BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Vùn hoáa - Vùn nghïå Chuã nhêåt 1/12/2024 11 Vúiá Gieo doá ngöìi ngoá - lênì nayâ hoa å sô outsider Buiâ Chatá trú ã laiå nhû mötå àõnh kò thûúnâ g xuyïn trong hanâ h trònh thûcå hanâ h nghï å thuêtå khöng ngûnâ g nghó cuaã anh. Loatå tranh múiá ve ä bùnç g mauâ nûúcá va â mûcå tauâ trïn giêyë do á thu ã cöng cuaã ngûúiâ Dao Ào,ã co á le ä àêy la â nhûnä g chêtë liïuå rêtë thñch húpå cho viïcå thû ã nghiïmå loaiå tranh trûuâ tûúnå g va â Vö hònh thïí (Informalism). Vênî löië tiïpë cênå bùnç g sû å tû å phatá va â trûcå giacá cuaã phong cacá h Tachism, nhû nhiïuì cuöcå triïní lamä trûúcá àêy, tiïu àïì lênì nayâ cunä g nhû cacá lênì trûúcá khöng nhùmç khúi gúiå bêtë cû á tñnh chuyïn àï ì naoâ , chuná g la â nhûnä g cacá h chúi giúnä ngön ngûä theo tinh thênì Dada àï í traná h bêtë cû á tñnh apá àùtå naoâ , têtë ca ã nhùmç hûúná g túiá sû å trûuâ tûúnå g toanâ diïnå . Gieo doá àûúcå thï í hiïnå bùnç g phong thaiá àêyì nhûnä g cû ã chó mang tñnh nhõp àiïuå , co á cêuë hònh àêmå àùcå àûúnâ g netá nhû nghïå thuêtå thû phapá , lamâ ta nhú á túiá tranh cuaã Mark Tobey. Bùnç g mötå nùng lûúnå g tû å phatá hay mötå nguyïn tùcæ ma â trong nghïå thuêtå thû hoaå goiå la â “khñ vênå sinh àönå g”, co á thï í xem àêy laâ mötå loaiå thû phapá trûuâ tûúnå g chu ã yïuë vúiá nhûnä g netá mûcå , mauâ khö cunâ g nûúcá trïn bï ì mùtå va â àùcå tñnh thêmí thêuë cuaã giêyë , têtë ca ã hoa â quyïnå vaoâ tûnâ g cû ã chó mang nhõp àiïuå , nhû hiïuå ûná g cuaã camã giacá kemâ (synaesthesia) ma â Kandinsky nïu ra, vaâ ta co á thï í thêyë mauâ sùcæ àönì g thúiâ cunâ g vúiá êm thanh tûúng ûná g. Gieo do á cunä g la â núi trñ tûúnã g tûúnå g gùpå gú ä trïn bï ì mùtå têmë giêyë do á àún sú, nhûng cunä g la â khöng gian biïuí tûúnå g cho thï ë giúiá bïn trong, vaâ caiá khöng gian bïn trong nayâ gênì vúiá khöng gian vö hanå cuaã vu ä tru å ma â ngûúiâ nghï å sô tû å taoå ra cho chñnh mònh. n [ HA  VU Ä TRONÅ G ] Buâi Chatá gieo doá Khoanã g 50 nghïå sô tû â Gaza se ä trûng bayâ tacá phêmí cuaã ho å trïn daiã bú â biïní bõ bao vêy vaâ hiïnå àang tòm kiïmë cacá phonâ g trûng bayâ nghï å thuêtå àï í tö í chûcá triïní lamä ú ã nûúcá ngoaiâ . Tuy nhiïn, àïí ra mùtæ tacá phêmí cuaã ho å vúiá phênì conâ laiå cuaã thï ë giúiá , cacá nghï å sô àang phaiã àöië mùtå vúiá thacá h thûcá khöní g lö:ì Lamâ thï ë naoâ àï í àûa cacá bûcá tranh vûútå qua ranh giúiá