6 n Thứ Tư n Ngày 23/10/2024 KHOA GIÁO Cảnh báo thiên tai rất cần thiết Ông Văn Phú Chính, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Tư vấn và Phát triển kỹ thuật Tài nguyên nước - WATEC cho biết: "Hiện nay, chúng tôi đã lắp đặt 2.615 trạm đo mưa ở các địa phương. Qua đo lượng mưa 63 tỉnh thành cho thấy, mưa cực đoan ngày càng tăng, tần suất cũng nhiều hơn. Ví dụ, ở Đà Nẵng, lượng mưa tháng 10/2022 có cường suất trên 100mm/giờ. Ở Hà Giang có 5 trạm xuất hiện tổng lượng mưa ngày 700800mm. Bão, lũ, sạt lở đất, rất cần đến hệ thống quan trắc để đánh giá xu hướng, từ đó có cảnh báo. Chúng ta nói nhiều về dự báo, cảnh báo nhưng nếu không có dữ liệu không thể làm gì được. Chúng tôi tiếp cận ở góc độ rất đơn giản là cần phải làm chủ thiết bị công nghệ. Thiết bị nhập ngoại về, hỏng hóc không sửa chữa được là khó khăn. Chúng tôi đã chủ động nghiên cứu và đưa vào sử dụng các trạm đo mưa tự động. Hơn 2.600 trạm đo mưa và 60 hệ thống cảnh báo lắp đặt không có trạm nào phải dừng hoạt động. Thiết bị kết nối với trạm đo mưa sẽ có còi hụ cảnh báo khi mưa trên 50 mm. Điều đáng nói, chúng tôi tiếp cận công nghệ giá thành phù hợp, dễ lắp đặt, dễ vận hành. Thực tế đã lắp cho các địa phương để cảnh báo cho người dân rất thuận lợi. Thiết bị thứ hai là hệ thống tháp báo lũ có thể cảnh báo mực nước sông dâng lên mức báo động qua điện thoại để người dân vùng lũ nắm được. Cơ quan chức năng cũng nắm được thông tin để phục vụ công tác triển khai cứu hộ, cứu nạn. Một điều quan trọng trong phòng chống thiên tai hiệu quả đó là nhận thức của các cấp chính quyền. Nơi nào có sự quan tâm đúng mức, hiệu quả phòng chống thiên tai tốt hơn”. Xô đổ mọi kỷ lục Theo PGS.TS Phạm Quý Nhân, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tài Nguyên và Môi trường, năm 2023 ghi nhận hàng trăm con số kỷ lục về tác động của thiên tai nhưng năm 2024 còn vượt cả ngưỡng kỷ lục đó. Hiện tượng thiên tai không chỉ có một mà thường kéo theo “một combo”. Mưa bão kéo theo sạt lở, ngập úng và nhiều loại thiên tai khác. “Theo tôi biến đổi khí hậu khiến cho thiên tai ngày càng dị thường khốc liệt. Cơ quan theo dõi biến đổi khí hậu của EU vào tháng 8/2024 đã ghi nhận mức nóng kỷ lục vào tháng 7 năm nay với nhiệt độ đo được cao hơn 1,48 độ so với những năm trước thời kỳ tiền công nghiệp. Tại Việt Nam, mùa hè năm nay có nhiệt độ cao hơn 0,7 độ so với giai đoạn 19912000. Nhiệt độ Bắc bán cầu cao hơn 0,69 độ so với giai đoạn 1991-2000. Những con số này xô đổ mọi kỷ lục trong năm 2023. Đây cũng là nguyên nhân gây ra những hiện tượng thiên tại dị thường khốc liệt. Việc nóng lên kéo theo thay đổi nhiệt độ đại dương, cung cấp nhiều hơi nước hơn trong khí quyển gây mưa lớn hơn, bên cạnh đó cũng làm nước biển dâng, là nguyên nhân cường độ bão mạnh hơn, tần suất cao hơn, kéo dài hình thái cực đoan”. NHÓM PV Ông Văn Phú Chính PGS.TS Phạm Quý Nhân THIÊN TAI SẼ NGÀY CÀNG DỊ THƯỜNG Sáng 22/10, báo Tiền Phong tổ chức tọa đàm “Thích ứng với thiên tai ngày càng dị thường và khốc liệt” với sự tham gia của đại diện cơ quan quản lý, chính quyền địa phương và các chuyên gia hàng đầu. Theo ông Hoàng Đức Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng Thủy văn, siêu bão YAGI cho thấy sự dị thường, khốc liệt của thiên tai với nhiều kỷ lục chưa từng có. Bão tăng 8 cấp trong 48 tiếng, từ cấp thấp nhất đến siêu bão chỉ trong vòng 2 ngày. Đây cũng là siêu bão đầu tiên trên Biển Đông được Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia ghi nhận, dự báo từ khi Việt Nam có phân định cấp siêu bão năm 2014. Bão YAGI có hoàn lưu rộng nhất từ trước đến nay và là cơn bão mạnh nhất đổ bộ đất liền nước ta khi sức gió tại Bãi Cháy mạnh cấp 13-14, giật cấp 17. Phạm vi ảnh hưởng của bão cũng là rộng nhất khi hầu hết các tỉnh ở Đông Bắc bộ và Thanh Hóa đều ghi nhận gió mạnh cấp 8 trở lên. Sự dị thường của YAGI còn nằm ở chỗ, dù không phải là cơn bão mưa nhiều nhất nhưng lượng mưa lại tập trung vào một số lưu vực như sông Thao, sông Lô - Gâm và sông Thái Bình, sau đó là Hà Nội, hạ lưu sông Hồng, sông Đáy và sông Thái Bình. Bão cũng đổ bộ vào cuối mùa mưa, khi các hồ chứa thượng nguồn tích nước phát điện, dẫn đến lũ ở nhiều sông đã vượt mức lịch sử, lớn nhất từ khi có số liệu quan trắc cho đến nay, gây ngập lụt diện rộng, lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng