“Chúng ta đâu chỉ có mỗi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, mà còn hàng loạt các dự án khác đang được xem xét đầu tư xây dựng, như dự án đường sắt TPHCM - Cần Thơ, đường sắt lên Tây Nguyên, đường sắt đô thị ở Hà Nội và TPHCM… Vậy nên, vấn đề quan trọng không phải là vốn, nợ công mà là chuyển giao công nghệ, làm chủ công nghệ, để từ dự án này, chúng ta sẽ “kích hoạt” phát triển được ngành công nghiệp đường sắt trong nước, từ đó chủ động triển khai xây dựng”, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường nói với PV Tiền Phong. KÍCH HOẠT PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐƯỜNG SẮT Những gì ông Cường nói cũng là vấn đề được Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh khi trình bày báo cáo của Chính phủ trước Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Theo ông Thắng, so với năm 2010 - thời điểm mà Quốc hội chưa thông qua, bối cảnh quy mô nền kinh tế Việt Nam đã có nhiều thay đổi. Cụ thể, quy mô nền kinh tế Việt Nam hiện đã tăng gấp 3 lần so với 14 năm trước, nợ công chỉ còn ở mức 37% GDP (thấp hơn so với mức 56,6% vào năm 2010). “Nguồn lực để đầu tư dự án không còn là trở ngại lớn”, ông Thắng nói. Về lợi ích, tư lệnh ngành GTVT cho biết, ngoài đáp ứng nhu cầu vận tải, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, dự án sẽ tạo ra động lực để Việt Nam làm chủ về công nghiệp xây dựng đường sắt, nội địa hóa sản xuất phương tiện đường sắt trong các lĩnh vực thông tin, tín hiệu, công tác vận hành, bảo trì, sửa chữa… Trao đổi với PV Tiền Phong về vấn đề trên, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Hoàng Văn Cường nhắc đi, nhắc lại các bài học ở dự án đường sắt đô thị Hà Nội và TPHCM. Theo ông, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - ga Hà Nội và Bến Thành - Suối Tiên do không chuyển giao công nghệ, tiêu chuẩn nên mỗi nơi một khác, dẫn đến bị lệ thuộc, gặp nhiều vướng mắc. “Nếu không làm chủ được công nghệ, không xây dựng được ngành công nghiệp đường sắt thì chẳng lẽ sau này, mỗi một dự án, mỗi tuyến chúng ta lại phải đi mua và lệ thuộc vào công nghệ của từng nước hay sao? Chúng ta bỏ ra 67 tỷ USD để thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao mà không bắt buộc chuyển giao công nghệ thì sẽ tạo gánh nặng cho thế hệ mai sau”, ông Cường nói. Giám đốc Sở GTVT Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho rằng, việc chuyển giao công nghệ rất quan trọng. Nêu thực tiễn hoạt động của các tuyến đường sắt đô thị Hà Nội, ông Thường cho biết, còn nhiều tồn tại, bất cập, khó khăn cho quá trình thực hiện. Điển hình như dự án Cát Linh - Hà Đông, từ tháng 12/2021 đến nay vẫn đang phải áp dụng đơn giá định mức tạm thời. Việc chuyển giao công nghệ mới chỉ dừng ở việc đào tạo, phục vụ vận hành tuyến. “Trường hợp phải thay thế linh kiện, đều phải phụ thuộc vào nước ngoài’, ông Thường cho biết. LẬP ĐƠN VỊ GIÁM SÁT VIỆC CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ Theo Giám đốc Sở GTVT Hà Nội, việc chuyển giao công nghệ không chỉ dừng lại ở việc chuyển giao làm chủ khai thác vận hành mà phải bao gồm cả việc sản xuất, lắp đặt các trang thiết bị, đặc biệt là công nghệ cốt lõi như tàu điện, đường ray và hệ thống thông tin tín hiệu. “Phí chuyển giao công nghệ là một trong những khoản chi phí lớn, quan trọng cần được xác định trong dự án”, ông Thường nói. Chung quan điểm, ông Cường cho rằng, nếu làm chủ được công nghệ thì dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ tạo ra những “lợi ích kép”, nhất là trong phát triển ngành công nghiệp đường sắt. “Khi đó chúng ta hoàn toàn tự chủ, tự tin để chủ động thực hiện các dự án đường sắt khác theo quy hoạch, có trị giá ước tính lên đến hàng trăm tỷ USD”, ông Cường nói và cho rằng không nên quá đắn đo với chuyện đắt, rẻ mà nên nhấn mạnh đến yêu cầu về chuyển giao công nghệ. Minh chứng cho những lợi ích to lớn từ việc làm chủ công nghệ, CẦN LUẬT HÓA VIỆC CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ, TỶ LỆ NỘI ĐỊA HÓA Về cơ hội tham gia các đại dự án lớn của đất nước, chia sẻ tại hội nghị do Bộ Công Thương tổ chức gần đây, ông Nguyễn Chỉ Sáng, Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI), thừa nhận thời gian qua, ngành cơ khí không phát triển một phần do doanh nghiệp chưa có thị trường và làm chủ được công nghệ. Căn cứ trên chiến