cuaã Israel. Trûúcá ào,á khoanã g mötå phênì tû nghï å sô triïní lamä àa ä cö ë gùnæ g vûútå biïn vaoâ Ai Cêpå . Mötå sö ë ngûúiâ ú ã laiå seä cö ë gùnæ g gûiã tacá phêmí ra khoiã Gaza thöng qua cacá nhên viïn cûuá trúå àûúcå phepá vûútå biïn; nhûnä g ngûúiâ khacá se ä gûiã dûúiá danå g hònh anã h vaâ video. Söë ñt se ä húpå tacá vúiá cacá nghï å sô ú ã Bú â Têy àï í taiá taoå tacá phêmí nghï å thuêtå cuaã ho å tû â xa. Cö Tasneem Shatat, 26 tuöií , tûâ thanâ h phö ë Khan Younis, ngûúiâ àûa ra y á tûúnã g va â thucá àêyí saná g kiïnë nayâ , giaiã thñch lyá do vò sao cacá nghïå sô laiå quyïtë àõnh goiå chûúng trònh la â “biennale” (nghôa àen laâ hai nùm mötå lênì ), giönë g nhû ú ã Venice, Paris va â cacá thanâ h phö ë lúná khacá . “Cacá sû å kiïnå nghï å thuêtå lúná nhêtë trïn thïë giúiá àûúcå goiå la â biennale, núi cacá nghï å sô quan tronå g nhêtë khùcæ hoaå nhûnä g àiïuì quan tronå g nhêtë thöng qua nghïå thuêtå . Àöië vúiá chuná g töi, nhûnä g nghï å sô quan tronå g nhêtë trïn thï ë giúiá hiïnå nay chñnh laâ cacá nghï å sô cuaã Gaza”, cö Shatat cho biïtë . Tïn goiå nayâ cunä g tuyïn böë rùnç g, àêy se ä la â sû å kiïnå àõnh kyâ va â Gaza cunâ g cacá nghï å sô se ä tiïpë tucå sau hai nùm nûaä . Trong khi tñnh manå g cuaã ngûúiâ Palestine úã Daiã Gaza khöng ngûnâ g bõ àe doaå , dû å aná nayâ àûúcå coi la â bùnç g chûná g rùnç g nghï å thuêtå cuaã ho å vênî phatá triïní manå h me.ä No á bùtæ àêuì bùnç g mötå cuöcå tro â chuyïnå giûaä cacá nghï å sô, khi hoå hoiã thùm banå beâ mònh co á an toanâ hay khöng vaâ tû â àoá ho å thaoã luênå khöng chó vïì cacá h sönë g sotá ma â conâ vï ì cacá h tiïpë tucå saná g tacá nghï å thuêtå dûúiá lanâ bom àanå . “Chiïnë tranh àaä cûúpá ài nhiïuì thû á cuaã chuná g töi, cuaã ngûúiâ dên Gaza. Chuná g töi muönë cacá tö í chûcá quöcë tï ë trïn khùpæ thï ë giúiá lûu trûä nhûnä g bûcá tranh nayâ va â trûng bayâ chuná g. Chuná g töi khöng kï í nhûnä g cêu chuyïnå ma â thï ë giúiá àa ä biïtë ro,ä ma â chuná g töi seä kï í vï ì cuöcå sönë g giûaä caiá chïtë ”, cö Shatat noiá . Theo nhaâ tö í chûcá triïní lamä , nïuë ho å tòm àûúcå mötå àún võ töí chûcá Triïní lamä nghï å thuêtå Gaza Biennale úã nûúcá ngoaiâ , thò àoá se ä la â mötå sû å kiïnå chûa tûnâ g co á trong thúiâ hiïnå àaiå : cacá nghï å sô àang bõ bao vêy vaâ mùcæ ketå vênî co á thï í tö í chûcá mötå cuöcå triïní lamä trïn sên khêuë thï ë giúiá . Öng Muhammad al-Hajj, mötå hoaå sô