8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Tư n Ngày 13/3/2024 SÁCH VỀ VIỆT NAM ĐƯỢC DỊCH TỪ TIẾNG PHÁP Sống ngay khi được xuất bản ở Pháp được giữ nguyên tên tiếng Việt, “mẹ” “ba” cũng được viết bằng tiếng Việt. Tác giả Hải Anh cho rằng, đó là điều hết sức quan trọng. Cái tên Sống nảy ra trong tâm trí khi cô nghe mẹ kể những cuộc phiêu lưu ly kỳ thời niên thiếu. Người mẹ ấy là đạo diễn Việt Linh (Mê thảo thời vang bóng) có 7 năm sống ở chiến khu trong thời chống Mỹ. Cuốn sách vừa được dịch sang tiếng Việt, do NXB Kim Đồng ấn hành. Tác giả chọn cách xử lý thông minh, thu hút người đọc ngay từ những trang đầu nhờ hai tuyến thời gian quá khứ - hiện tại cùng các nhân vật đan cài. Một bên là cô thiếu nữ trong ký ức người mẹ mới 16 tuổi, gắng thích nghi và hòa mình vào cuộc sống tại chiến khu. Người kia là một thiếu nữ trẻ hiện đại đang cố gắng kết nối với mẹ và quá khứ, để hiểu thêm về mẹ, về cội nguồn dân tộc. Bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cam go những năm 1969-1975 là tuyến quá khứ. Cô Linh dũng cảm đốt hết giấy tờ tùy thân để được ở lại chiến khu cùng ba - nhà làm phim tài liệu - một phần cũng do giận hờn mẹ bỏ đi lấy người khác sau 10 năm bặt tin chồng. Sau này ở tuổi trung niên, bà mới hiểu đó là hậu quả đầy day dứt do chiến tranh gây ra. Trong 7 năm chung chiến khu với các chiến sĩ cách mạng, Linh dần trưởng thành và dấn thân vào con đường điện ảnh. Không khí chiến tranh hiện lên trong những mảnh ký ức không quá căng thẳng nhưng đủ thấy sự khốc liệt qua sự thiếu thốn, khó khăn của đời sống thường nhật. Những chi tiết bếp Hoàng Cầm, ngụy trang thời ấy được miêu tả chân thực và sinh động bằng tranh. Tuyến hiện tại là cô gái mang dòng máu Việt sinh ra và lớn lên trên đất Pháp. Hải Anh luôn có cảm giác không thể kết nối với người mẹ trong quá khứ, có những khoảng cách với người mẹ hiện tại và cả lịch sử, cội nguồn Việt Nam. Hải Anh dần hiểu được phần nào thời niên thiếu ly kỳ và gian khổ của mẹ gắn với bối cảnh lịch sử của dân tộc. Sự giao cảm, thấu hiểu từ từ nảy nở trở thành chiếc cầu nối rút ngắn khoảng cách thế hệ và văn hóa Việt - Pháp. Cái kết ý nghĩa lấy bối cảnh khu cách ly COVID-19 ở một doanh trại bộ đội khi trở về Việt Nam khiến Hải Anh thêm tự tin, thêm năng lượng để viết tiếp cuộc đời mình chính tại nơi đây. Nhà văn Đỗ Bích Thúy đọc ba lần Sống, có khi chỉ đọc bằng tranh. Chị cảm nhận được tính tiểu thuyết, mạnh dạn gọi tên thể loại mới lạ - tiểu thuyết điện ảnh, vì đậm đặc chất điện ảnh. Bên cạnh câu chuyện, con người thì hệ thống tranh đi theo tự thân kể chuyện một cách có chiều sâu. VIỆT NAM LÀ NHÀ Phát biểu tại lễ ra mắt sách sáng 12/3, Đại sứ Pháp Olivier Brochet nhận định, truyện tranh có vị trí quan trọng ở Pháp với lịch sử phát triển dài lâu, có những tác phẩm thành công toàn cầu. Pháp có hẳn liên hoan truyện tranh uy tín tại Angoulême. Ông vui vì Sống đoạt giải ở liên hoan danh giá này. “Tôi đọc cuốn sách thấy rất vui, cảm động. Với tôi, đây không đơn thuần là truyện tranh mà nó có tính chất tiểu thuyết. Tôi đọc với nhiều niềm giao cảm, cảm động trước câu chuyện về mối quan hệ giữa mẹ và con gái”, ông Olivier Brochet nói. Ông nhận định, câu chuyện chiến tranh gợi lại không gian Việt Nam những năm 1960, 1970 nhưng có cách nhìn gần gũi. Hải Anh bày tỏ niềm tự hào và cảm ơn vì mẹ đã dạy tiếng Việt cho con gái. Hai mẹ con giữ thói quen nói chuyện bằng tiếng Việt suốt những năm ở Pháp. “Tôi lớn lên ở Pháp, ít biết lịch sử về Việt Nam, cũng không được học nhiều ở trường. Mẹ thường kể những câu chuyện thú vị về thời sống ở chiến khu, thi thoảng đi dạo trong công viên mẹ buột miệng nói nhớ rừng. Khi lớn lên tôi biết mình phải kể lại câu chuyện, bởi nó đáng được kể lại”, Hải Anh nói. Hải Anh và họa sĩ Pauline Guitton chơi thân từ bé, mê đọc truyện tranh và thường chia sẻ sách cho nhau. Lớn lên trong gia đình từ ông ngoại tới cha mẹ đều làm điện ảnh, Hải Anh thừa hưởng máu nghề nhưng cô lại sợ xem, sợ làm phim chiến tranh. Cô chọn viết truyện tranh cho “nhẹ nhàng và thơ hơn”. Đạo diễn Việt Linh thừa nhận “không nhúng tay” chút nào vào Sống được định danh là truyện tranh khi xuất bản lần đầu tại Pháp, nhưng nhiều nhà văn, nhà phê bình nhìn thấy dáng dấp của một cuốn tiểu thuyết bởi câu chuyện đồ sộ, nhiều lớp lang. Người viết ra câu chuyện là cô gái Pháp gốc Việt, nữ họa sĩ trẻ lo phần tranh vẽ là người Pháp. Pauline và Hải Anh (giữa) bắt tay nhau viết cuốn truyện tranh sinh động về chiến khu thời chống Mỹ ẢNH: KỲ SƠN Tác giả Pháp viết về người Việt thời NGÓNG VỀ ĐẢO XA Đảo Phú Quý năm 1994, cuộc sống trên đảo vẫn diễn ra chậm chạp, lão ngư Ngô Văn Chức năm đó đã ở tuổi 52, mọi dự kiến lớn lao trong cuộc đời của ông đều dồn vào một ý định, đó là đưa bầy con trai và ngư dân tiến ra Trường Sa. Những người bạn chài của ông nói “người ta đồn dữ quá, ở bên Cù Lao Ré (đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) đã ra tới Cát Vàng (đảo Hoàng Sa) từ năm 1984 và nhiều hải sâm lắm!”. Chuyện ngư dân Lý Sơn râm ran tới xứ đảo Phú Quý, vì từ tháng 6/1984, ba tàu cá nằm trong dự án đánh bắt xa bờ của tỉnh Nghĩa Bình (Quảng Ngãi và Bình Định thời chưa tách tỉnh) mang số NB 4859 TS, NB 4873 TS và NB 4860 TS giao cho cán bộ đảng viên phụ trách, đưa ngư dân tiến ra đánh bắt hải sản tại vùng biển Hoàng Sa. Còn với Trường Sa, ông Chức nói với anh em bạn chài trên đảo về việc nghe đài nói bộ đội ngoài Trường Sa rất vất vả, vừa phải