6 KHOA GIÁO n Thứ Hai n Ngày 30/12/2024 Bố mẹ cũng đã cao tuổi, thu nhập bấp bênh, sau khi ra Hà Nội học, Xuân đã kiếm việc làm thêm. Điều em lo lắng là năm tới, sinh viên Y khoa bắt đầu học lâm sàng tại bệnh viện, không có thời gian làm thêm, học phí ngành y ngày càng cao, gia đình và bản thân xoay xở thế nào để có thể học được 6 năm ĐH và các năm học chuyên ngành. Đã hết tháng 12, chị Trần Hương Dung ở Ý Yên, Nam Định không giấu tiếng thở dài lo lắng vì sắp đến ngày nộp tiền nhà trọ quý mới. Từ sau dịch COVID-19, các sản phẩm đồ gỗ của xã là đồ thờ, thủ công mĩ nghệ khác không còn đầu ra, các doanh nghiệp, hộ gia đình cũng giảm dần sản xuất, những người lao động chân tay với công việc đánh giấy ráp (dùng loại giấy đặc biệt để chà mặt gỗ phẳng) như chị Dung thất nghiệp. Trước đây, ngày công của chị là 100.000 đồng. Mỗi tháng trừ các công việc riêng, chị được nhận lương 24-25 ngày công, tương đương 2,4-2,5 triệu đồng. Chồng chị, anh Đinh Xuân Dũng, là thợ mộc nên ngày công cao hơn. Thu nhập của hai vợ chồng có thể coi là tạm ổn ở quê. Nhưng sau đại dịch, anh chị mất việc, con vào ĐH, khó khăn chồng khó khăn. Anh phải xin làm bảo vệ cho một công ty may trên thị trấn còn chị đi giúp việc trên Hà Nội. Thu nhập của chị chỉ đủ hai mẹ con trang trải ăn ở, đi lại. Một năm hai kì đóng học phí, anh ở quê gửi lên. Học phí 10 tháng học của con chiếm tới 80% lương bảo vệ một năm của anh. Anh chị co kéo cũng vẫn thiếu trước hụt sau vì còn một cháu đang học lớp 10. Với học phí như hiện nay, các chuyên gia cho rằng, gia đình sống tại Hà Nội là công chức, giáo viên bình thường cũng khó khăn nuôi con học ĐH. Học phí ĐH đang áp dụng theo Nghị định 81 và Nghị định 97 sửa đổi bổ sung Nghị định 81 về cơ chế thu, quản lí học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Theo nghị định này, mức trần học phí áp dụng cho cơ sở giáo dục ĐH công lập chưa tự đảm bảo chi thường xuyên (chưa tự chủ) năm học 2025-2026 sẽ có 7 mức theo 7 nhóm ngành. Trong đó, thấp nhất là 15,2 triệu đồng/năm và cao nhất 31,1 triệu đồng/năm học 10 tháng. Mức thu này tăng thêm 1,7-3,5 triệu đồng/năm học so với năm học 2024-2025 tùy khối ngành. HOA BAN MẶC ĐỊNH TỰ CHỦ LÀ TỰ TÚC Hiện nay, các trường ĐH công lập, chi phí đào tạo đến từ các nguồn như: ngân sách Nhà nước, hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ... và học phí. Như vậy, học phí chỉ là một phần của chi phí đào tạo. Nhưng hiện nay, học phí chiếm tới 70-90% nguồn thu của các trường. Trong báo cáo “Giáo dục để tăng trưởng” của Ngân hàng Thế giới (WB) vào tháng 8/2022, đội ngũ chuyên gia WB cho rằng, hiện nguồn ngân sách Nhà nước Việt Nam chi cho giáo dục ĐH chỉ đạt từ 4,33-4,74% tổng chi ngân sách cho lĩnh vực giáo dục đào tạo. TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH FPT, chia sẻ, trong các điều kiện để được tự chủ, và trong nội hàm của tự chủ về tài chính, không chỗ nào