ä anh viïtë thuú ã hoa niïn, lucá huyïtë khñ àang phûúng cûúng sung manä . Ú Ã manã g thú nayâ , Trênì Nhêtå Minh manå h me,ä haoâ sanã g, cêu chû ä bung nú ã bêtë chêpë sû å chùtå che ä cênì thiïtë cuaã caiá goiå la â thi tû.á Àêy la â vaiâ cêu trong mötå baiâ thú “lïn nuiá ”: “Döcë nghiïng aoâ atå gio/á Àêtë va â trúiâ giao hoan/ Bïpë höiì sinh lûaã ào/ã Rûúuå pha sûúng nönì g nanâ / Henå mötå muaâ tri ky/ã Trïn neoã ngutá nganâ mêy/ Nuiá thïnh thang múã löië / Cho lonâ g nhau sum vêyì ” (Pha Àin). Vaâ àêy, vaiâ cêu trong mötå baiâ thú “Nam tiïnë ”, àaná h dêuë khoanã g thúiâ gian anh cöng tacá ú ã vunâ g àönì g bùnç g söng Cûuã Long: “Khi töi àïnë miïnì Têy thûcá dêyå lêu röiì / Tûnâ g giotå phu â sa àönì g bùnç g nhêpë nhayá / Nùnæ g múiá nhòn töi nhûnä g thï ë ky ã xa xöi/ Chútå gênì guiä thuú ã hönì g hoang múã coiä / Töi thïnh thang chamå túiá chên trúiâ / Töi maiã mï cuönë theo nhûnä g triïnì söng/ Banâ tay themâ àûúcå hùnç vïtë chai thêmë vaoâ bunâ àêtë / Lúpá lúpá kiïpë ngûúiâ mêmì sönë g mocå lïn/ Nhû tramâ àûúcá qua thùng trêmì àûúcå mêtë ” (Miïnì Têy). Àocå baiâ “Miïnì Têy”, mötå cacá h khacá h quan, dï î thêyë sû å vûúng vêtë cuaã gionå g àiïuå thú mang tñnh khaiá quatá hoaá cao, gionå g àiïuå sû ã thi ma â Chï ë Lan Viïn, Nguyïnî Khoa Àiïmì , Lûu Quang Vuä – gênì àêy la â Nguyïnî Viïtå Chiïnë – tûnâ g kha á thanâ h cöng möiî khi viïtë vï ì nhûnä g thûcå thï í thiïng liïng nhû Töí quöcë , Àêtë nûúcá , Nhên dên. Nhûng coá le ä Trênì Nhêtå Minh khöng cöë hocå theo cacá thi sy ä tiïnì böië , àanâ anh, maâ àêy la â sû å run rêyí kñnh ngûúnä g chên thanâ h, nhûnä g nhõp àêpå böcå phatá cuaã traiá tim anh khi lênì àêuì tiïpë xucá vúiá vunâ g chêu thöí rönå g lúná miïnì Nam, mötå phênì mauá thõt cuaã àêtë nûúcá , thanâ h qua ã ngotå ngaoâ ma â bao lúpá ngûúiâ mú ã coiä àa ä khöí cûcå lamâ nïn. Miïnì Têy se ä conâ trú ã laiå nhiïuì lênì trong thú Trênì Nhêtå Minh giai àoanå sau nayâ , trong baiâ “Thû miïnì Têy” chùnè g hanå , nhû mötå nöiî nhú á da diïtë , mötå moná nú å nghôa tònh dùnç g dõt, vaâ chñnh vò thï ë ma â vunâ g àêtë êyë laiå canâ g lamâ phatá lö å ú ã Trênì Nhêtå Minh, vúiá tû cacá h mötå ngûúiâ lamâ thú, caiá chêtë àa camã va â dï î camã rêtë àùcå trûng. Nhûng khöng phaiã bao giúâ cunä g venå nguyïn nhûnä g tònh camã haoá hûcá say mï êyë . “Nùm thaná g cay àùnæ g hún” thò chùcæ , nhûng chûa chùcæ “nùm thaná g ngotå ngaoâ hún”. Sûå ma chiïtë cuaã thúiâ gian trïn sûcá khoeã