8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Tư n Ngày 1/1/2025 BIA MỘ KHÔNG TÊN Chúng tôi phải len lỏi dưới những tán cây rừng, dẫm trên những bụi gai trên núi A Man mới tìm thấy những ngôi mộ cổ này. Khu rừng thưa với những cây to, nhỏ bao trùm rất khó len lỏi để tiếp cận. Khi tiến vào bên trong, ngôi mộ đầu tiên chúng tôi tìm thấy trong tình trạng đổ nát. Những phiến đá trên tường bao có chỗ đổ sụp và bị dây leo đậy kín. Nhà bia cũng bằng đá, ngói lợp và những hoa văn bị lu mờ bởi rêu phong... Trên bia, chỉ còn một mảng đá phẳng lì. Dường như tên tuổi người mất đã bị bào mòn hoặc có thể bị đục bỏ. Tất cả không còn lưu lại một dấu vết nào để ghi nhận thân thế người đã khuất, năm tháng lập mộ. Theo quan sát của chúng tôi, ở lưng chừng núi A Man chỉ có lác đác vài ngôi mộ, nhưng càng lên cao thì số lượng mộ càng dày đặc. Tất cả ngôi mộ đều được phủ bên ngoài một lớp hợp chất vôi cát dày và một số ngôi mộ bị bong tróc lớp hợp chất ở bề mặt, có thể nhận thấy vật liệu xây dựng chủ yếu là đá. Ở một số ngôi mộ cổ có các mảnh gốm trộn lẫn trong khối kết dính, có độ dày khoảng 1cm và rất rắn chắc. Hầu hết những ngôi mộ này đều “gối đầu” phía đỉnh núi theo hướng Tây - Tây Bắc và quay mặt về chân núi hướng Đông - Đông Nam. Khu chính giữa gồm nhiều mộ hình yên ngựa được xây theo từng cặp với nhau. Trên bia tất cả những ngôi mộ cổ đều bị đục phá hoặc không làm bia mộ nên không ai biết danh tính những người nằm dưới mộ. Bà Nguyễn Thị Vân - Phó Giám đốc Ban quản lý di tích huyện Tuy An, cho biết: Trên núi A Man có tổng cộng 450 ngôi mộ cổ và bà từng cho người đi đánh số thứ tự những ngôi mộ này. Hầu hết những ngôi mộ cổ có 4 dạng gồm loại hình yên ngựa (dân địa phương gọi là kiều ngựa), loại hình mai rùa, loại hình mái nhà và loại hình búp sen. Trong đó, loại hình yên ngựa khá phổ biến và mặt trước của các ngôi mộ được trang trí nhiều dạng hoa văn thể hiện hình tượng tứ bình, tùng hạc. NGUỒN GỐC BÍ ẨN Lý giải về việc các bia mộ đều bị đục phá hoặc không làm bia mộ, bà Nguyễn Thị Vân cho rằng: Ở giai đoạn các thế kỷ XVII - Ngay bên sườn núi A Man (ở thôn Quảng Đức, xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) có 450 ngôi mộ cổ chứa đựng nhiều bí ẩn lịch sử. Những ngôi mộ ấy đã tồn tại từ rất lâu ở vùng đất này và không ai biết chủ nhân bên trong mộ đến từ nơi nào. Hiện những ngôi mộ này đang bị mai một dần theo thời gian. Hàng trăm ngôi mộ cổ trên sườn núi A Man có hình thù khác nhau ẢNH: LỮ HỒ Một trong những ngôi mộ cổ lớn nhất trên núi A Man chưa bị hư hỏng nhiều ẢNH: LỮ HỒ SÁT HẠCH May mắn cũng chỉ mất đôi năm cho chữ online, năm nay cũng như mọi năm vào thời điểm này nhiều ông đồ đang rục rịch chuẩn bị ra Văn Miếu - Quốc Tử Giám bắt đầu mùa cho chữ. Trước đây, khi chưa có sát hạch trình độ thư pháp, hoạt động cho chữ của các ông đồ diễn ra trong cảnh bát nháo, “vàng thau lẫn lộn”. Có những ông đồ bán chữ ăn tiền lại không có trình độ thư pháp. Một tiến sĩ văn học chia sẻ, chị từng tận mắt chứng kiến ông đồ viết sai. Điều này cũng không có gì ngạc nhiên. Kết quả sát hạch ông đồ năm 2015 khiến những người chăm chỉ xin chữ giật mình: 70% các ông đồ thi trượt. Một trong những vị giám khảo hồi ấy từng chia sẻ với truyền thông: Viết sai đã đành, có người còn chưa biết cách cầm bút. Vị giám khảo nổi tiếng khác là thư pháp gia đình đám Lê Quốc Việt thốt lên: “Không thể tưởng tượng được ở cái đất này có những người lấy tiền thật mà bán hàng giả”. Tháng 2 năm 2015, phóng viên may mắn có cuộc trò chuyện với cây đại thụ trong làng thư pháp Việt Nguyễn Văn Bách. Nhà thư pháp lão luyện cũng chỉ ra nhiều “bút láo” thời nay. Ông kể: “Có kẻ cầm bút còn run mà còn đến dọa tôi”. Sau cuộc sát hạch ông đồ đó, tình trạng lộn xộn, lấy tiền thật bán hàng giả ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám không còn. TS. Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu- Quốc Tử Giám cho biết: “Năm nay Hồ Văn có sự tham gia của 45 thư pháp gia. Những thư pháp gia đã được khảo tuyển sẽ có mặt từ 23/1 đến 9/2 dương lịch”. Ở Văn Miếu, có thể xin chữ ở hai nơi. Hoặc ở Hồ Văn, hoặc ở nhà Thái Học. Theo TS. Lê Xuân Kiêu, nhà Thái Học gồm những vị khách mời, không cần qua sát hạch, trình độ của họ có thể chấm những người cho chữ ở Hồ Văn. Năm nay cũng như mọi năm lượng khách mời không nhiều. Họ sẽ có mặt ở nhà Thái Học từ mồng 1 tết đến mồng 5 tết. NHƯ XIN LÁ BÙA? Một ông đồ nói vui: “Người ta xin chữ, mua chữ là mua niềm tin. Chúng tôi cho chữ như vẽ lá bùa”. Vì thế có nhiều người không biết Hán Nôm vẫn xin chữ và treo trong nhà. Không học Hán Nôm nên họ cũng không thể đánh giá ông đồ viết đẹp hay xấu. Chị Hương, kinh doanh tự do, 42 tuổi cho biết: “Những năm trước vợ chồng tôi vẫn đưa con trai ra Văn Miếu - Quốc Tử Giám xin chữ. Cũng không có điều kiện để kén chọn ông đồ, vì người xin chữ quá đông. Chồng tôi xếp hàng xin chữ, hai mẹ con tôi đứng ngoài đợi. Vì con trai lười học nên chúng tôi xin cho con chữ “nhẫn” nhưng nhiều năm xin chữ “nhẫn” vẫn không thấy con chăm học hơn. Cho nên năm ngoái chúng tôi không đi xin chữ nữa”. Thái Dương, sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội kể: “Hồi còn bé tôi rất hay theo mẹ đi xin chữ vì nghe nói xin chữ đầu năm thì cả năm sẽ may mắn. Những năm có cuộc thi quan trọng tôi lại càng tích cực xin các chữ liên quan đến thi cử. Bây giờ lớn rồi thì tôi ít đi hơn, vì không trông chờ vào may mắn nữa. Tôi chỉ xem xin chữ như một thú vui đầu năm. Nếu có thời gian năm nay tôi sẽ đến phố ông đồ ở Hồ Văn (Văn Miếu - Quốc Tử Giám) để góp phần giữ gìn truyền thống dân tộc và ủng hộ những ông đồ thời 4.0 vẫn say nghề”. Ông đồ Nguyễn Văn Nguyên có thâm niên gần 30 năm cho chữ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám nói rằng, Hồ Văn lôi kéo không ít khách có nhu cầu chụp ảnh đăng Facebook hơn là xin chữ. Có lẽ, khách tới với Hồ Văn tết này còn đông hơn vì theo TS. Lê Xuân Kiêu năm nay Hồ Văn được chỉnh trang lại đẹp hơn rất nhiều. Nhưng không chỉ có Văn Miếu- Quốc Tử Giám mới có mùa cho Gần 90 năm trước, cố thi sĩ Vũ Đình Liên viết: “Mỗi năm hoa đào nở/ Lại thấy ông đồ già/ Bày mực tàu, giấy đỏ/ Bên phố đông người qua”. Bây giờ, nhiều ông đồ trẻ đã xuất hiện và chứng tỏ “tuổi trẻ tài cao”. Cũng không còn cảnh “Ông đồ vẫn ngồi đấy/ Qua đường không ai hay…”. Nhiều năm nay, cho chữ được mùa. Ngay thời đại dịch các ông đồ vẫn bận rộn. Một vị tiết lộ: “Khách đông như thường. Họ xin chữ online và đưa địa chỉ. Thầy đồ @ nhờ shipper (người giao hàng) mang chữ đến tận nơi”. Ông Đồ thời Thư pháp gia gần 30 năm cho chữ ở Văn Miếu Nguyễn Văn Nguyên đang dạy khách Tây viết chữ ẢNH: NGUYỄN VĂN NGUYÊN CUNG CẤP Nhiều người không đọc được chữ Hán Nôm đã xin thư pháp bằng chữ quốc ngữ. Những ông đồ cho chữ quốc ngữ ở Hồ Văn, Văn Miếu - Quốc Tử Giám cũng phải qua sát hạch. Chẳng biết có phải bài thơ Ông đồ của thi sĩ Vũ Đình Liên đã đi vào tâm thức của đông đảo độc giả hay không mà nay nhiều người xin chữ vẫn “thiên vị” các ông đồ già. Một bạn trẻ nói: “Nhìn các ông đồ già vẫn cảm giác uy tín hơn”. Điều này có thể khiến những người mua chữ chịu thiệt thòi. Vì bây giờ có nhiều ông đồ trẻ được đào tạo bài bản. Bí ẩn 450 ngôi mộ cổ ở Phú Yên @ nLỮ HỒ KÝ SỰ
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==