Đến thăm trang trại của anh Nguyễn Văn Đức (xã Tân Phú, huyện Tân Sơn) những ngày rét buốt cuối năm, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng bởi quy mô trang trại rộng hàng ngàn hecta với những chú gà nhiều cựa lông mướt như tơ. Theo anh Đức, loại gà 9 cựa là giống gà hiếm, nhiều cựa khó nhân giống. Ngàn con may ra mới có 1-2 con 9,10 cựa. Do sự hiếm có của nó mà giá trị mỗi con gà lên đến vài chục triệu nhưng luôn trong tình trạng không có để bán. Giống gà 9 cựa nhưng phổ biến 6-8 cựa. Trước đây, giống gà này được bà con dân tộc nuôi nhiều nên giá rẻ. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, sản vật này bỗng được nhiều người ưa chuộng, trở nên khan hiếm và có giá đắt đỏ. “Gà 9 cựa Tân Sơn không chỉ có hương vị thơm ngon đặc trưng mà còn mang nhiều ý nghĩa, tượng trưng cho sự may mắn, sung túc và tài lộc. Chính vì thế, giống gà này được nhiều người săn lùng làm quà biếu Tết trong dịp đầu năm mới”, anh Đức nói. Dẫn chúng tôi đi thăm trang trại, anh Đức chia sẻ, năm 2013 anh bắt đầu tìm tòi và nuôi giống gà nhiều cựa mục đích muốn bảo tồn giống gà quý của địa phương. Đồng thời, nhằm phát triển kinh tế tại quê hương mà không phải đi làm ăn xa. Thời gian đầu, anh gặp nhiều khó khăn trong việc tìm giống gà thuần chủng, bởi giống gà được nuôi rải rác tại các hộ dân các xã vùng lõi Vườn quốc gia Xuân Sơn. Ban đầu gia đình anh Đức nuôi thử nghiệm 30 con với quy mô hộ gia đình để lấy kinh nghiệm, sau đó anh đặt mục tiêu phát triển đàn gà đã chọn lọc được 200 con gà bố mẹ, hằng ngày cho ra 40 trứng, tổng số đàn gà có gần 1.000 con cả to nhỏ. Sau hơn chục năm bắt tay nuôi giống gà quý, đầu năm 2024 HTX gà 9 cựa của anh Đức mời cầu thủ Hà Đức Chinh người con xã Minh Đài, Tân Sơn làm đại sứ thương hiệu. Hiện HTX gà 9 cựa Tân Sơn có 32 xã viên, sản lượng gà nhiều cựa thương phẩm năm 2023 đạt 1,2 vạn con, năm nay dự kiến đạt hơn 3 vạn con. Cũng theo anh Đức, gà được chăm sóc theo hướng hữu cơ với thức ăn chủ yếu là ngô và cám. Bên cạnh gà thương phẩm, HTX còn bán giống 52.000đ/con, gà bạch tạng làm cảnh giá 3,5 triệu đồng/con. HTX sẽ thử nghiệm nuôi gà thảo dược, gà nuôi theo phương pháp tự nhiên. Theo anh Hà Văn Tâm - HTX Xuân Đài (xã Xuân Đài, huyện Tân Sơn) gà 9 cựa được nuôi thả tự nhiên, có tập tính giống gà rừng. Hiện tại, một con gà trống trưởng thành đủ 6 - 8 cựa, lông đẹp, mào đỏ có giá vài triệu đồng/ con. Dịp tết năm nay, cơ sở của anh Tâm chỉ có khoảng 200 con gà nhiều cựa đưa ra thị trường. Đến thời điểm này, gần như đã có người đặt hết hàng. Suốt 5 năm làm trang trại nuôi hàng vạn con gà, cách đây 2 năm, cơ sở của anh may mắn sở hữu chú gà trống đủ 9 cựa cực đẹp. Đôi chân vàng ươm, to chắc, sau khi trưởng thành gà mọc thêm 2 cựa xếp theo hàng. Cựa trên cùng là sừng, cong như chiếc nanh lợn rừng còn chiếc mào gà thì đỏ tươi, tròn đều như chiếc vương miện. Có một đại giá mua với giá 24 triệu đồng”, anh Tâm cho biết thêm. Trao đổi với PV, anh Nguyễn Xuân Việt - Trưởng phòng NN& PTNT huyện Tân Sơn cho biết: “Thời gian qua, huyện Tân Sơn đang nỗ lực bảo tồn, nhân nuôi, phát triển gà nhiều cựa thành sản phẩm hàng hóa đặc sản của địa phương. Hiện, sản lượng gà nhiều cựa nuôi trên địa bàn huyện khoảng 20.000 đến 30.000 con/ năm, tập trung tại các xã Tân Phú, Xuân Đài, Kiệt Sơn, Minh Đài, Văn Luông, Xuân Sơn... Đây là giống gà quý, hiếm có từ lâu đời, mang lại giá trị kinh tế cao. Do đó, huyện đang tiếp tục triển khai một số chương trình, dự án nhằm bảo tồn, phát triển thương hiệu gà nhiều cựa: Xây dựng và triển khai hệ thống chỉ dẫn địa lý gắn với truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm gà nhiều cựa Tân Sơn”; dự án liên kết chăn nuôi gà nhiều cựa, gà ri gắn với chế biến ủ mối theo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tại xã Văn Luông. THU HƯỜNG 10 nThứ Tư n Ngày 1/1/2025 ĐỜI SỐNG Gà 9 cựa là giống gà