Vùn hoáa Theo mötå nghiïn cûuá múiá , mötå sö ë cöng cu å bùnç g àa á àûúcå tòm thêyë ú ã phña têy Ukraine coá thïí la â bùnç g chûná g lêu àúiâ nhêtë àûúcå biïtë àïnë vï ì con ngûúiâ tiïnì sû ã ú ã chêu Êu. Nhûnä g viïn àaá bõ sûtá me,ã àûúcå taoå hònh mötå cacá h co á chu ã y á tû â àa á nuiá lûaã , àa ä àûúcå khai quêtå tû â mötå mo ã àa á ú ã khu vûcå Korolevo vaoâ nhûnä g nùm 1970. Sûã dunå g phûúng phapá múiá , cacá nha â khaoã cö í àa ä xacá àõnh niïn àaiå cuaã cacá lúpá àaá trêmì tñch bocå quanh cacá cöng cuå nayâ laâ hún 1 triïuå nùm tuöií . “Àêy la â bùnç g chûná g súmá nhêtë vï ì loaiâ ngûúiâ xuêtë hiïnå ú ã chêu Êu àûúcå ghi laiå trong lõch sû”ã , öng Mads Faurschou Knudsen, nhaâ àõa vêtå ly á taiå Àaiå hocå Aarhus úã Àan Macå h va â àönì g tacá gia ã cuaã nghiïn cûuá , noiá . Öng cho biïtë , hiïnå khöng roä tö í tiïn naoâ cuaã loaiâ ngûúiâ àa ä chï ë taoå ra cacá cöng cuå nayâ , nhûng àoá co á thï í la â Homo erectus, loaiâ àêuì tiïn àûná g thùnè g va â biïtë dunâ g lûaã . “Chuná g töi khöng coá di tñch hoaá thacå h, nïn àêy chó laâ mötå gia ã thiïtë ”, öng Roman Garba, nhaâ khaoã cö í hocå taiå Viïnå Hanâ lêm Khoa hocå Secá va â àönì g tacá gia,ã cho biïtë . Öng noiá thïm rùnç g nhûnä g cöng cuå bùnç g àa á nayâ co á thïí àûúcå sû ã dunå g àï í cùtæ thõt hoùcå caoå da àönå g vêtå . Theo cacá nha â nghiïn cûuá , nhûnä g cöng cu å nayâ co á thï í co á niïn àaiå lïn túiá 1,4 triïuå nùm, nhûng mötå sö ë chuyïn gia khacá tin rùnç g chuná g co á thï í chó hún 1 triïuå nùm tuöií , àùtå chuná g vaoâ cunâ g khoanã g niïn àaiå vúiá cacá cöng cuå cö í xûa khacá àûúcå khai quêtå ú ã Têy Ban Nha. Öng Rick Potts, ngûúiâ chó àaoå chûúng trònh nguönì göcë con ngûúiâ cuaã Viïnå Smithsonian (My)ä , cho biïtë , nhûnä g cöng cuå bùnç g àa á cö í àaiå nhêtë thuöcå loaiå nayâ àa ä àûúcå khai quêtå ú ã miïnì Àöng chêu Phi vaâ co á niïn àaiå cacá h àêy 2,8 triïuå nùm. Àõa àiïmí úã Ukraine rêtë co á y á nghôa vò “àêy laâ àõa àiïmí lêu àúiâ nhêtë ú ã phña bùcæ ”, cho thêyë rùnç g nhûnä g ngûúiâ àêuì tiïn di dúiâ khoiã chêu Phi vúiá nhûnä g cöng cuå nayâ co á thï í àa ä sinh sönë g trong cacá möi trûúnâ g àa danå g. “Nhûnä g ngûúiâ tiïnì sû ã vúiá cöng cu å bùnç g àa á cö í xûa nayâ co á thï í xêm chiïmë khùpæ moiå núi tû â Iberia (Têy Ban Nha) êmë apá àïnë Ukraine bùng gia á – bùnç g chûná g cho mötå kha ã nùng thñch ûná g àaná g kinh ngacå ”, öng Potts giaiã thñch. n NÛÚCÁ MÙTÆ BUPÁ BÏ Bö å phim lêyë böië canã h taiå Barbieland (Vunâ g àêtë Barbie) núi cacá Barbie vaâ Ken chung sönë g tûúnã g chûnâ g vö cunâ g hoaâ thuênå . Cacá Barbie nùmæ giû ä nhûnä g chûcá vu å quan tronå g, àiïuì hanâ h vunâ g àêtë nayâ trong khi cacá chanâ g Ken chó laâ phu å kiïnå tö àiïmí thïm cho cacá nanâ g Barbie ma â thöi. Diïmî phucá cuaã ho å la â àûúcå cacá Barbie àïí mùtæ túiá . Cuöcå sönë g cuaã cacá nhên vêtå bupá bï taiå xa ä höiå mêuî quyïnì nayâ la â vonâ g lùpå cuaã nhûnä g cuöcå vui chúi va â tiïcå tunâ g lêpë laná h. Thï ë nhûng, nhòn sêu vaoâ trong thò khöng hùnè vêyå . Àöië vúiá Ken, chó àïí mua vui cho Barbie tûaå nhû cacá h nhiïuì phu å nû ä bõ nam giúiá àöië xû ã ngoaiâ àúiâ , nhûng Ken laiå khöng nhênå ra àiïuì ào.á Conâ cacá Barbie duâ thanâ h cöng vaâ hanå h phucá , song laiå àönì g thúiâ trú ã thanâ h chñnh àöië tûúnå g ma â cacá phong traoâ nû ä quyïnì luön cöë gùnæ g àêuë tranh khi hoå xem Ken chó laâ mötå moná phu å kiïnå cuaã banã thên. Cuöcå sönë g taiå Vunâ g àêtë Barbie bönî g bõ xaoá trönå búiã mötå suy nghô chïtë chocá tû å dûng hiïnå lïn trong àêuì Barbie Kiïuí mêuî (Margot Robbie thuã vai), khiïnë mötå bupá bï nhûaå bêtë tû ã nhû cö bùtæ àêuì gùpå khunã g hoanã g hiïnå sinh vaâ trú ã thanâ h Barbie Trêmì camã . Tû â thúiâ àiïmí ào,á cuöcå sönë g cuaã cö trú ã nïn giönë g con ngûúiâ hún: húi thúã nùnå g muiâ khi nguã dêyå , àö ì ùn bõ hû honã g, da trúã nïn sênì suiâ va â banâ chên phùnè g detå nhû cú thïí ngûúiâ . Àïí sûaã chûaä nhûnä g khuyïtë àiïmí àêyì tñnh ngûúiâ nayâ , Barbie vaâ Ken (Ryan Gosling thu ã vai) bùtæ àêuì cuöcå hanâ h trònh àïnë thïë giúiá loaiâ ngûúiâ . Trong böå phim vï ì thûúng hiïuå àöì chúi nöií tiïnë g nhêtë thï ë giúiá danâ h cho be á gaiá nayâ cuaã Greta Gerwig, yïuë tö ë nûä quyïnì mang tñnh gianã àún, thùnè g thùnæ va â co á phênì giênå dû ä hún so vúiá Lady Bird (2017) hay Little Women (2019) do chñnh cö viïtë kõch banã va â àaoå diïnî . Àiïuì nayâ thï í hiïnå ro ä nhêtë qua cacá h moiå nhên vêtå nam trong phim, bêtë kï í la â bupá bï Ken hay nhûnä g ngûúiâ àanâ öng ngoaiâ àúiâ thûcå , àûúcå khùcæ hoaå theo hònh tûúnå g ngöcë nghïcë h, nöng canå va â vö dunå g. Chñnh vò vêyå , Barbie bõ nhiïuì khaná gia ã nam chó trñch laâ mötå bö å phim thuâ ghetá àanâ öng. Nhûng