Chuã nhêåt 1/12/2024 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ 12 Chuná g ta biïtë rùnç g cû á nùm ngöi sao thò coá mötå ngöi sao coá hanâ h tinh giönë g Traiá àêtë . Chó riïng trong daiã ngên haâ cuaã chuná g ta àa ä co á 200 ty ã ngöi sao. Vò vêyå , coá àïnë 40 ty ã kha ã nùng tönì taiå nhûnä g hanâ h tinh tûúng àönì g vúiá thï ë giúiá chuná g ta àang sinh sönë g. Töi la â thanâ h viïn cuaã nhomá Mayá anã h hönì g ngoaiå gênì va â Mayá quang phö í khöng khe húã (NIRISS), mötå trong nhûnä g thiïtë bõ trïn Kñnh viïnî vonå g khöng gian James Webb. Hiïnå taiå , chuná g töi àang quan satá hïå Trappist-1 cunâ g vúiá nhûnä g thï ë giúiá àa á nùmç trong vunâ g co á thï í sinh sönë g nayâ . Vò vêyå , mötå sö ë thï ë giúiá nayâ co á thï í chûaá àûnå g sû å sönë g. Hiïnå taiå , chuná g töi àang têpå trung vaoâ cacá loaiå khñ (nhûnä g thû á àûúcå hñt vaoâ va â thú ã ra). Nïuë banå nhòn thêyë thû á gò ào á khacá thûúnâ g trïn mötå trong nhûnä g hanâ h tinh nayâ – vñ duå nhû vïtë nhoeâ trïn àêtë – thò àoá co á thï í la â sû å sönë g. Vò vêyå , chuná g töi sûã dunå g kñnh thiïn vùn àïí tòm kiïmë sû å sönë g. Banå phaiã rêtë cêní thênå khi xem xetá cacá dêuë hiïuå cuaã sû å sönë g, búiã vò hoanâ toanâ co á thï í xuêtë hiïnå mötå loaiå àõa chêtë khöng giönë g trïn hanâ h tinh chuná g ta va â banå chûa hïì biïtë àïnë no.á Sû å sönë g trïn Traiá àêtë cênì nûúcá , nhûng chó coá nûúcá thöi thò khöng àu.ã .. Hy vonå g rùnç g chuná g töi seä tòm thêyë oxy, nhûng chó coá oxy thöi thò cunä g khöng àu.ã Chuná g töi cunä g muönë tòm thêyë mï-tan. Àêy laâ ly á do vò sao ngay tûâ àêuì töi àa ä taoå ra mö hònh Traiá àêtë qua tûnâ g giai àoanå àõa chêtë àï í xacá àõnh khoanã g thúiâ gian dêuë vïtë sû å sönë g ú ã àêy co á thï í àûúcå nhòn thêyë . Chûa ai tûnâ g thû ã lamâ àiïuì nayâ . Banå co á thï í thêyë Traiá àêtë la â mötå núi sinh sönë g àûúcå trong bao lêu? Chuná g töi àûa ra con söë 2 ty ã nùm, vò ào á la â khoanã g thúiâ gian sûå kïtë húpå giûaä oxy va â mï-tan taoå tacá àönå g trong khöng khñ trïn hanâ h tinh nayâ . Vêyå , chuná g ta chuêní bõ co á kha ã nùng phatá hiïnå sû å sönë g trong vuä tru å vò lênì àêuì tiïn, chuná g ta biïtë co á rêtë nhiïuì hanâ h tinh tönì taiå va â chuná g ta biïtë nhûnä g hanâ h tinh gênì nhêtë úã àêu. Chuná g ta cunä g biïtë rùnç g trïn mötå hanâ h tinh nhû Traiá àêtë , trong khoanã g 2 ty ã nùm, banå phaiã quan satá ca ã khöng khñ vaâ bêuì khñ quyïní . Vúiá kñnh viïnî vonå g James Webb, mötå àaiâ quan satá khöng gian àûúcå thiïtë kï ë àï í phatá hiïnå bûcá xa å hönì g ngoaiå tû â cacá vêtå thï í trong hïå mùtå trúiâ , chuná g ta chó coá thï í quan satá bêuì khñ quyïní cuaã mötå hanâ h tinh ài qua giûaä chuná g ta va â ngöi sao cuaã no,á tû â ào á aná h saná g tû â ngöi sao se ä àûúcå locå qua bêuì khñ quyïní cuaã hanâ h tinh ào.