8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Bảy n Ngày 9/3/2024 DIỆT CHỦNG CHỈ NHƯ CÔNG VIỆC BÀN GIẤY Tại Auschwitz, Rudolf và người vợ Hedwig của hắn đã gầy dựng nên một thiên đường nghỉ dưỡng nhờ công lao diệt chủng người Do Thái. Thiên đường và địa ngục chỉ cách nhau một bức tường gạch. Ác mộng diệt chủng hiện diện trong từng khung hình, là khu trại tập trung với những cột khói thiêu xác bốc cao sừng sững ở phần hậu cảnh, hay những thanh âm gào thét kinh hoàng của tù nhân Do Thái hòa lẫn tiếng chim chóc, cười nói, chó sủa và trẻ em khóc tạo thành một hợp âm đầy ám ảnh. Gia đình Hoss không chỉ chiếm dụng những món đồ của tù nhân bên kia bức tường, mà vườn hoa tuyệt đẹp của gia đình này được chăm bón bằng tro cốt của tù nhân Do Thái. Những cú quay tĩnh cận cảnh những bông hoa được lồng ghép với tiếng thét ai oán của tù nhân… Bộ phim mang tình tiết của thể loại chính kịch gia đình, những buổi trò chuyện phiếm của những bà nội trợ, những bữa tiệc và cuộc cãi vợ chồng về công việc. Sự thản nhiên với tội ác được nhấn mạnh qua từng lời thoại tưởng như quá đỗi bình thường. Người vợ muốn tiếp tục sống tại ngôi nhà trong mơ được bao quanh bởi thiên nhiên trong lành, là một nơi lý tưởng để nuôi dạy con cái. Phải phi nhân tính tới mức nào mới cho rằng nơi nuôi dạy trẻ em tốt nhất là căn nhà nằm sát cạnh trại tập trung, nơi tiếng kêu gào thảm thiết vọng ra át cả tiếng chim hót? Yếu tố kinh dị nhất của phim không đến từ những hình ảnh máu me, mà chính là thái độ thản nhiên với tội ác của gia đình Đức Quốc xã. Rudolf Hoss là con vít trong một thể chế khủng khiếp thời bấy giờ. Hắn đảm nhiệm công việc đó như một thứ công chức. Với uyển ngữ Sprachregelung của Đức Quốc xã, thì "Cưỡng ép di cư" trở thành "tái định cư"; "giết chóc" trở thành "điều phối đi nơi khác"; "diệt chủng người Do Thái" được gọi với cái tên "Giải pháp cuối cùng"… Khiến công cuộc giết chóc trở thành công việc bàn giấy mà thôi. Đạo diễn Glazer đã tận dụng phong cách quay phim "phi tác giả" - bằng cách cài đặt 10 máy quay giấu kín, tạo cảm giác như những chiếc camera an ninh âm thầm ghi hình lại mọi sinh hoạt thường ngày của những nhân vật trong phim. Phim trường được thiết lập tối giản nhất có thể. Phong cách quay phim này nhằm thoát khỏi những mô-típ điện ảnh mô tả nạn diệt chủng dưới góc nhìn giật gân - một yếu tố dễ thấy trong các bộ phim Hollywood cùng đề tài. Không có người hùng nào xuất hiện để cứu rỗi những tù nhân như Schindler’s List, không có câu chuyện cảm động nào được kể để câu nước mắt như Life is Beautiful, và không có một cái kết có hậu nào ở cuối phim dành cho người Do Thái như The Pianist. Cái ác diệt chủng trong The Zone of Interest chỉ đơn thuần xuất hiện và ở lại tới cùng như một sự phi lý của cuộc đời. Nhà thiết kế âm thanh Johnnie Burn đã đặc tả thực tại kinh hoàng trong phim qua những thanh âm. Phần hình ảnh và âm thanh của The Zone of Interest tách biệt nhau, khiến ta cảm thấy mình đang xem hai bộ phim khác nhau: một bộ phim kể bằng hình ảnh (thứ gia đình Đức Quốc xã thấy) và bộ còn lại kể bằng âm thanh (thứ tù nhân Do Thái tại trại Auschwitz trải qua). Sự pha trộn giữa tiếng súng, tiếng tù nhân la hét trong đau đớn và tiếng quát tháo của lính Đức sẽ khơi dậy trí tưởng tượng, gợi ta nhớ lại những hình ảnh đã từng nhìn thấy qua những bộ phim tài liệu, bảo tàng chiến tranh… Theo một cách nào đó, người xem sẽ nhìn thấy hai thứ hình ảnh cùng lúc: những cảnh phim cảm nhận qua thị giác và những thước phim chạy qua trong đầu thông qua âm thanh. Rất có thể giải Oscar 2024 hạng mục Âm thanh sẽ thuộc về The Zone of Interest. NHỮNG BỨC TƯỜNG TRONG TA The Zone of Interest được kể dưới góc nhìn của kẻ phạm tội, để cho thấy rằng chính mỗi chúng ta cũng có những điểm tương đồng với chúng. Từng sự lựa chọn về ống kính máy quay, độ sắc nét của hình ảnh và tính chi tiết trong từng hành vi thường ngày của gia đình Hoss đều hướng đến mục đích phá bỏ khoảng cách vô hình giữa người xem và nhân vật, giữa hiện tại và quá khứ. Lối sống thản nhiên và ung dung của