thï í chêtë va â sûcá khoeã tinh thênì , nhûnä g nhocå nhùnç cuaã àúiâ sönë g cúm aoá gaoå tiïnì , nhûnä g cûná g nhùcæ cuaã cacá loaiå cöng viïcå hanâ h chñnh quan phûúng àeâ lïn banã tñnh phoná g tuná g va â nhayå camã cuaã ngûúiâ nghï å sy,ä va â nhiïuì nöiî kho á chõu luêní quêní khacá nûaä ... têtë ca ã nhûnä g àiïuì êyë röiì se,ä va â thûcå tï ë la â àa,ä lamâ hònh thanâ h trong thú Trênì Nhêtå Minh mötå manã g trönå lênî giûaä nhûnä g bûcá böië , chaná chûúnâ g, thêmå chñ u uêtë , cay àùnæ g. Nhênå xetá dï î daiä , thò noiá rùnç g àoá la â thaiá àö å sönë g bi quan, tiïu cûcå . Nhûng nhênå xetá cêní tronå g, thò nïn thêyë rùnç g ào á la â thaiá àö å my ä hocå co á thï í cho nha â thú cú höiå phatá hiïnå nhûnä g bêtë thûúnâ g nghïå thuêtå àaná g gia.á Nhû khi Trênì Nhêtå Minh nhòn vaoâ mùtæ cuaã nhûnä g cuaã nhûnä g con caá va â thêyë bi kõch cuaã chuná g: “Kòa nhûnä g con mùtæ ca/á Mú ã trûnâ g hûúná g biïní khúi/ Caá khocá nûúcá mùtæ àùnæ g/ Trïn búâ àau nghenå lúiâ / Kòa nhûnä g linh hönì ca/á Oaná húnâ giûaä biïní sêu/ Caá khocá àaiå dûúng àoiá / Giûaä chúpá giöng nguyïnå cêuì / Kòa bacå àúiâ nhû ca/á Xacá vuiâ trong catá ngheoâ / Kiïpë nayâ röiì kiïpë khacá / Hönì nhùmç cötå buömì treo” (Nûúcá mùtæ ca)á . Va â àiïuì àùcå biïtå nûaä , vï ì phûúng diïnå nayâ trong thú Trênì Nhêtå Minh, laâ co á lucá anh chútå nhênå ra sû å cunâ monâ , trún chuöiå , trú khêcë , hoùcå phuâ phiïmë va â döië tra á cuaã chû/ä ngön ngû ä trong hanâ h vi noiá / viïtë cuaã tha nhên hoùcå cuaã chñnh mònh, nhû: “Khi cuöcå banâ tronâ conâ chûa raoá mûcå / Nghe ngoaiâ cûaã sö/í Bonå chim lñu lo/ Ruã rï vaoâ mötå cuöcå hotá mûnâ g/ Töi xïpë hanâ g/ Chú â àïnë lûútå mònh/ Àïí àûúcå hotá nhûnä g lúiâ vay mûúnå / Röiì chú â maiä / gucå xuönë g/ Nhûnä g dêuë chên chönì g lïn nhau/ Khöng khoan nhûúnå g” (Hotá ). Hoùcå : “Töi bõ cêmì tu/â Trong ngön tû â rönî g tuïcë h/ Nhûnä g trang giêyë luönë g cayâ / Khöng hatå chû ä phò nhiïu/ Miïnì àêtë hoang/ Möië motå xöng sacá h vú ã giaoá àiïuì ” (Thoatá ). Mötå caiá nhòn mang tñnh phanã tónh nghiïm khùcæ nhû thïë cunä g dï î àênî àïnë mötå thaiá àö å tû å traoâ vï ì hanâ h vi noiá / viïtë , mú ã rönå g ra laâ hoatå àönå g trïn chû,ä vúiá chû ä cuaã chñnh mònh, trong àoá co á viïcå viïtë baoá , lamâ thú: “Töi seophi thú töi/ tû å sûúná g nhûnä g cêu àïí àúiâ / tûå xïpë vaoâ hanâ g baná chayå / àïm àïm chong àenâ àocå ài àocå laiå / “thú nayâ phaiã xuêtë thõ trûúnâ g/ cho thiïn