á AnÁ h saná g ào á àïnë àûúcå kñnh viïnî vonå g cuaã töi sau khi àaä àûúcå locå qua bêuì khñ quyïní cuaã hanâ h tinh. Cacá phên tû ã ma â aná h saná g chiïuë vaoâ àïuì co á cêuë trucá khacá nhau; chuná g cênì mötå nùng lûúnå g khacá nhau - mötå mauâ aná h saná g khacá nhau àïí dao àönå g va â quay tronâ , vò vêyå bùnç g cacá h quan satá mauâ naoâ bõ thiïuë , töi coá thï í cho banå biïtë co á gò trong bêuì khñ quyïní cuaã hanâ h tinh ào.á Töi khöng thï í nhòn thêyë bï ì mùtå cuaã hanâ h tinh, vò nïuë aná h saná g chiïuë vaoâ bï ì mùtå , no á se ä phanã xa å laiå va â khöng ài thùnè g qua kñnh viïnî vonå g cuaã töi. Vò vêyå , hiïnå taiå , chuná g töi chó giúiá hanå trong viïcå tòm kiïmë cacá loaiå khñ. Thï ë hï å kñnh viïnî vonå g tiïpë theo ma â chuná g töi àang thiïtë kï ë - àûúcå goiå la â Àaiâ quan satá Thï ë giúiá co á thï í sönë g àûúcå - lúná hún James Webb vaâ cacá sû á mïnå h danâ h cho noá àûúcå lïn kï ë hoacå h vaoâ khoanã g nùm 2035/2040. Sau ào,á chuná g töi muönë tòm hiïuí thïm vïì cacá hanâ h tinh, vïì bï ì mùtå cuaã no,á vï ì nhûnä g mauâ sùcæ ma â chuná g ta co á thïí nhòn thêyë va â sau ào á töní g húpå nhûnä g bùnç g chûná g. Khi banå nhòn vaoâ qua á trònh tiïnë hoaá cuaã Traiá àêtë , chuná g ta canâ g co á nhiïuì oxy, sû å sönë g canâ g phatá triïní phong phu.á Vò vêyå , nïuë chuná g ta tòm thêyë mötå hanâ h tinh coá 30 % oxy, giönë g nhû thúiâ khunã g long, nhûnä g sinh vêtå lúná hoùcå phûcá tapå co á thï í tönì taiå . Àêy se ä la â mötå phatá hiïnå àaná g kinh ngacå va â töi tin rùnç g nhên loaiå se ä coi àêy la â cuöcå phiïu lûu lúná nhêtë cuaã mònh. Cöång àöìng khoa hoåc traãi daâi khùæp thïë giúái vaâ caác nhaâ khoa hoåc coá möëi liïn hïå chùåt cheä vúái nhau - caác quöëc gia seä têåp húåp nguöìn lûåc àïí xêy dûång möåt kñnh thiïn vùn thûåc sûå lúán. Nïuë mötå nïnì vùn minh khacá tòm thêyë chuná g ta, theo giaã thuyïtë , ho å co á thï í cacá h chuná g ta mötå trùm nùm aná h saná g. Va â cêu hoiã àùtå ra la:â Taiå sao ho å khöng àïnë àêy? Cha,â töi khöng biïtë liïuå chuná g ta co á hêpë dênî àïnë vêyå khöng. Töi yïu Traiá àêtë , nhûng thêtå nûcå cûúiâ khi mùcå àõnh rùnç g têtë ca ã moiå ngûúiâ àïuì muönë ngay lêpå tûcá ghe á thùm va â noiá chuyïnå vúiá chuná g ta. Töi nghô rùnç g bùnç g cacá h cö ë gùnæ g tòm kiïmë sû å sönë g hoùcå cacá hanâ h tinh giönë g Traiá