HIÏÅN VÊÅT KÏÍ CHUYÏÅN NGAÂN NÙM Phaiã mêtë túiá 3 nùm (tûâ nùm 2002 – 2004), àoanâ khaoã cö í múiá hoanâ thanâ h cöng viïcå taiå hiïnå trûúnâ g, nhûng “kho bauá ” thu àûúcå ú ã khu mö å taná g Lai Nghi khiïnë ca ã àoanâ vú ä oaâ niïmì vui. TS Lêm Thõ Myä Dung (Àaiå hocå KHXH & Nhên vùn - ÀH Quöcë gia Ha â Nöiå ) ngûúiâ trûcå tiïpë tham gia trong àoanâ cho hay, rêtë nhiïuì hiïnå vêtå quy á àûúcå tòm thêyë trong quaá trònh khaoã cö í khu mö å taná g Lai Nghi, trong àoá co á bö å trang sûcá va â ma ä naoä quy á hiïmë hiïnå àang àûúcå àûa vaoâ hö ì sú àï í cöng nhênå Baoã vêtå Quöcë gia. Àêy laâ nhûnä g hiïnå vêtå göcë , àûúcå phatá hiïnå trûcå tiïpë taiå khu mö å taná g Lai Nghi qua khai quêtå khaoã cö,í co á tênì g lúpá vùn hoaá nguyïn venå va â àa ä àûúcå phên tñch niïn àaiå bùnç g nhiïuì phûúng phapá . Khu möå taáng Lai Nghi nùçm trong lûu vûåc söng Thu Böìn, caách Höåi An 5km vaâ liïìn kïì vúái khu vûåc daây àùåc caác di tñch vùn hoáa Sa Huyânh úã huyïån Duy Xuyïn, Quaãng Nam. Di tñch nùçm giûäa thön, thuöåc khu vûúân röång 500m2 cuãa möåt höå dên. Töíng diïån tñch khai quêåt 199,3m2 úã Lai Nghi coá 10.423 tiïu baãn àûúåc phaát hiïån. Àoaân khaão cöí àaä tòm àûúåc rêët nhiïìu àöì thuãy taáng trang sûác giaâu nhêët tûâ trûúác àïën nay. Giúái chuyïn mön nhêån àõnh, chûa coá khu möå naâo phaát hiïån nhûäng hiïån vêåt chön theo ngûúâi chïët maâ thïí hiïån àûúåc àõa võ, thên thïë xaä höåi, phên têìng vïì cuãa caãi àöëi vúái xaä höåi coá tñnh phûác húåp cao nhû vêåy. Caác hiïån vêåt sau khi àûúåc khai quêåt sau àoá àûúåc lûu trûä taåi kho cuãa Baão taâng tónh Quaãng Nam. Múái àêy, UBND tónh Quaãng Nam àïì xuêët cöng nhêån laâ Baão vêåt Quöëc gia àöëi vúái böå trang sûác vaâng vaâ maä naäo coá niïn àaåi tûâ thïë kyã III trûúác Cöng nguyïn àïën giûäa thïë kyã I trûúác Cöng nguyïn. Böå trang sûác vaâng göìm 4 khuyïn tai vaâ 104 chuöîi haåt bùçng vaâng. Khuyïn tai tiïët diïån troân, àûúåc laâm bùçng vaâng, toaân thên coá ren xoùæn, coá khe húã úã thên. 104 haåt chuöîi vaâng coá hònh daáng nhû hai hònh noán cuåt uáp vaâo nhau, chñnh giûäa thên nöëi thaânh àûúâng gúâ, hai àêìu phùèng vaâ coá löî xuyïn doåc thên. Tuy kñch thûúác nhoã nhûng hònh daáng cuãa con vêåt àûúåc thïí hiïån khaá chi tiïët, chaåm khùæc tó mó, söëng àöång. Dûåa trïn hònh daång, thaânh phêìn vaâ kyä thuêåt, giúái chuyïn mön cho rùçng trong 4 hiïån vêåt bùçng vaâng trïn thò coá 3 hiïån vêåt nhêåp khêíu chñnh thûác, coân möåt khuyïn tai coân laåi laâ mêîu vaâng tûâ sa khoaáng cuãa àõa phûúng vaâ do ngûúâi àõa phûúng laâm. Àiïìu naây cuäg chûáng toã coá sûå chuyïín giao vïì mùåt cöng nghïå kyä thuêåt chûá khöng chó laâ nhêåp khêíu haâng hoáa. Hai hiïån vêåt maä naäo taåo taác hònh àöång vêåt, göìm haåt chuöîi hònh con chim nûúác vaâ hònh con höí cuäng gêy chuá yá búãi laâ tiïu baãn duy