hoå khöng nhênå ra rùnç g àêy laâ cacá h Gerwig chêm biïmë gocá nhòn cuaã àanâ öng vï ì phu å nû ä àûúcå thï í hiïnå rönå g raiä va â lêu àúiâ trïn phim anã h. Trong nhûnä g bö å phim ma â cacá nhên vêtå nû ä bõ vêtå hoaá , trú ã thanâ h “phênì thûúnã g” cho nhûnä g ngûúiâ hunâ g hay àún gianã chó la â nhûnä g “chên daiâ ” xuêtë hiïnå ngùnæ nguiã nhùmç cuönë hutá khaná gia ã nam (loatå phim James Bond, Fast and Furious, Alladin, Kingsman, v.v.). Sû å giênå dû ä va â àún gianã trong viïcå truyïnì taiã chu ã àï ì nû ä quyïnì trong Barbie conâ àûúcå thï í hiïnå chu ã yïuë qua löië lamâ phim ài ngûúcå laiå vúiá quy tùcæ “show, don’t tell” (thïí hiïnå chû á àûnâ g kï í lï)í cú banã cuaã àiïnå anã h. Nû ä àaoå diïnî Greta Gerwig cho nhên vêtå cuaã mònh noiá huycå h toetå vï ì nhûnä g bêtë cöng maâ phuå nû ä phaiã ganá h chõu trong xaä höiå phuå quyïnì hiïnå àaiå qua àoanå àöcå thoaiå cuaã nhên vêtå Gloria. Trong trûúnâ g húpå cuaã Barbie, phûúng phapá nayâ co á phênì húpå ly á vò suy cho cunâ g, cacá Barbie cunä g chó la â nhûnä g cö nanâ g bupá bï lênì àêuì biïtë àïnë cacá khaiá niïmå “chï ë àö å phu å quyïnì ” va â “bêtë bònh àùnè g giúiá ”. Àoanå àöcå thoaiå cuaã Gloria bùtæ àêuì búiã mötå cêu khùnè g àõnh tranâ àêyì nöiî thêtë vonå g: “Laâm möåt ngûúâi phuå nûä quaã laâ àiïìu khöng thïí. Cö thêåt xinh àeåp vaâ vö cuâng thöng minh, vaâ töi caãm thêëy àau buöìn khi cö nghô baãn thên cö vêîn chûa àuã”. Lamâ phu å nû ä la â mötå chuöiî nghõch lyá khöng höiì kïtë . “Cö phaãi gêìy, nhûng khöng àûúåc quaá gêìy. Cö phaãi trúã thaânh möåt ngûúâi phuå nûä cuãa sûå nghiïåp nhûng cuäng phaãi luön chùm soác ngûúâi khaác. Cö phaãi trúã nïn xinh àeåp trong mùæt àaân öng, nhûng cuäng khöng àûúåc quaá àeåp àïën mûác quyïën ruä hoå hoùåc àe doåa nhûäng ngûúâi phuå nûä khaác. Cö khöng àûúåc pheáp giaâ ài, thö löî, khoe khoang, ñch kó, guåc ngaä, thêët baåi, toã ra súå sïåt, hay ài quaá giúái haån.” Greta Gerwig thêtå sû å thêuë hiïuí àûúcå traiã nghiïmå chung cuaã nû ä giúiá mùcå cho moiå raoâ canã sùcæ töcå , quöcë gia hay àöå tuöií . Àoanå àöcå thoaiå khöng cênì êní y á trïn cunä g laâ lúiâ kïu van bêtë lûcå cuaã nû ä àaoå diïnî vï ì nhûnä g tiïu chuêní phi ly á ma â xa ä höiå apá àùtå lïn ngûúiâ phu å nû.