Cuäng vò thñch nïn töi àaä ngêëu nghiïën àoåc cuöën saách daây gêìn 530 trang khöí lúán, ngöìn ngöån tû liïåu tûâ trûúác taác cuãa caác taác giaã trong vaâ ngoaâi nûúác úã nhiïìu thúâi kyâ khaác nhau àïën caác tû liïåu àiïìn daä cuãa chñnh taác giaã. Saách göìm 10 chûúng, àïì cêåp nhiïìu nöåi dung, tûâ viïåc àõnh danh vaâ vuâng cû truá cuãa möåt töåc ngûúâi; voâng àúâi cuãa con ngûúâi vaâ chu kyâ saãn xuêët vúái caác lïî thûác; chuyïån sinh hoaåt, ùn mùåc àïën nhûäng giaá trõ, sûá mïånh cuãa möåt töåc ngûúâi… Ngoaâi ra, saách coân coá caác phuå baãn nhû 48 trang aãnh maâu, möåt söë truyïån kïí, nhûäng baâi dên ca, baãng tûâ vûång tiïëng Ca dong… Bùçng tû duy cuãa möåt nhaâ khoa hoåc, taác giaã àaä hïët sûác cêín troång trong viïåc tiïëp cêån, giaãi maä caác hiïån tûúång, sûå vêåt, nhûäng sûå biïën àöíi trong lõch sûã-vùn hoáa àúâi söëng cuãa ngûúâi Ca dong trïn cú súã khoa hoåc. Bïn caånh àoá, taác giaã coân tiïëp cêån úã goác àöå huyïìn sûã àïí giuáp ngûúâi àoåc khaám phaá veã àeåp höìn nhiïn, têm höìn bay böíng cuãa ngûúâi Ca dong. TS Nguyïîn Àùng Vuä khöng chó laâ nhaâ khoa hoåc, öng coân laâ nhaâ giaáo, nhaâ baáo vaâ nhaâ thú. Àiïìu àoá cuäng lyá giaãi vò sao trong saách coá nhiïìu chûúng àoaån, goác nhòn mang tñnh baáo chñ hoùåc àêîm chêët sûã thi vúái sûå thêëu caãm têån cuâng vïì thên phêån vaâ sûá mïånh cuãa töåc ngûúâi Ca dong. Vò thïë, vúái caách tiïëp cêån àõa-vùn hoáa, taác giaã àaä dêîn ngûúâi àoåc ài hïët sûå ngaåc nhiïn naây àïën ngaåc nhiïn khaác, ài hïët sûå thñch thuá naây àïën thñch thuá khaác vïì möåt töåc ngûúâi úã miïìn Têy Quaãng Ngaäi vöën chûa àûúåc nhiïìu ngûúâi biïët àïën. Àïí hoaân thaânh cöng trònh naây, taác giaã àaä daânh caã chuåc nùm trúâi lùn löån vúái vuâng àêët vaâ con ngûúâi Ca dong. “Töi àaä úã núi lûng chûâng nuái naây nhiïìu ngaây, nhiïìu thaáng, nhiïìu nùm, àïí lùæng nghe, àïí chûáng kiïën nhûäng cuöåc viïîn du vïì miïìn quaá khûá cuãa hoå; àïí nghe nhûäng miïìn aão möång traân ra khùæp caác nuái àöìi, söng suöëi, ngêëm vaâo thõt da bao lúáp treã; àïí nghe bao lúâi daåy döî con caái phaãi biïët yïu thûúng con ngûúâi, phaãi biïët cêìn mêîn lïn rêîy lïn nûúng, phaãi biïët söëng hoâa húåp cuâng àaåi ngaân. Vaâ cuäng úã núi lûng chûâng nuái naây töi àaä cuâng nhûäng bûúác chên trêìn tiïîn àûa bao ngûúâi Ca dong vïì vúái thïë giúái Mang-luâng, àïí hoå thaânh gioá, thaânh sûúng, thaânh nhûäng sùæc cêìu vöìng…”, taác giaã Nguyïîn Àùng Vuä chia seã. Vaâ, öng cho biïët, sau nhûäng thaáng