nhêët àûúåc phaát hiïån trong vùn hoáa Sa Huyânh úã Viïåt Nam. Haåt chuöîi khùæc hònh con chim nûúác coá àöå daâi 15cm, cao 0.75cm, daây thên phêìn àêìu caánh 0.6 cm, daâi moã 0.8 cm, àûúâng kñnh löî 0.15cm. Hiïån vêåt taåo taác hònh con chim vúái àùåc àiïím cuãa loaâi chim nûúác, coá thïí laâ chim xñt (coá tïn khoa hoåc laâ Porthyrio Linnaeus). Trïn mùåt vaâ thên möåt söë tröëng àöìng cöí úã Viïåt Nam, ngûúâi xûa àaä thïí hiïån hònh chim xñt bïn caånh caác loaâi hûúu, coác, coã, vaåc, böì nöng. Haåt chuöîi hònh con höí cuäng àûúåc chaåm khùæc tó mó, söëng àöång. Haåt chuöîi khùæc hònh con höí coá àöå daâi 1.4cm, cao 1.1cm, daây 0.7cm, àûúâng kñnh löî 0.1cm. Àùåc biïåt, hai hiïån vêåt maä naäo hònh àöång vêåt trïn àûúåc phaát hiïån trong möåt àõa têìng vùn hoáa nguyïn veån taåi khu möå taáng Lai Nghi. Theo chuyïn gia khaão cöí, nhûäng chuöîi haåt bùçng vaâng hay hiïån vêåt maä naäo cuäng coá thïí thêëy trong caác baão taâng tû nhên, nhûng giaá trõ àùåc biïåt quan troång úã chöî, hiïån vêåt quyá àûúåc tòm trong böëi caãnh khaão cöí hoåc cuå thïí, chùæc chùæn, vò thïë chûáa àûång nhûäng thöng tin vïì mùåt niïn àaåi, phaãn aãnh möëi quan hïå trong xaä höåi. TS Lêm Thõ Myä Dung nhêån àõnh, hiïån vêåt maä naäo hònh chuá chim vaâ con höí àùåt trong caác böëi caãnh khaão cöí hoåc thò úã Àöng Nam AÁ khöng nhiïìu, chûáng toã võ thïë àõa võ cuãa ngûúâi àûúåc chön trong böå chum àêëy coá möåt võ trñ cao. Hún thïë, àêy laâ nhûäng hiïån vêåt àûúåc nhêåp nguyïn chiïëc (khaã nùng nhêåp tûâ ÊËn Àöå). Cho thêëy luác bêëy giúâ àaä coá möëi quan hïå giao lûu cuãa cû dên sinh söëng úã khu vûåc Lai Nghi naây, khùèng àõnh võ trñ cuãa vuâng Höåi An rêët quan troång tûâ trûúác àïën nay trong kïët nöëi giao thûúng vúái bïn ngoaâi. Theo Sú ã VHTT & DL tónh Quanã g Nam, tû â nhûnä g nùm sau 1975, cacá nha â khaoã cö í hocå Viïtå Nam va â quöcë tï ë phöië húpå vúiá Baoã tanâ g Quanã g Nam àa ä àûa lïn tûâ trong lonâ g àêtë nhûnä g kho tanâ g khaoã cö í co á liïn quan àïnë nïnì vùn hoaá Sa Huynâ h. Sau gênì 50 nùm, àaä phatá hiïnå àûúcå trïn 100 àõa àiïmí co á di tñch vùn hoaá Sa Huynâ h, phên böë ú ã lûu vûcå söng Thu Bönì , söng Vu Gia, söng Trûúnâ g Giang vaâ ca ã nhûnä g cönì catá ven biïní , àaoã . Trong söë hanâ g loatå cacá di chó möå taná g Sa Huynâ h cunä g àa ä àûúcå phatá hiïnå va â khai quêtå taiå nhûnä g vunâ g ha å lûu söng Thu Bönì gênì Höiå An nhû Lai Nghi, Hêuå Xa á 1, Hêuå Xa á 2, An Banâ g, Tranã g Soiã ,…. Qua hanâ g nganâ hiïnå vêtå trong cacá tênì g vùn hoaá khai quêtå àûúcå , cacá nha â khaoã cö í àa ä “kï”í laiå chuyïnå vï ì khöng gian cû truá cuaã ngûúiâ Sa Huynâ h cö,í tû â ào á phacá hoaå laiå àûúcå mötå cacá h khaiá quatá giai àoanå sú ky â kim khñ úã Quanã g Nam. MONG NGÛÚÂI DÊN COÁ THÏÍ NGÙÆM BAÃO VÊÅT Öng Trêìn Vùn Àûác - Phoá Giaám àöëc phuå