ä Àiïuì nayâ khiïnë töi nhúá àïnë Andrea Dworkin - tacá gia ã va â la â nha â hoatå àönå g ngûúiâ My ä khi noiá vï ì traiã nghiïmå nû ä giúiá trong xaä höiå : “Phuå nûä khöng àûúåc sinh ra maâ hoå àûúåc taåo thaânh. Trong quaá trònh trûúãng thaânh àoá, tñnh ngûúâi cuãa hoå bõ loaåi boã. Hoå trúã thaânh biïíu tûúång naây biïíu tûúång kia, laâm meå thiïn nhiïn, …; nhûng hoå khöng bao giúâ àûúåc laâm chñnh mònh búãi vò àoá laâ möåt àiïìu cêëm kõ.” NÛ Ä GIÚIÁ CUAà MOIÅ NGÛÚI Barbie conâ la â mötå bö å phim camã àönå g vï ì tònh camã me-å con gaiá . Sau khi àaä nuöi dayå con caiá thanâ h ngûúiâ , nhiïmå vu å cuöië cunâ g cuaã nhûnä g ngûúiâ me å la â àûná g yïn àï í con gaiá mònh nhòn laiå va â nhênå ra banã thên àa ä tiïnë xa túiá mûcá naoâ . Àöi khi chuná g ta quïn nhûnä g ngûúiâ me å cunä g tûnâ g la â nhûnä g be á gaiá mùcå vayá àêmì xinh xùnæ , nö àuaâ cunâ g vúiá nhûnä g con gêuë böng va â bupá bï Barbie àûúcå me å mua cho. Me å cunä g tûnâ g la â thiïuë nû ä ngaiå ngunâ g vúiá möië tònh àêuì , la â cö gaiá nöií loanå mang nhûnä g hoaiâ baoä va â ly á tûúnã g co á phênì ngêy thú vïì cuöcå sönë g. Àöi khi töi quïn rùnç g me å töi khöng chó laâ mötå ngûúiâ me.å Möië quan hïå me-å con àûúcå khùcæ hoaå trong phim conâ co á thï í hiïuí la â mötå êní du å cho khoanã g cacá h phatá triïní cuaã nûä quyïnì thêpå niïn 1960 (lanâ soná g thû á hai) va â nû ä quyïnì hiïnå àaiå ngayâ nay (lanâ soná g thû á tû). Barbie tûnâ g la â biïuí tûúnå g cuaã nû ä quyïnì tên tiïnë , cho àïnë khi no á trúã thanâ h nû ä quyïnì àöcå haiå . Trûúcá khi mêuî bupá bï Barbie àêuì tiïn àûúcå ra àúiâ , loaiå bupá bï mang hònh thuâ tre ã sú sinh vênî giû ä võ trñ àöcå tön va â cacá be á gaiá phaiã àoná g vai tro â lamâ me å möiî khi chúi cunâ g moná àö ì chúi nayâ . Sû å xuêtë hiïnå cuaã Barbie àaä pha á vú ä khuön mêuî ào,á mú ã ra hy vonå g múiá cho cacá be á gaiá àûúcå thoatá ra khoiã bïpë nucá , nöiå trú å suötë àúiâ . Nhûng röiì thúiâ àaiå liïn tucå phatá triïní , keoá theo sûå phûcá tapå trong àúiâ sönë g xaä höiå cunä g nhû chiïuì sêu cuaã nû ä quyïnì , khiïnë hònh tûúnå g phu å nû ä thanâ h àatå Barbie trúã nïn lacå hêuå va â taoå ra mötå hònh mêuî khöng thïí naoâ àatå àûúcå àöië vúiá cacá be á gaiá . Nhûnä g mönå g tûúnã g àöcå haiå ma â bupá bï Barbie trao cho nhûnä g cö be á röiì se ä khiïnë ho å thêtë vonå g khi àöië mùtå vúiá àúiâ thûcå sau nayâ . Vò quaá hoanâ haoã , tû â ngoaiå hònh àïnë sû å nghiïpå , Barbie dênì trú ã thanâ h thû á ma â chu ã nghôa nûä quyïnì hiïnå àaiå cö ë gùnæ g àêuë tranh loaiå bo.