8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Sáu n Ngày 8/11/2024 NGHỀ CHA TRUYỀN CON NỐI Chiếc biển hiệu “Antique Fan Shop Phúc Đức” (tạm dịch là cửa hàng quạt cổ Phúc Đức) được thiết kế rất Tây, nổi bật trên con phố giải trí Tạ Hiện ở khu phố cổ Hà Nội. Cửa hàng trước đây do ông Trần Công Phúc gây dựng, nay con trai Trần Hồng Đức nối nghiệp cha, tiếp tục hồi sinh những chiếc quạt cổ. Giữa những ồn ã, náo nhiệt của quán xá, bar, box club, ngôi nhà nhỏ độc lạ này treo hàng trăm chiếc quạt cổ. “Quạt của các hãng như Marelli của Ý, Emi Hà Lan, Calor Pháp hay quạt tai voi của Nga. Những chiếc quạt này có giá vài chục triệu đồng, cao nữa thì lên đến vài trăm triệu”, anh Trần Hồng Đức giới thiệu. Năm 2017, ông Phúc mất, anh Đức tiếp quản hoàn toàn cửa hàng. Ngày thường, có 2 thợ thường trực sửa, phục chế quạt cho khách. Anh Đức chỉ có mặt khi gặp những ca khó; hoặc khi tan sở, anh tranh thủ làm và hướng dẫn anh em thợ sửa chữa. Tôi hỏi: “Vì sao giữa con phố du lịch toàn khách Tây mà ông Phúc rồi đến anh lại chọn trưng bày, sửa quạt?”. Anh Đức bảo: “Đấy là quyết định của bố tôi, ông chọn vì đam mê và nó cũng là nghề làm cho kinh tế của gia đình vững hơn. Đây là nghề truyền thống của gia đình, chẳng cần học nó cũng ngấm sâu vào mình và nay tôi tiếp nối truyền thống đó”. Từ những năm 1960, khi kinh tế còn khó khăn, đồ điện không có nhiều, không có linh kiện thay thế, ông Trần Công Phúc đã sưu tầm, sửa chữa quạt cổ như một thú chơi. Ông Phúc vốn dĩ là thợ máy của nhà máy xe lửa, rồi học thêm điện, hàn. Năm 22 tuổi, ông đã có bằng thợ hàn áp lực cao. “Năm 1990, khi nghỉ hưu, bố tôi mới tiếp tục sưu tầm, sửa chữa quạt cổ. Miền Bắc khí hậu nhiệt đới nên có lẽ, từ khi người Pháp vào nước ta đã mang theo quạt. Và quạt mà ông sưu tầm, sửa chữa ở những khu biệt thự Pháp cổ, nhà máy, các công trình mà Pháp xây dựng. Và đúng thời điểm mở cửa hàng, khách du lịch châu Âu qua phố Tạ Hiện rất nhiều. Người Tây đi qua nhìn thích, hỏi mua. Thỉnh thoảng bán được một vài cái, ông Qua bàn tay khéo léo, kiên trì của người thợ lão luyện, những chiếc quạt cổ sáng bóng trở lại và chạy êm ru. Quạt cổ phả ra làn gió nhẹ, mơn man khiến chủ nhân như đang được ngồi giữa cánh đồng bát ngát. Trong thời buổi con người vật lộn, sống gấp như hiện nay thì ai cũng muốn có được những giây phút thư thái như thế… Anh Trần Hồng Đức và những chiếc quạt cổ NHẤT NGHỆ TINH, NHẤT THÂN VINH Bài 5: Hồi sinh quạt cổ DANH CẦM NỔI TIẾNG Soạn giả Viễn Châu tên thật là Huỳnh Trí Bá, sinh năm 1924 tại tỉnh Trà Vinh. Là con thứ 6 trong gia đình nên mọi người thường quen gọi ông là Bảy Bá. Mê đờn ca tài tử từ nhỏ nên Bảy Bá theo học những thầy đàn tại địa phương và thường tham gia các buổi đờn ca tài tử. Sau này, ông còn tự mày mò học đàn qua đĩa hát và sử dụng thành thạo nhiều nhạc cụ như đàn tranh, vĩ cầm, guitar… Năm 1942 Bảy Bá lên Sài Gòn, tham gia Ban cổ nhạc của Đài Phát thanh Pháp Á rồi sau đó là đoàn hát Tố Như. Nhờ những chuyến lưu diễn với đoàn, Bảy Bá đã gặp nhiều nghệ sĩ, soạn giả tài danh của sân khấu cải lương ngày đó như Nguyễn Thành Châu (Năm Châu), Trần Hữu Trang (Tư Trang), Trần Văn Lân (Duy Lân), Lê Long Vân (Ba Vân) … và được chỉ dẫn thêm nhiều kinh nghiệm cho ngón đàn của mình cũng như công việc sáng tác sau này. Dù thành thạo nhiều nhạc cụ nhưng khi nhắc tới Bảy Bá, người ta thường nhớ đến ngón đàn tranh tuyệt kỹ của ông. Trước năm 1975, Bảy Bá là một trong 3 tay đàn được đánh giá cao nhất trên sân khấu cải lương là Năm Cơ (với đàn kìm, đàn sến), Văn Vĩ (Guitar phím lõm) và Bảy Bá (đàn tranh). NSND Minh Vương nhớ lại ngày đó giọng ca nào được ca cùng các tay đàn này thì giọng ca đó sẽ sớm tỏa sáng. Nhờ ngón đàn của mình, Bảy Bá đã gắn bó với nhiều đoàn hát, nhiều hãng đĩa để cùng song hành, góp phần làm lan tỏa nghệ thuật sân khấu cải lương. VUA VỌNG CỔ Danh cầm Bảy Bá không chỉ đóng góp cho sân khấu cải lương ở tiếng đàn mà ông còn được coi là “Vua vọng cổ” bởi với nghệ danh Viễn Châu, ông đã để lại cho hậu thế kho tàng sáng tác đồ sộ với trên 70 vở cải lương, hơn 2.000 bản ca cổ… Từ tìm tòi sáng tạo trong từng ngón đàn, ông đã có nhiều thử nghiệm để kết hợp tân nhạc với vọng cổ để cho ra mắt thể loại “tân cổ giao duyên” ăn khách, hay là biến đổi bản vọng cổ truyền thống mang âm hưởng buồn ra thể loại vui tươi, hài hước để tạo ra trường phái “vọng cổ hài”. … Soạn giả Viễn Châu là cha đẻ của hàng loạt bài ca cổ kinh điển như Tình anh bán chiếu, Sầu vương ý nhạc, Võ Đông Sơ - Bạch Thu Hà, Nhớ mẹ, Lá trầu xanh, Chuyện tình Hàn Mặc Tử, Tần Quỳnh Khóc bạn, Kiếp cầm ca, Chàng là ai, Chuyện tình Hàn Mặc Tử, Cô bán sầu riêng… Nhiều nghệ sĩ cải lương đã thành danh qua các sáng tác của Viễn Châu như Thành Được, Hữu Phước, Út Trà Ôn, Út Bạch Lan, Hùng Cường, Thanh Nga, Minh Vương, Lệ Thủy, Ngọc Giàu, Phượng Liên, Văn Hường, Hề Sa…. Có mặt tại đêm diễn, NSND Lệ Thủy nhớ lại năm 15 tuổi, bà tình cờ được soạn giả Viễn Châu giao bài Tân cổ giao duyên Chàng là ai. Đây là một thể loại mới nên Lệ Thủy e ngại thể hiện không thành công. Nhờ sự động viên và giúp đỡ của Viễn Châu, bà đã mạnh dạn thể hiện và sau đó cái tên Lệ Thủy được khán giả yêu cải lương biết tới. “Nhờ các sáng tác của soạn giả Viễn Châu, nghệ sĩ chúng tôi mới có thêm… đất để sáng tạo nghệ thuật, chinh phục khán giả”, NSND Lệ Thủy kể. Còn soạn giả Hoàng Song Việt cho biết, Viễn Châu viết bài ca cổ như viết vở tuồng nên mỗi bài ca ông viết đều có cấu trúc khá hoàn chỉnh. Ngoài ra, cách gieo vần cho từng câu hát của ông cũng rất độc đáo, mới lạ. Đêm diễn tri ân soạn giả Viễn Châu đã quy tụ hơn 40 nghệ sĩ cải lương nhiều thế hệ cùng tham gia. Đạo diễn Hữu Quốc, người thực hiện đêm diễn đã phải than thở thời lượng đêm diễn có hạn nhưng quá nhiều nghệ sĩ đăng ký tham gia nên ê kíp thực hiện rất khó khăn để xây dựng kịch bản. Nhiều tiết mục có tới mấy chục nghệ sĩ tham gia. Chỉ được xuất hiện trên sân khấu chút ít nhưng ai cũng vui vì được thể hiện tấm lòng của mình với người nghệ sĩ tiền bối mà họ đã rất yêu mến về cả tài năng và đức độ. Theo ông Trần Thế Thuận, Giám đốc Sở Văn hoá - Thể thao TPHCM, NSND Viễn Châu đã để lại một di sản đồ sộ, có sức sống rất lâu bền trong lòng khán giả. Nhà hát Thành phố (TPHCM) vừa tổ chức chương trình nghệ thuật “Viễn Châu trọn đời nghiệp cầm ca”, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cố soạn giả, NSND Viễn Châu (Tức danh cầm Bảy Bá). Trọn đời nghiệp cầm ca Các nghệ sĩ đang tái hiện lại tiếng đàn tranh tuyệt kỹ của Danh cầm Bảy Bá nĐỨC ANH KÝ SỰ Năm 2012, ông Trần Công Phúc được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công nhận là người có bộ sưu tập quạt cổ nhiều nhất Việt Nam.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==