traách Baão taâng Quaãng Nam cho biïët, caác hiïån vêåt hiïån àang àûúåc baão quaãn àùåc biïåt taåi baão taâng. Àêy laâ caác hiïån vêåt göëc, àöåc baãn vò àûúåc phaát hiïån trûåc tiïëp taåi khu möå taáng Lai Nghi qua khai quêåt khaão cöí, coá têìng vùn hoáa nguyïn veån vaâ àaä àûúåc phên tñch niïn àaåi bùçng nhiïìu phûúng phaáp. “Vúái xuêët xûá laâ hiïån vêåt àûúåc tòm thêëy trong quaá trònh khai quêåt khaão cöí, taåi võ trñ ban àêìu, ngay trong têìng vùn hoáa khiïën cho caác hiïån vêåt naây chûáa àûång nhûäng thöng tin khoa hoåc quan troång, coá giaá trõ lúán àöëi vúái cöng taác nghiïn cûáu vaâ nhêån thûác caác vêën àïì vùn hoáa - lõch sûã liïn quan àïën di tñch Lai Nghi vaâ vùn hoáa Sa Huyânh. Àêy laâ hiïån vêåt quyá hiïëm trong vùn hoáa Sa Huyânh noái riïng vaâ caác nïìn vùn minh cöí àaåi trïn thïë giúái noái chung. Do àoá UBND tónh Quaãng Nam àaä lêåp höì sú, àïì xuêët cöng nhêån laâ Baão vêåt Quöëc gia”, öng Àûác thöng tin. Theo öng Àûác, böå trang sûác vúái chêët liïåu quyá hiïëm, laåi mang nhiïìu giaá trõ lõch sûã, khoa hoåc nhû vêåy nïn ai cuäng mong muöën àûúåc ngùæm nhòn. Möåt tñn hiïåu vui laâ múái àêy Böå VHTT&DL coá chuã trûúng àïì nghõ caác baão taâng caác tónh nghiïn cûáu àïì xuêët hûúáng àïí Böå höî trúå tùng cûúâng cöng taác baão quaãn vaâ trûng baây, giaãi phaáp àïí àûa hiïån vêåt ra trûng baây àïí àaáp ûáng nhu cêìu hûúãng thuå vùn hoáa cuãa nhên dên. n Ky â bñ bö å trang sûcá 2.000 tuöií Hònh anã h mötå sö ë trang sûcá àûúcå tòm thêyë taiå khu mö å taná g Lai Nghi Chuyïn gia vaâ cacá caná bö å ky ä thuêtå àoanâ khai quêtå àang lamâ viïcå “Di sanã khaoã cö í hocå khöng chó “àoná g” ú ã trong kho hoùcå chó trûng bayâ tônh ú ã baoã tanâ g ma â phaiã co á cacá h trûng bayâ , quanã g ba á àï í ngûúiâ dên àõa phûúng àûúcå hiïuí vï ì bï ì dayâ lõch sû,ã võ thï ë cuaã àêtë Quanã g trong sûå phatá triïní lõch sûã va â vùn hoaá . Hún thï,ë nïn sû ã dunå g cacá hiïnå vêtå ào á nhû la â nguyïn mêuî , hònh mêuî àï í khai thacá trong viïcå phatá triïní cöng nghiïpå vùn hoaá , du lõch vùn hoaá . Di sanã phaiã àûúcå àûa vaoâ sû ã dunå g, mang laiå lúiå ñch cho con ngûúiâ ”, TS Lêm Thõ Myä Dung chia se.ã Chuã nhêåt 27/10/2024 14 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Anh: TL BAO TANG QUANG NAM à  à à Bö å trang sûcá gömì 4 khuyïn tai, 104 hatå chuöiî vanâ g, cunâ g 2 hiïnå vêtå ma ä naoä hònh con chim nûúcá va â con hö í tû â 2 nganâ nùm trûúcá àûúcå tòm thêyë trong khu mö å taná g Lai Nghi (xaä Àiïnå Nam, huyïnå Àiïnå Banâ , nay la â phûúnâ g Àiïnå Nam Àöng, thõ xa ä Àiïnå Banâ , Quanã g Nam) àang àûúcå cêtë giûä nghiïm ngùtå . Nhûnä g hiïnå vêtå àöcå banã nayâ vûaâ àûúcå àï ì xuêtë cöng nhênå la â Baoã vêtå Quöcë gia. Hònh anã h hiïnå vêtå taiå hö ë khai quêtå [ HOAI VÙN ]
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==