hiếm, đặc sản của vùng đất Tổ tương truyền xuất hiện từ thời Vua Hùng, được nuôi tại vùng vúi huyện Tân Sơn (Phú Thọ). Gà 9 cựa đang được bảo tồn Anh Nguyễn Văn Đức - HTX Gà 9 cựa Tân Sơn khẳng định được thương hiệu trên thị trường Năm 2024, trang trại của anh Đức nuôi được 150 con gà 9 cựa. Do lượng khách đặt mua nhiều đến nay anh chỉ còn 2 con gà 9, 10 cựa để làm giống. Dù được nhiều khách hỏi mua với giá lên đến 30 triệu đồng/1 con nhưng anh quyết tâm giữ lại để nhân giống. Gà 9 cựa ở vùng đất Tổ Ngày ra trường, lòng ỉu xìu cầm tờ quyết định phân công về đơn vị mới đóng tại huyện miền núi huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn xa xôi. Mấy anh bạn cùng khoá còn chọc thêm: “Cẩn thận kẻo gái dân tộc Tày chài cho không biết đường về đâu nhé”. Không biết có phải bị con gái Tày “chài” hay không mà bây giờ khi đã thành “khươi” (tức là rể) người Tày rồi, tôi thấy mình hạnh phúc khi được khám phá, thưởng thức một món ăn ngon, bổ dưỡng mà mang đậm bản sắc, văn hoá người vùng cao, đó là món lạp sườn. Tháng chạp ùa về, những trái quýt nhuốm vàng những vạt đồi quê hương Bắc Kạn báo hiệu một mùa xuân mới sắp đến. Ánh nắng cuối đông dát những ánh bạc óng ánh lên mái nhà sàn, đó là thời điểm mà khắp các bản làng người Tày, mọi nhà bắt đầu làm món lạp sườn đón tết. Là “khươi” Tày, tôi cũng được mẹ vợ dạy làm món này. Với người Tày biết làm và làm ngon món lạp sườn là một trong những tiêu chí đánh giá chàng rể trong xây dựng tổ ấm. Chính vì vậy, bây giờ tôi đã thành thục quy trình và cho ra những sản phẩm chính hiệu dân tộc Tày. Làm lạp sườn tưởng chừng đơn giản nhưng để đảm bảo hương vị, dùng được lâu, khi ăn toả mùi hương thơm độc đáo thì thật chẳng dễ chút nào. Công đoạn đầu tiên là chọn lòng để tạo lớp vỏ. Lòng non để làm lạp sườn phải chọn được những đoạn lòng đắng vì vừa dai lại khá dày không sợ vỡ khi nhồi. Lòng non sau khi tuốt, rửa sạch phải bóc, lột bỏ lớp vỏ ngoài, chỉ lấy lớp vỏ mỏng bên trong, việc bóc lòng không khó, chỉ cần khéo léo và nhẹ tay một chút. Lòng sau khi bóc, phải thổi hơi vào để cho căng phồng lên, buộc chặt hai đầu đem hong lên trên chiếc sào nứa. Khi những đoạn lòng se lại trong suốt, mỏng và dai là xong phần vỏ. Để làm nhân, phải chọn loại thịt nửa nạc, nửa mỡ bởi nếu nạc nhiều lạp sườn sẽ nhanh bị khô, xác còn nếu nhiều mỡ sẽ nhão, mau ngấy. Loại thịt thích hợp nhất là thịt vai. Thịt sau khi được lạng bỏ lớp bì, dùng dao sắc thái miếng vừa phải, việc thái thịt phải do đàn ông đảm nhiệm. Thịt thái xong được ướp muối và gia vị, đặc biệt không thể thiếu một ít rượu trắng, một chút gừng ta, quả mắc mật. Rượu trắng không những làm cho lạp sườn để được lâu không bị hỏng mà còn làm cho món này có mùi thơm rất đặc trưng. Khi đã đầy đủ nguyên liệu, sẽ dùng một chiếc phễu nhỏ để nhồi thịt vào đoạn lòng được sơ chế nói trên. Khi chuỗi lạp sườn như những quả bong bóng con trẻ ngày tết khoanh tròn đầy rổ tre thì mọi người sẽ đem treo sản phẩm trên sào nứa đem hong dưới trời nắng nhạt hoặc để trên gác bếp. Nắng, hơi lửa làm cho lạp sườn ánh lên màu đỏ hồng của thịt nạc xen lẫn những đường vân trắng thịt mỡ trông thật bắt mắt. Ngày Tết, món lạp sườn thường được để nguyên cả khúc đem chiên cho chín sau đó thái lát mỏng, chấm với mắm gừng hoặc thái thành các lát dầy vừa phải, đảo đều với mỡ nóng già, rưới thêm ít nước mắm, rắc chút hành tươi, xếp thành vòng tròn lên chiếc đĩa trắng ăn cùng xôi trắng hoặc nhâm nhi với chén rượu men lá thì thật là thú vị. Ngày nay, cuộc sống có nhiều đổi thay, kinh tế đã khá lên, nhiều món sơn hào, hải vị đã xuất hiện trong bữa cỗ ngày tết đồng bào. Nhưng với người Tày, ngày Tết lạp sườn vẫn là món không thể thiếu. ĐỖ KIM TẬP Lạp sườn Bắc Kạn “chài” tôi Lạp sườn, món đặc sản của người dân tộc Tày Bắc Kạn Loại gà đặc sản đất Tổ chưa đến Tết đã hết hàng
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==