lược, quy hoạch phát triển của các ngành, thị trường cơ khí cho đến năm 2044 ước tính trên 400 tỷ USD. Với đường sắt cao tốc, đường sắt nội đô Hà Nội và TPHCM có dự toán lên tới 30 tỷ USD. Đây là những thị trường rất lớn. Nếu doanh nghiệp trong nước đặt chân vào được, đó là thị trường mênh mông. Dẫn ví dụ Iran bị cấm vận nhưng họ vẫn làm được hệ thống đường sắt riêng sau khi nhận chuyển giao công nghệ từ Siemen với tỷ lệ nội địa hoá từ 30-50%, ông Sáng cho rằng, nếu có cơ chế làm như cơ khí thuỷ công, thuỷ điện ở Việt Nam trước đây và có sự chuyển giao công nghệ thì chỉ 5 năm là Việt Nam làm chủ được công nghệ. Việc này sẽ mở ra thị trường rất lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Theo Chủ tịch VAMI, hiện các doanh nghiệp trong nước vẫn còn yếu khi làm các sản phẩm cơ khí hoàn chỉnh, làm sản phẩm cơ khí lớn như điện gió, đường sắt cao tốc, đường sắt giao thông nội đô do thiếu hụt yếu tố quan trọng liên quan đến quy hoạch, chiến lược phát triển. Bộ Công Thương hiện chỉ quản lý ngành còn đường sắt cao tốc hay đường sắt nội đô thì thuộc Bộ GTVT quản lý. Vì vậy, để phối hợp, cần một “nhạc trưởng” ở tầm Chính phủ tạo sự kết nối. Như với các dự án của ngành giao thông, khi để doanh nghiệp trong nước tham gia và phát triển, chúng ta phải có một chiến lược về nội địa hóa thiết bị. Khẳng định các doanh nghiệp Việt Nam có khả năng làm chủ các hạng mục trong việc phát triển hệ thống đường sắt, đại diện VAMI kiến nghị Chính phủ và các Bộ, ngành cần ban hành những cơ chế, chính sách phù hợp để thúc đẩy kiến tạo thị trường, định hướng phát triển cho doanh nghiệp trong nước tham gia các dự án lớn. Cụ thể cần xây dựng và ban hành giải pháp doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào chương trình phát triển hệ thống đường sắt đi kèm với các quy định về việc chuyển giao, tiếp quản dần công nghệ. Những quy định này thậm chí cần được đưa cả vào luật. Ở khía cạnh khác, bản thân các doanh nghiệp cũng phải chủ động đề xuất những chính sách ưu đãi để hình thành và phát triển được một nền cơ khí công nghiệp, nền cơ khí công nghiệp của đường sắt. ĐÁP ỨNG YÊU CẦU KỸ THUẬT ĐẶC BIỆT CỦA DỰ ÁN Trao đổi với PV Tiền Phong, Tổng giám đốc một doanh nghiệp cơ khí hàng đầu Việt Nam khẳng định, doanh nghiệp Việt hoàn toàn đủ sức tham gia dự án đường sắt tốc độ cao, chỉ cần 4 THỜI SỰ n Thứ Năm n Ngày 14/11/2024 Sau 14 năm kể từ khi Quốc hội biểu quyết không thông qua, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam lại được đưa vào nghị trường, các đại biểu thảo luận sôi nổi sáng 13/11. Khác với năm 2010, mối quan tâm hàng đầu của các đại biểu không phải ở con số hàng chục tỷ USD, nỗi lo nợ công, mà là vấn đề chuyển giao công nghệ nhằm tự chủ, từ đó “kích hoạt” ngành công nghiệp đường sắt trong nước phát triển. Đại diện nhiều hiệp hội, doanh nghiệp khẳng định việc tham gia các cấu phần của dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước. Từ kinh nghiệm trong quá khứ, các doanh nghiệp tự tin sẽ làm được, chỉ cần Chính phủ và bộ ngành có cơ chế đặt hàng, dám giao việc cho doanh nghiệp. 67 TỶ USD ĐẦU TƯ DỰ ÁN ĐƯỜNG SẮT TỐC ĐỘ CAO BẮC - NAM: Tự chủ, tránh lệ thuộc “Chúng ta bỏ ra 67 tỷ USD để thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao mà không bắt buộc chuyển giao công nghệ, không tự chủ được công nghệ thì sẽ tạo gánh nặng cho thế hệ mai sau”. Đại biểu Quốc hội HOÀNG VĂN CƯỜNG “Nhìn vào quá khứ, các doanh nghiệp cơ khí trong nước đã tham gia nhiều dự án lớn của đất nước và đã làm rất thành công. Như các dự án cơ khí thủy công, khi chúng ta làm chủ được thiết kế và chế tạo, đơn giá so với nhập ngoại giảm được khoảng 60%. Như công trình thủy điện Sơn La, Lai Châu, khi đã làm chủ được, giúp về sớm tiến độ khoảng hai năm, giá trị tiết kiệm được từ 4 - 5 tỷ USD”. Chủ tịch VAMI NGUYỄN CHỈ SÁNG “Nếu phụ thuộc vào đối tác nước ngoài rất tốn kém. Dứt khoát doanh nghiệp Việt Nam phải đảm đương và làm chủ”. Bộ trưởng Bộ GTVT NGUYỄN VĂN THẮNG Doanh nghiệp cơ khí cần cơ chế để tham gia các dự án lớn ẢNH: NGUYỄN BẰNG Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng ẢNH: NHƯ Ý ĐBQH Hoàng Văn Cường Giám đốc Sở GTVT Hà Nội Nguyễn Phi Thường đề nghị lập đơn vị giám sát về chuyển giao công nghệ Cần cơ chế đặt hàng từ Chính phủ
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==