va â giaoá viïn hiïnå àang truá êní taiå traiå Nuseirat úã trung têm Daiã Gaza, cö ë gùnæ g duy trò viïcå ve ä tranh ngay ca ã khi öng vaâ moiå ngûúiâ xung quanh àang phaiã vêtå lönå àï í kiïmë sönë g. “Thiïuë thûcá ùn va â nûúcá uönë g, khöng co á lïuì traiå trong khi muaâ àöng lanå h gia á àang túiá . Töi cunä g thiïuë butá , mauâ va â sún. Ngay caã khi chuná g co á sùné , gia á cunä g cao gêpë nhiïuì lênì gia á thöng thûúnâ g”, öng Hajj cho biïtë . Ba â Sehwail, mötå giaoá viïn myä thuêtå coi Triïní lamä nghï å thuêtå Gaza Biennale laâ cú höiå àï í bùtæ àêuì laiå vúiá tû cacá h la â mötå hoaå sô. “Tiïpë tucå taoå nïn nghï å thuêtå giûaä chiïnë tranh chó cho thêyë sû å saná g taoå , ma â ca ã sû å khaná g cû å va â sinh tönì . Trong khi Israel têpå trung vaoâ viïcå xoaá sö í cuöcå sönë g va â vùn hoaá ú ã Gaza, thò nghïå thuêtå cuaã chuná g töi chûná g minh rùnç g cuöcå sönë g vênî tiïpë diïnî va â banã sùcæ cuaã ngûúiâ Palestine seä khöng bõ xoaá bo”ã , ba â noiá . Cacá nghï å sô cho biïtë , triïní lamä Gaza Biennale àaiå diïnå cho “mötå bûúcá tiïnë saná g taoå vûútå ra ngoaiâ khuön khöí triïní lamä truyïnì thönë g. No á phanã aná h tñnh nhayå camã va â àùcå thu â cuaã hoanâ canã h chuná g töi, khiïnë no á trú ã thanâ h mötå sû å kiïnå cêpë bacá h vaâ àùcå biïtå . Cötë loiä cuaã nghï å thuêtå chñnh la â cuöcå àêuë tranh cuaã mötå dên töcå ”. Dû å aná Gaza Biennale àang trong giai àoanå àêuì va â phu å thuöcå vaoâ nhiïuì yïuë tö ë àï í trú ã thanâ h hiïnå thûcå , nhûng cö Shatat rêtë lacå quan. “Têtë ca ã cacá tacá phêmí se ä àûúcå trûng bayâ , vûútå qua moiå raoâ canã , biïn giúiá va â luêtå lï å vaâ ca ã thï ë giúiá se ä nhòn thêyë chuná g. Àêy chñnh laâ sûcá manå h cuaã nghï å thuêtå ”, cö dû å àoaná . n Nghïå sô Palestine töí chûcá triïín laäm giûäa bom àaån Taiå Daiã Gaza, cacá nghïå sô Palestine àang lïn kïë hoacå h tö í chûcá mötå triïní lamä nhùmç hûúná g sû å chu á yá vaoâ hoanâ canã h khönë khöí cuaã 2,3 triïuå ngûúiâ dên vunâ g lanä h thö í nayâ , trong hún 13 thaná g Israel khöng ngûnâ g tênë cöng. [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo euronews.com, ngaây 25/11/2024) “Canã h àau lonâ g”, Osama Naqqa “Giûaä àönë g àö í natá ”, Malaka Mahmoud Abu Awda “Töi nhúá banå nhiïuì lùmæ ”, Khaled Husseyin Mötå sö ë tacá phêmí trïn giêyë cuaã Buiâ Chatá “Caiá chïtë tûaå àõa ngucå ”, Yara Zuhud
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==