haå biïtë to ã tûúnâ g vï ì thú”/ Röiì ngûúiâ ta in/ vaâ thiïn haå àönì g loatå lêyë töi lamâ bia àú ä àanå / tïn töi ca ã lanâ g nhú/á conâ baiâ thú, im óm lùnå g chòm” (Seophi). Thú Trênì Nhêtå Minh, xetá vï ì töní g thï,í àùmç thùmæ hún ca ã laâ khi anh viïtë vï ì cha me å mònh. Mötå ngûúiâ me å lanâ h nhû baâ vaiä trïn chuaâ : “Me å thuöcå vï ì im lòm súiå khoiá / Lùnå g le ä bay quanh bïpë êmë nha â mònh/ Tiïnë g mo ä go ä àïuì trong coiä lùnå g thinh/ Trúiâ retá giaá sûúng sa nhoaâ tocá me”å (Thû gûiã me)å . Mötå ngûúiâ cha nghe bùnç g àöi mùtæ : “Àöi mùtæ nhòn êm thanh/ Mûcå quïn lanä g bûnâ g tûnâ g con chû/ä Nghe nùnæ g reo boná g la/á Nhòn mûa rúi thêuë tiïnë g àêtë trúiâ ” (Cha nghe bùnç g àöi mùtæ ). Dûúnâ g nhû bao nhiïu manå h me ä haoâ sanã g, bao nhiïu ngunâ ngutå say mï, bao nhiïu chaná chûúnâ g cay àùnæ g... àïuì tan biïnë hïtë khi Trênì Nhêtå Minh viïtë vï ì cha va â me.å Àï í chó conâ la â kñnh tronå g, thûúng yïu, tin tûúnã g hïtë lonâ g. Co á le,ä ào á cunä g la â mötå trong nhûnä g donâ g macå h nguönì cöiå àï í anh àûúcå tûúiá tùmæ laiå , lanâ h laiå , lêyë laiå sûcá manå h tinh thênì bûúcá tiïpë vaoâ ngayâ múiá – “Ngayâ múiá ”, nhan àïì mötå baiâ thú cuaã Trênì Nhêtå Minh - sau nhûnä g tan hoang êm thêmì cuaã ngayâ cu.ä Va â laiå lamâ thú, nhûnä g baiâ thú trûä tònh lanä g manå nhû phúi múã lonâ g mònh, bùnç g chû,ä thêtå hönì nhiïn giûaä cuöcå àúiâ , khöng lamâ daná g triïtë ly,á khöng àaná h àö ë bñ hiïmí . n Nha â thú, nhaâ baoá Trênì Nhêtå Minh [ HOAÂI NAM ] Thú Trênì Nhêtå Minh, phênå chû ä cuaã mötå giai phöë Lùng kñnh Phim chiïnë tranh vaoâ muaâ ? Sau cu á hñch Àaoâ , phú ã va â piano laiå àïnë Àõa àaoå cuaã Buiâ Thacå Chuyïn lamâ mûa lamâ gio.á Àõa àaoå vûútå qua con söë 150 ty ã àönì g doanh thu, vênî chûa saná h àûúcå vúiá nhûnä g phim hötë bacå cuaã Trênë Thanâ h hay Ly á Haiã nhûng àaä la â tñn hiïuå lacå quan cuaã donâ g phim vïì àï ì taiâ chiïnë tranh. Trong khi Àõa àaoå vênî àang chiïuë ngoaiâ rapå , mötå dû å aná àiïnå anã h vï ì àï ì taiâ chiïnë tranh vûaâ àûúcå tung ra: Em be á My ä Lai. Tacá phêmí àiïnå anã h camã tacá tû â sû å kiïnå co á thêtå la â vu å thamã satá My ä Lai taiå Quanã g Ngaiä vaoâ nùm 1968. Bûcá anã h nöií tiïnë g cuaã phoná g viïn chiïnë trûúnâ g Ronald Haeberle chupå ngayâ 16/3/1968, àuná g thúiâ àiïmí vu å thamã satá My ä Lai diïnî ra, ghi laiå khoanã h khùcæ mötå be á trai öm mötå be á gaiá nho ã hún àï í che chùnæ trïn búâ ruönå g àa ä khúi nguönì camã hûná g cho phim. Em be á My ä Lai la â phim thûá hai cuaã àaoå diïnî Hoanâ g Nam, sau thanâ h cöng cuaã phim àêuì tay Àenâ êm hönì . Phim xoay quanh hanâ h trònh sinh tûã cuaã mötå cêuå be á tênå mùtæ chûná g kiïnë gia àònh va â ngöi lanâ g thên yïu bõ nhênë chòm trong khoiá lûaã chiïnë tranh. Hiïnå taiå , dû å aná àang trong giai àoanå phatá triïní kõch banã va â khaoã satá böië canã h taiå Quanã g Ngaiä . Àaoå diïnî cunä g àang tòm kiïmë diïnî viïn phuâ húpå vúiá phim. Chia se ã vúiá Tiïnì Phong, àaoå diïnî Hoanâ g Nam thûaâ nhênå sû å thùnæ g lúiå cuaã Àaoâ , phú ã va â piano hay Àõa àaoå la â nguönì camã hûná g giupá anh tû å tin vúiá dû å aná Em be á My ä Lai: “Donâ g phim chiïnë tranh, lõch sûã rêtë kho á lamâ . Àa ä rêtë nhiïuì àaoå diïnî thû ã chinh phucå no á va â chó sö ë ñt thanâ h cöng. Vúiá sû å haoâ hûná g àoná nhênå cuaã khaná gia ã vï ì donâ g phim nayâ trong thúiâ gian gênì àêy khiïnë töi nghô khöng cênì chú â àúiå nûaä , àêy la â thúiâ àiïmí thñch húpå àï í lamâ Em be á My ä Lai”. Anh tiïtë lö,å suötë 10 nùm lang thang khùpæ trong Nam ngoaiâ Bùcæ , anh coá cú höiå túiá nhiïuì àõa danh lõch sû,ã gùpå rêtë nhiïuì cûuå chiïnë binh, nghe àûúcå nhiïuì cêu chuyïnå trong hai cuöcå khaná g chiïnë trûúnâ g ky â cuaã dên töcå . Têtë ca ã nhûnä g tû liïuå quy á êyë seä àûúcå Hoanâ g Nam chuyïní taiã trong Em be á My ä Lai. Phim vï ì àï ì taiâ chiïnë tranh cênì nguönì vönë lúná . Du â Àõa àaoå àa ä vûútå möcë 150 ty ã àönì g àaoå diïnî Buiâ Thacå Chuyïn vênî kïu: Conâ lêu múiá hoa â vönë . Àaoå diïnî Hoanâ g Nam hiïuí àûúcå khoá khùn êyë nhûng khöng chunâ bûúcá . Theo anh, lamâ phim vïì àï ì taiâ chiïnë tranh cacá h manå g la â tracá h nhiïmå cuaã àaoå diïnî , nha â sanã xuêtë va â diïnî viïn. Thanâ h cöng cuaã Àõa àaoå , Àaoâ , phú ã vaâ piano cho thêyë , phim vïì àï ì taiâ chiïnë tranh vênî co á chö î àûná g trong lonâ g khaná gia.ã Nïuë chûa tòm àûúcå chö î àûná g trong lonâ g khaná gia,ã löiî lúná thuöcå vïì ngûúiâ lamâ phim. Hoanâ g Nam tûnâ g chia se ã nhûnä g phoná g sû å nho ã vï ì àï ì taiâ chiïnë tranh trïn kïnh cuaã mònh, coá nhûnä g phoná g sû å hutá túiá 10 triïuå lûútå xem. Tuy nhiïn, tûâ phoná g sû å vï ì àï ì taiâ chiïnë tranh ùn khacá h túiá phim chiïnë tranh coá doanh thu cao úã phonâ g veá vênî la â khoanã g cacá h rêtë lúná . n [ MIU MIU ] Chuã nhêåt 11/5/2025 Vùn hoáa - vùn nghïå 10
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==