ở nhiều nơi. Theo ông Nguyễn Văn Hải, Trưởng phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, đến nay, bão YAGI khiến 345 người chết và mất tích. Đây là thiệt lớn nhất về người do thiên tai gây ra trong 20 năm qua. Thiệt hại vật chất là gần 82.000 tỷ đồng. Đáng lưu ý, theo ông Cường, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nóng lên toàn cầu và nước biển dâng, thiên tai sẽ ngày càng dị thường và khốc liệt hơn nữa, nhất là trong điều kiện Việt Nam có bờ biển dài và nằm ở vùng giao tranh giữa các hệ thống gió mùa lớn. Trong đó, nguy cơ xuất hiện các cơn bão mạnh ngày càng nhiều. “Chúng ta thường nghe đến kỷ lục nắng nóng nhưng ngay sau đó lại xuất hiện nhiệt độ phá kỷ lục vừa thiết lập, ví dụ tại Việt Nam, trong năm 2023-2024 có hơn 100 lần các kỷ lục nhiệt độ cao nhất được phá vỡ. Kỷ lục nắng nóng cao nhất ở Việt Nam ghi nhận tại Tương Dương, Nghệ An là 44,2 độ, vào năm 2023”, ông Cường chia sẻ. CẦN THÍCH ỨNG VÀ QUẢN LÝ RỦI RO Theo ông Nguyễn Văn Hải, cần thay đổi dần tư duy từ phòng chống thiên tai đến thích ứng và quản lý rủi ro thiên tai. Ông Hải nêu 3 giải pháp trọng tâm. Giải pháp thứ nhất là tập trung nguồn lực cho thiên tai, trong đó đầu tư cho công tác phòng ngừa là then chốt. Việc đầu tư cho dự báo sẽ có hiệu quả và tiết kiệm hơn so với khắc phục, như đầu tư cho việc thiết lập mạng lưới quan trắc, đo đạc để có hệ thống số liệu, dữ liệu đầy đủ hơn, cụ thể hơn. Thứ hai, cần nâng cao nhận thức về thiên tai và thực hành các giải pháp, ví dụ ở Nhật Bản, khi xảy ra động đất cần có kỹ năng sinh tồn. Việt Nam chưa đặt thiên tai lên mức sinh tồn vì thế công tác thích ứng còn nhiều bất cập. Thứ ba, cần đẩy mạnh truyền thông giúp người dân chủ động hơn trong công tác phòng ngừa. Theo ông Hoàng Đức Cường, thời gian tới, Tổng cục Khí tượng Thủy văn sẽ triển khai nhiều giải pháp nâng cao năng lực cảnh báo, dự báo sớm theo phương châm chi tiết và tin cậy hơn. Trong đó có các giải pháp như tăng cường hệ thống quan trắc, phát triển các mô hình tính toán hiện đại, tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt là ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và thúc đẩy nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành khí tượng thủy văn, tăng cường công tác thông tin truyền thông đến người dân. TS Nguyễn Đại Trung, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản chia sẻ, với loại hình lũ quét, sạt lở đất - loại hình thiên tai nguy hiểm nhất hiện nay, người dân, nhất là những người sống trong khu vực có nguy cơ cao cần theo dõi thường xuyên các dự báo, cảnh báo về nguy cơ sạt lở đất, lũ quét, lũ bùn đá, luôn trong tinh thần sẵn sàng, không chủ quan, không nên suy nghĩ bão qua là bình yên. TS Vũ Anh Tuân, Phó Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đề xuất tăng cường ứng dụng công nghệ viễn thám trong phòng chống thiên tai. Ông cho hay, tính toán ở một số nước cho thấy, công nghệ viễn thám có thể giúp giảm 10% thiệt hại do thiên tai gây ra. Bên cạnh việc huy động nguồn ảnh vệ tinh từ bên ngoài Việt Nam cần chủ động nguồn ảnh vệ tinh để phòng chống thiên tai thông qua việc làm chủ công nghệ thiết kế, chế tạo vệ tinh. PGS.TS Phạm Quý Nhân, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tài Nguyên và Môi trường chia sẻ, Việt Nam có thể tham khảo thêm kinh nghiệm của một số nước trong thích ứng với thiên tai, như học tập Vương quốc Anh trong công tác cảnh báo dự báo sớm, học hỏi Hàn Quốc trong việc xã hội hoá hệ thống thiết bị quan trắc, đo đạc hay học tập Úc trong công tác thông tin cộng đồng. Tuy nhiên, cần chọn lọc, phù hợp với điều kiện Việt Nam. NHÓM PHÓNG VIÊN Chỉ trong vòng mấy năm, Việt Nam ghi nhận 5-6 cơn bão mạnh trên cấp 12. Hơn 100 kỷ lục nhiệt độ được thiết lập trong hai năm. Từ đầu năm nay, thiệt hại do thiên tai gây ra gấp 9 lần thiệt hại của năm 2023, gấp 4 lần trung bình 10 năm qua. Siêu bão YAGI đã gây ra ngập lụt kỷ lục tại Thái Nguyên ẢNH: HOÀNG MẠNH THẮNG Ông Hoàng Đức Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng Thủy văn ẢNH: NHƯ Ý Ông Nguyễn Văn Hải, Trưởng phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai Theo ông Nguyễn Văn Hải, cần thay đổi dần tư duy từ phòng chống thiên tai đến thích ứng và quản lý rủi ro thiên tai. Thiên tai khốc liệt chưa từng có
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==