ã Bö å phim kïtë laiå vúiá Vunâ g àêtë Barbie trú ã laiå trêtå tû å nhû cu.ä Chó riïng Barbie Kiïuí mêuî la â chonå trú ã thanâ h mötå ngûúiâ phu å nû ä thûcå thu å vúiá nhiïuì khuyïtë àiïmí cú thï.í Cö àa ä nïmë àûúcå võ nhên tñnh vaâ khöng thïí quay laiå lamâ ke ã vö tri. Barbie khöng muönë tönì taiå nhû mötå y á tûúnã g tuyïtå àepå vï ì nû ä quyïnì phi thûcå tï,ë ma â muönë lamâ ngûúiâ co á thï í tû å suy nghô cho riïng mònh. Qua banâ tay cuaã Gerwig vaâ àönì g biïn kõch Noah Baumbach, Barbie laâ bö å phim traoâ phuná g tû å móa mai chñnh thûúng hiïuå Barbie vaâ têpå àoanâ àö ì chúi phatá minh ra noá la â Mattel, tûå cöng kñch chñnh giaá trõ nû ä quyïnì ma â hònh mêuî bupá bï nayâ àang àaiå diïnå . Barbie khöng phaiã la â mötå bö å phim lûúiâ biïnë g chó biïtë lúiå dunå g gia á trõ hoaiâ niïmå àï í kiïmë tiïnì (cu å thï í la â cacá bö å phim live-action vaâ hêuå truyïnå tû â cacá bö å phim cu ä nöií tiïnë g cuaã Disney), thay vaoâ ào á Greta Gerwig àaä àoná nhênå dû å aná nayâ bùnç g mötå tònh yïu thûcå thu å danâ h cho Barbie. Barbie la â mötå bö å phim la â vï ì nû ä giúiá nhûng danâ h cho moiå ngûúiâ . n [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo nature.com, ngayâ 06/03/2024) Cacá cöng cuå sú khai lamâ tû â àa,á àûúcå phatá hiïnå taiå Ukraine, coá niïn àaiå hún 1 triïuå nùm va â co á thï í àaä àûúcå sû ã dunå g búiã nhûnä g con ngûúiâ tiïnì sû ã àêuì tiïn. Vúái Barbie – böå phim bom têën àêìu tiïn vúái kinh phñ hún 145 triïåu àö, Greta Gerwig àaä khaám phaá nhiïìu lúáp àïì taâi xen lêîn nhau, tûâ nûä quyïìn, tñnh nam àöåc haåi, möëi quan hïå giûäa meå-con gaái, vaâ nöîi khuãng hoaãng hiïån sinh cuãa phuå nûä trûúãng thaânh thöng qua möåt thïë giúái nhûåa àêìy sùæc höìng. Phatá hiïån dêëu vïët ngûúâi tiïìn sûã tûâ hún 1 triïuå nùm trûúcá Mötå hiïnå vêtå àûúcå tòm thêyë taiå khu vûcå khaoã cö í Korolevo Nû ä àaoå diïnî Greta Gerwig (giûaä ) trïn phim trûúnâ g Barbie (Jaap Buitendijk) Dunâ g àö ì chúi giaiã ma ä con ngûúiâ BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ 13 Barbie vaâ Ken trïn àûúnâ g àïnë thï ë giúiá loaiâ ngûúiâ (Nguönì : Warner Bros.) Chuã nhêåt 10/3/2024 [ KINH QUÖCË ] Tiïcå tunâ g liïn miïn vúiá Barbie vaâ Ken (Warner Bros.)
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==