trong Luật Giáo dục ĐH 2018 yêu cầu quyền tự chủ của trường ĐH lại phải gắn với việc tự túc không hưởng tiền từ ngân sách. Nhưng thực tế khi thực hiện luật này thì lại đang áp dụng tự chủ gắn với tự túc, không hưởng ngân sách với các trường công. Việc này có 2 lí do khách quan. Thứ nhất là khi thử nghiệm tự chủ từ năm 2017, đều chọn các trường tham gia là các trường ĐH đang hoạt động tốt nhất, dư sức cân đối thu chi, trong khi lẽ ra thử nghiệm tự chủ phải chọn mẫu cả trường tốt, trường trung bình và trường yếu kém để xem ảnh hưởng của tự chủ với sự phát triển của các trường như thế nào trước khi áp dụng đại trà. Do chọn mẫu không chuẩn nên tạo mô hình mặc định tự chủ là tự túc như hiện nay. Lí do thứ hai là nhầm lẫn giữa “tự chủ cơ sở giáo dục ĐH” với “tự chủ đơn vị sự nghiệp công lập” áp dụng cho các cơ quan sự nghiệp nói chung. Với các đơn vị sự nghiệp, quy định của Nhà nước là mức độ tự chủ gắn với mức độ tự túc tài chính. Do đó, ông Tùng đề xuất, khi Bộ GD&ĐT sửa Luật Giáo dục ĐH cần làm rõ điều này, tự chủ cơ sở giáo dục ĐH không phải là tự chủ đơn vị sự nghiệp công lập. ĐỂ HỌC PHÍ KHÔNG THÀNH GÁNH NẶNG TS Phạm Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục và Chuyển giao tri thức REK, Trường ĐH Thành Đô, cho rằng, bàn đến vấn đề học phí phải xét trên hai khía cạnh. Thứ nhất, học phí phải đủ để đảm bảo chất lượng đào tạo. Theo tính toán, mức học phí hợp lí để đảm bảo đào tạo là khoảng 100-120% GDP bình quân. Áp dụng tại Việt Nam, học phí khoảng 50-80 triệu đồng/năm/sinh viên. Mức học phí này tương đương với học phí chương trình chất lượng cao hoặc các trường ĐH tự chủ. Thứ hai là cơ hội đi học của người dân. Con số trên đưa ra dựa trên tính toán trung bình, nhưng còn lượng lớn người dân ở nông thôn, miền núi đang sống rất khó khăn. Ông Hiệp phân tích, học sinh vùng sâu, vùng xa, vùng nông thôn vốn đã gặp khó khăn trong tiếp cận các kì thi riêng để tăng cơ hội vào các trường ĐH top đầu, khi trúng tuyển, học phí là rào cản thứ 2 trong tiếp cận giáo dục ĐH. Hiện một số trường ĐH trích phần trăm học phí để trao học bổng. “Nhưng bài toán này không hợp lí. Vì lấy tiền của phụ huynh này để trao cho con của phụ huynh khác đi học”, ông Hiệp nói. Ông khẳng định, đây không phải là giải pháp căn cơ . Theo ông Hiệp, giải pháp lâu dài và hợp lí nhất là Nhà nước đầu tư. Với các trường ĐH tự chủ, Nhà nước cắt chi thường xuyên thì phải chuyển ngân sách đó thành học bổng cho sinh viên khó khăn. Mức học bổng phải đủ lớn. Bên cạnh đó phải tăng mức cho vay. Ông Hiệp tính toán, trung bình gia đình ngoại tỉnh đầu tư từ 10 triệu đồng/tháng cho con em học ĐH ở Hà Nội hoặc TPHCM. Mức cho vay hiện nay 4 triệu đồng/tháng/sinh viên là chưa đủ chi trả tiền ăn, ở. Ông Hiệp đánh giá, vấn đề học phí hiện nay sẽ có tác động trong thời gian 15 - 20 năm sau nếu không có chính sách phù hợp. Vấn đề không phải là chất lượng trong giáo dục ĐH mà là bất bình đẳng, chênh lệch giữa các ngành nghề. Trong khi học phí tăng, mức cho vay đối với sinh viên còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của các em. Việc tăng học phí cũng cần cân nhắc một số yếu tố bởi nếu mức học phí cao sẽ gây cản trở mức độ tiếp cận giáo dục ĐH của nhóm thí sinh có điều kiện kinh tế hạn chế. Thêm nữa, với mức học phí cao, cha mẹ và học sinh thấy đây giống một khoản đầu tư cho tương lai nên việc lựa chọn ngành, lĩnh vực nào ra trường dễ xin việc, có thu nhập cao là điều người học hướng tới. Điều đó dẫn đến hệ lụy là một số ngành cần thiết cho sự phát triển kinh tếxã hội và sự phát triển bền vững nhưng học phí cao như khoa học cơ bản rất khó tuyển thí sinh. “Học phí cao không sai. Học phí phải đảm bảo chất lượng đào tạo. Cái thiếu ở đây là cơ chế hỗ trợ người học từ Nhà nước”, ông Hiệp nói. Ông ví dụ, điển hình cho tự chủ ĐH ở phía Bắc là ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Ngoại thương. Họ phải thu học phí như thế mới trả lương cho giảng viên thạc sĩ là 20-25 triệu đồng/tháng để làm việc 40 tiếng/tuần tại trường. Khác với trường chưa tự chủ, giảng viên chỉ làm việc 2-3 buổi/tuần và lương 6-7 triệu đồng/tháng, là giảng viên cơ hữu nhưng làm việc bán thời gian. Chỉ khi thu nhập của giảng viên đủ sống mới đảm bảo yên tâm làm việc, không có chuyện úi xùi trong chuyên môn. Nhưng ngược lại, chương trình hỗ trợ của Nhà nước ở đâu khi các trường tự chủ? Đến nay, các trường tự chủ không có ngân sách chi thường xuyên, các khẩu hiệu đầu tư trọng điểm cũng chưa thấy nên học phí trở thành gánh nặng cho phụ huynh và sinh viên. Từ các phân tích trên, ông Hiệp đề xuất Nhà nước thực hiện đúng vai trò quản lí nhà nước và có chính sách cụ thể hỗ trợ người học. Nếu không có sự vào cuộc của ngân sách, ông Hiệp dự báo khoảng cách bất bình đẳng trong giáo dục ĐH sẽ ngày càng rộng bắt đầu từ học phí. NGHIÊM HUÊ Học phí chỉ là một trong các nguồn thu phục vụ đào tạo. Nhưng hiện nay, khi học phí là nguồn thu chủ đạo của các trường, gánh nặng này đang chuyển từ Nhà nước sang người dân. Sinh viên nhập học năm 2024 ẢNH: NGHIÊM HUÊ Chưa kịp vui trúng tuyển đại học, sinh viên đã lo tăng học phí ẢNH: NGHIÊM HUÊ Kéo rộng bất bình đẳng Vừa vào năm học đầu tiên, Chu Thị Xuân, Trường ĐH Y Hà Nội lo lắng cho chặng đường học Y khoa (Bác sĩ đa khoa) dài phía trước. Gia đình thuộc hộ cận nghèo của một xã của huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An, thu nhập của bố mẹ Xuân phụ thuộc vào ít ruộng vườn và thời tiết. Con học ĐH, bố mẹ “méo mặt” “Học phí cao không sai. Học phí phải đảm bảo chất lượng đào tạo. Cái thiếu ở đây là cơ chế hỗ trợ người học từ Nhà nước”. Ông PHẠM HIỆP - Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục và Chuyển giao tri thức REK, Trường ĐH Thành Đô HỌC PHÍ ĐẠI HỌC CAO, TĂNG THƯỜNG XUYÊN
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==