àêtë khacá , moiå thû á chuná g ta tòm hiïuí àûúcå ngoaiâ kia se ä giupá chuná g ta hiïuí hanâ h tinh cuaã chñnh mònh va â baoã vï å no á tötë hún. Töi nghô rùnç g chuná g ta se ä khamá pha á ra mötå hanâ h tinh co á thï í sinh sönë g àûúcå trong tûúng lai gênì , Ào á la â ly á do taiå sao töi àang lamâ viïcå rêtë chùm chó àïí cö ë gùnæ g biïnë àiïuì nayâ thanâ h hiïnå thûcå . Va â rêtë nhiïuì ngûúiâ khacá cunä g vêyå . Moiå ngûúiâ àïuì hy vonå g rùnç g nhûnä g gò chuná g ta tòm thêyë trong hï å Trappist-1 coá thï í co á y á nghôa gò ào,á rùnç g àêy thûcå sû å la â dêuë hiïuå àêuì tiïn cuaã mötå qua á trònh sinh hoaá thuá võ ma â co á thï í amá chó sû å sönë g. Chuná g töi àïuì phênë khúiã vò lênì àêuì tiïn trong lõch sû,ã chuná g ta àa ä co á cöng cuå va â kha ã nùng àï í khamá pha á àiïuì ào.á n Rêët nhiïìu haânh tinh coá sûå söëng? Sau khi Lêuì Nùm Gocá tiïtë lö å hanâ g trùm baoá caoá vïì nhûnä g hiïnå tûúnå g trïn khöng chûa àûúcå xacá àõnh, ba â Lisa Kaltenegger, nhaâ sinh vêtå hocå vu ä tru å cuaã trûúnâ g àaiå hocå Cornell (My)ä giaiã thñch vò sao coá túiá 40 ty ã kha ã nùng tönì taiå cacá thïë giúiá giönë g nhû Traiá àêtë , ngay trong thiïn haâ cuaã chuná g ta. [ LISA KALTENEGGER ] (Haâ My dõch tûâ Independent.co.uk) thò thêìm bïn göëi Mêëy thaáng trûúác töi möí u tiïìn liïåt tuyïën. Ca möí thaânh cöng, töi caãm thêëy sûác khoãe cuãa mònh höìi phuåc nhanh choáng, ngay caã nhu cêìu vïì chuyïån thêìm kñn vúå chöìng. Thïë nhûng caã hai vúå chöìng àïìu e ngaåi vò vïët möí “phanh” nïn quyïët àõnh taåm cai “yïu”. Chuáng töi haânh àöång nhû thïë coá chuêín khöng, thûa baác sô? Anh Hoaâng V. (Phöë Nguyïîn Chñ Thanh, Haâ Nöiå ) TS.BS Phan Chñ Thanâ h (BV Phuå sanã TW): Chuná g ta mùcå àõnh, tònh ducå la â hoatå àönå g chó nïn tiïnë hanâ h khi thï í chêtë sung manä . Vêyå nhûng cacá chuyïn gia àaä “chötë ” chuyïn nganâ h tònh ducå hocå gömì ba tru å cötå . Thû á nhêtë la â tru å cötå sinh hocå , bao gömì nhûnä g vênë àï ì sûcá khoeã anã h hûúnã g túiá hoatå àönå g tònh ducå . Thû á hai ào á la â têm lyá - nghiïn cûuá anã h hûúnã g cuaã nhûnä g cùng thùnè g trong cuöcå sönë g thûúnâ g ngayâ àïnë àúiâ sönë g thêmì kñn. Cuöië cunâ g la â xa ä höiå hocå - cacá quan àiïmí cuöcå sönë g, cacá kõch banã tònh ducå , cacá chuêní mûcå cho nam vaâ nû ä trong hoatå àönå g tònh ducå , trong möië quan hïå gia àònh… Nhû vêyå , chuyïnå thêmì kñn khöng àún thuênì la â chuyïnå tònh ducå “thêm nhêpå ”. Anh nïn thùm khamá bacá sô chuyïn mön àïí biïtë thúiâ àiïmí naoâ thò co á thï í quan hï å vú å chönì g bònh thûúnâ g trú ã laiå . Conâ vúiá àiïuì kiïnå sûcá khoeã hiïnå taiå cuaã anh, vúå chönì g anh co á thï í tamå chuyïní yïu sang tû thïë khacá . Anh nùmç conâ vú å chu ã àönå g àiïuì khiïní cuöcå yïu. Àoá la â cacá h ma â cacá cùpå àöi vênî lamâ khi ngûúiâ chönì g khöng àûúcå khoeã . Hy vonå g vú å chönì g anh seä camã nhênå àûúcå tònh ducå àêu chó laâ chuyïnå “keoá cûa lûaâ xe”ã , nhûnä g vuötë ve êu yïmë cunä g chñnh laâ hanâ h vi tònh ducå , àem laiå cho ngûúiâ ta camã giacá thùng hoa tuyïtå vúiâ . Con gaái töi vûâa têm sûå laâ chöìng sùæp cûúái cuãa noá muöën quay caãnh hai àûáa “yïu nhau” àïí laâm kyã niïåm tuöíi treã. Töi khaá choaáng vaáng vúái thöng tin naây. Con rïí tûúng lai cuãa töi laâ mêîu thanh niïn coá tû chêët töët, töi khöng nghi ngúâ gò àöång cú cuãa chaáu, nhûng töi vêîn thêëy khöng yïn têm vúái lúâi àïì nghõ kia. Muöën nhúâ chuyïn gia giaãi toãa cho töi. Chõ Bñch À. (Nam Kyâ Khúãi Nghôa, TPHCM) Chuyïn gia xaä höå i hoå c Àaâ m Minh Thuå y: Töi chia seã vúá i nöî i lo ngaå i cuã a chõ. Trûúá c hïë t, vïì thêí m myä , chuá ng ta àïì u biïë t àïí coá möå t clip àeå p, phaã i nhiïì u khêu lùæ m... Trang àiïí m, phuå c trang, quay, dûå ng, aá nh saá ng... Nhû vêå y, nhûä ng video chuá ng ta tûå quay, àa phêì n laâ khöng àeå p. Nïë u caá c baå n treã muöë n quay video caã nh yïu cuã a mònh, àïí giûä laå i nhûä ng kyã niïå m êë y thò nïn nhúá mêë y àiïì u sau: Nïn trao àöí i vúá i nhau thêå t kyä caâ ng vaâ chó thûå c hiïå n khi coá sûå àöì ng thuêå n. Tuy nhiïn, àûâ ng quïn laâ úã thúâ i àaå i cöng nghïå nhû hiïå n nay, viïå c baã o mêå t tuyïå t àöë i laâ rêë t khoá . Hai “diïî n viïn” cêì n phaã i chuêí n bõ tinh thêì n ngay tûâ khi bùæ t àêì u quay clip nhaå y caã m, thêå m chñ tûâ khi caá c baå n baâ n baå c, thaã o luêå n vúá i nhau, rùç ng clip êë y rêë t coá thïí bõ löå , bõ phaá t taá n. Hêå u quaã luön nùç m ngoaâ i têì m kiïí m soaá t vaâ coá thïí àem laå i nhûä ng rùæ c röë i nùå ng nïì cho cuöå c söë ng vöë n àaä bêå n röå n cuã a chuá ng ta. n Trong söë nayâ , Tiïìn Phong Chuã nhêåt tiïpë tucå múiâ cacá bacá sô tra ã lúiâ nhûnä g cêu hoiã banå àocå gûiã àïnë höpå thû suckhoegioitinh@gmail. com thúiâ gian gênì àêy. Höpå thû luön sùné sanâ g chia se ã vúiá cacá banå trûúcá nhûnä g vênë àï ì “thùcæ mùcæ biïtë hoiã ai” nayâ . Anà h minh hoaå Ngaiå “yïu” sau phêuî thuêtå tiïnì liïtå tuyïnë SÛCÁ KHOEà GIÚIÁ TÑNH: [ VO Ä HÖNÌ G THU ] (thûåc hiïån) Kñnh viïnî vonå g khöng gian James Webb cuaã NASA Hai ngoaiå hanâ h tinh Trappist-1 ài qua ngöi sao cuaã chuná g (Anà h minh hoaå )
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==