những kẻ như Rudolf và Hedwig là một trường hợp đáng nghiên cứu về tính bạo lực, suy đồi và thiếu thốn lòng cảm thông bất kể vị trí địa lý và thời điểm lịch sử. Để thấy rằng chính chúng ta cũng đang là chủ thể của tội ác Bộ phim The Zone of Interest (2023) của đạo diễn người Anh Johnathan Glazer dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của Martin Amis kể về cuộc sống thường ngày của gia đình sĩ quan Đức Quốc xã có thật Rudolf Hoss tại căn biệt thự sát bên trại tập trung khét tiếng Auschwitz. Liệu The Zone of Interest sẽ vượt mặt Oppenheimer để giành tượng vàng Phim hay nhất tại lễ trao giải Oscar 96 vào ngày 10/3 tới đây? Một bữa tiệc vui vẻ của gia đình Hoss, còn bên kia bức tường là trại tập trung Auschwitz (Nguồn: A24) THE ZONE OF INTEREST: Thiên đường nghỉ dưỡng bên địa ngục NGƯỜI DƯNG HÓA NGƯỜI THÂN Anh Nguyễn Phùng Úy (SN 1982, trú xã Thanh Dương, huyện Thanh Chương, Nghệ An) vốn là một thợ sửa xe máy. Năm 2018, anh sắm được chiếc ô tô 4 chỗ. Anh chỉ nghĩ mua xe để dùng, rảnh rỗi ai gọi chở thuê thì chạy. Trong hành trình chở khách, người đàn ông này gặp rất nhiều hoàn cảnh khó khăn, mắc bệnh hiểm nghèo. Khi bệnh tật đã ở giai đoạn cuối, những cơn đau kéo dài, âm ỉ không thể chịu đựng được nữa, những bệnh nhân này mới chịu đi bệnh viện. Chứng kiến những hoàn cảnh quá nghèo, anh Úy thương, nhận chở miễn phí. “Mình không giàu có, khá giả gì nhưng vẫn còn khấm khá hơn rất nhiều gia đình nghèo. Tại sao mình không giúp họ?”, anh Úy nghĩ. Năm 2021, chuyến xe 0 đồng lăn bánh, cung đường từ huyện Thanh Chương đi các bệnh viện ở TP Vinh (Nghệ An) và ngược lại. Bệnh nhân nghèo, người neo đơn ở các xã lân cận cần chở đến bệnh viện, anh Úy đều sẵn sàng. Những chuyến xe có mặt bất kể giờ giấc, dù là giữa trưa nắng hay đêm muộn. Sửa xe máy mưu sinh nhưng nhận được điện thoại cần giúp đỡ là anh lập tức đóng cửa, lái ô tô đi. Quãng đường từ nhà người bệnh đến bệnh viện cách 40 - 50 km nhưng anh không lấy bất cứ đồng tiền xăng, tiền công nào. Thời điểm giá xăng tăng kỷ lục, thực sự là một thách thức lớn đối với anh tài xế thích làm việc bao đồng này. “Người bệnh có khó khăn, cùng quẫn mới nhờ tới mình. Có những lúc vừa tới cổng, bệnh nhân đã được dìu ra chờ sẵn, nhìn thấy xe đến, mừng quá họ khóc, mình cũng thấy ngậm ngùi”, anh Úy tâm sự. Chiếc xe khá chật, bệnh nhân yếu, anh Úy trải tấm nệm ở ghế sau làm giường cho họ nằm. Bình ô xy thì để ở ghế phụ phía trước, người nhà bệnh nhân ngồi giữ. “Bất đắc dĩ phải làm như thế vì xe mình nhỏ…”, anh Úy nói. Đầu năm 2022, anh lên trang Facebook cá nhân đăng tải số điện thoại của mình nhận chở miễn phí cho những người nghèo cần đến bệnh viện cấp cứu, chữa bệnh. Thi thoảng có người nhờ giúp chở đi Hà Nội, anh cũng nhận. Tốn cả công lẫn của nhưng người đàn ông này cảm thấy rất vui vì đã làm được việc có ích. “Tôi thấy nhiều gia đình trong nhà chẳng có gì đáng giá. Một vài trăm nghìn đồng với họ là rất lớn, chưa nói nếu thuê xe cứu thương họ phải tốn tiền. Có đi nhiều mới thấy còn rất nhiều người nghèo khổ, rất cần giúp đỡ. Việc tôi công khai số điện thoại trên mạng cũng nhận được nhiều luồng ý kiến. Nhưng tôi nghĩ, mình không công khai số điện thoại, những hoàn cảnh khó khăn cần giúp đỡ sẽ không biết mà gọi”, anh Úy giải thích. KHÔNG ĐỢI GIÀU MỚI LÀM VIỆC THIỆN Vợ anh Úy là giáo viên mầm non hợp đồng từ nhiều năm qua. Đồng lương ít ỏi và thời gian anh Úy dành cho những chuyến xe 0 đồng khá nhiều, khiến thu nhập của vợ chồng bị giảm, dù vậy anh thấy rất vui. Ban đầu, có người chưa hiểu nên dị nghị, nói cạnh nói khóe. Họ chẳng tin có những người kiếm sống từng Gần 4 năm qua, chẳng ai tin, một chàng trai làm nghề thợ sửa xe máy, chạy taxi lại tự bỏ tiền mua xăng, chạy xe chở người khác miễn phí. Những chuyến xe 0 đồng đầy nghĩa tình đã trở thành điểm tựa tinh thần cho bệnh nhân nghèo, khi họ đã “kiệt sức” vì bệnh tật, gia cảnh khó khăn. nTHU HIỀN PHÓNG SỰ Gã... "gàn" Hàng ngày, anh Úy làm công việc sửa xe máy, chạy xe dịch vụ kiếm sống
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==