bảo vệ đảo, vừa ăn uống thiếu rau xanh, nếu bà con ngư dân mình ra tới đó thì giống như dân công hỏa tuyến hồi xưa, mang tặng cho họ ít trái bầu trái bí, tiền tuyến thì phải có hậu phương, rồi ra đó làm ăn thì chắc sẽ giàu lên. Ông Chức và nhiều ngư dân ở xã Long Hải như Nguyễn Hùng, Nguyễn Hữu Mậu, Trần Hữu Tỏ, Đặng Ngũ ngồi nhìn ra biển kể chuyện đời, nhắc tới ông cao, ông cố ngày xưa từ trong Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên đi ghe buồm ra tới đảo Phú Quý này để lập ấp, lập làng. Còn bây giờ bộ đội mình đóng quân ở Trường Sa, rồi đảo Gạc Ma bị Trung Quốc đánh chiếm, nhưng mình không ra được ngoài đó thăm anh em bộ đội thì cũng nóng lòng. Ông Chức tính toán, tàu lớn nhất ở đảo chỉ dài 16 mét, công suất máy 45 mã lực (tàu đánh cá đi Trường Sa hiện nay dài khoảng 25 mét), máy tàu cũ nát, vì vậy muốn ra Trường Sa thì phải hùn hạp, nâng đỡ nhau mà đi. Tính toán thì đơn giản, nhưng khi bắt tay vào việc thì mọi chuyện không hề dễ dàng... KẾT CHÙM VƯƠN KHƠI Tháng 3/1994, các ngư dân nói với nhau “hết mùa giạn rồi” (mùa đông bắc), chuẩn bị ra đảo. Bà Liễu vợ ông Chức múc nước ngọt trữ ở khạp, trin (giống cái lu) để gánh ra tàu. Bốn chiếc tàu bắt đầu xuất hành chuyến đầu tiên mở biển ra Trường Sa theo hướng kim la bàn và căn cứ vào tấm hải đồ giấy. Vì không có máy định vị, nên những ngư dân đi biển giỏi nhất như ông Chức được ngư dân tin tưởng, giao cho việc quyết định hướng đi. Công nghệ đóng tàu thời đó còn lạc hậu, hầm chứa đá không thể giữ lạnh được lâu, bên cạnh đó là đá lạnh trên đảo cũng khan hiếm, vì vậy ông Chức và các ngư dân tính chuyện ra đảo mưu sinh bằng nghề lượm hải sâm và bắt ốc nón, muối mặn. Hiện nay giá hải sâm trắng và hải sâm đỏ có giá đắt đỏ nhất và phải lặn xuống Lão ngư dân Ngô Văn Chức, năm nay 82 tuổi ở huyện đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận mang tấm hải đồ giấy tỷ lệ 1:500.000 trải ra mặt đất để kể về kỷ niệm tròn 30 năm ở Trường Sa. Trên tờ hải đồ đã ngả màu vàng, khu vực các đảo Len Đao, Gạc Ma có dấu hiệu sờn cả mặt giấy. Ông Chức giải thích về việc mòn cả giấy, vì cứ chỉ tay vô đó, kèm theo thước kẻ quá nhiều lần thì mờ mòn thôi. nLÊ VĂN CHƯƠNG PHÓNG SỰ 36 NĂM SỰ KIỆN GẠC MA Bài 1: Đi qua Gạc Ma, Trường Sa 30 năm Tàu đánh cá của ngư dân đảo Phú Quý ẢNH: VĂN CHƯƠNG Khi được hỏi về phản hồi của độc giả Pháp, Pauline tự hào vì lần đầu sáng tác nhưng cả độc giả Việt ở Pháp lẫn người bản địa đều đón nhận hân hoan. “Nhà xuất bản ngay lập tức quan tâm bản thảo. Đọc Sống, họ biết hơn về lịch sử Việt Nam”, Pauline nói. Những ngày tháng ở Việt Nam cho cô những cảm hứng khác biệt về màu sắc, cảnh tượng để đưa vào tác phẩm.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==