ngaây àoá, öng àaä ghi cheáp laåi röìi so saánh vúái nhûäng dêëu xûa coân laåi cuãa ngûúâi Ca dong úã vuâng àêët khaác, lêîn nhûäng àöìng töåc laáng giïìng cuãa hoå maâ öng àaä chûáng kiïën, àaä àoåc àûúåc, àïí nhêån diïån baãn sùæc cuãa ngûúâi Ca dong úã vuâng nuái cao naây, dêîu lùæm àöîi nhoåc nhùçn maâ chùæc hùèn cuäng chûa àêìy àuã. Noái nhû nhaâ phï bònh, PGS.TS Ngö Vùn Giaá, àoá laâ nhûäng nöî lûåc cuãa TS Nguyïîn Àùng Vuä àïí nhùçm “àoåc” ra àuáng àûúåc lõch sûã, vùn hoáa töåc ngûúâi. “Nhaâ nghiïn cûáu phaãi thêm nhêåp sêu, khöng chó hiïíu kyä, maâ coân phaãi caãm àûúåc caái chiïìu sêu dên töåc tñnh baãn àõa, nhòn bùçng caái nhòn cuãa hoå, caãm thêëu caái caãm cuãa hoå vïì thïë giúái vaâ con ngûúâi noái chung… Töi chûa daám noái Nguyïîn Àùng Vuä àaä àaåt àûúåc caái “caãnh giúái” êëy, nhûng nhûäng gò coá àûúåc trong cöng trònh nghiïn cûáu àaä noái vúái chuáng ta caái yá thûác, sûå nöî lûåc vaâ têëm loâng êëy úã anh”, nhaâ phï bònh baây toã. n Thanâ h qua ã sau chucå nùm trúiâ lùn lönå ú ã “lûng chûnâ g nuiá ” TS Nguyïnî Àùng Vuä trong mötå chuyïnë àiïnì da ä vúiá tre ã em àönì g baoâ dên töcå Ca dong (Anà h tacá gia ã cung cêpë ) TS Nguyïnî Àùng Vuä nguyïn laâ gianã g viïn Trûúnâ g Àaiå hocå Sû phamå Quy Nhún, Töní g biïn têpå Tapå chñ Cêmí Thanâ h (Quanã g Ngaiä ), Giamá àöcë Sú ã VH-TT-DL Quanã g Ngaiä , Chu ã tõch Höiå Nha â baoá Quanã g Ngaiä , Hiïuå trûúnã g Trûúnâ g àaiå hocå Phamå Vùn Àönì g. Hiïnå öng la â Chu ã tõch Höiå Vùn hocå -Nghï å thuêtå tónh Quanã g Ngaiä , Uyà viïn BCH Höiå Vùn nghïå dên gian Viïtå Nam (phuå tracá h khu vucå Nam Trung bö)å . Öng co á nhiïuì cöng trònh nghiïn cûuá vï ì lõch sû ã - vùn hoaá dên gian, àùcå biïtå vï ì vùn hoaá biïní àaoã va â nhênå àûúcå nhiïuì giaiã thûúnã g. Vùn hoáa - Vùn nghïå Chuã nhêåt 13/10/2024 12 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Töi rêtë thñch tûaå àï ì cuönë sacá h: Dêëu xûa lûng chûâng nuái - möåt vuâng baãn sùæc Ca dong cuaã TS Nguyïnî Àùng Vu,ä búiã no á vûútå qua löië monâ , khung khöí khö cûná g cuaã mötå cuönë sacá h nghiïn cûuá lõch sû-ã vùn hoaá töcå ngûúiâ nhû lêu nay thûúnâ g thêyë . Sacá h vûaâ àûúcå Nha â xuêtë banã Khoa hocå xa ä höiå ênë hanâ h vúiá bòa cûná g trang tronå g vaâ thiïtë kï ë àepå mùtæ . [ ÀAIÅ DÛÚNG ] Múiá àêy, Höì Ngocå Ha â (aãnh) gopá mùtå trong liveshow cuaã Àûcá Trñ. Trong phênì giao lûu trïn sên khêuë , chõ khöng ngaiå ngênì noiá : “Em chaoâ anh, ngûúiâ yïu cu!ä ”. Chõ cunä g danâ h cho ngûúiâ cu ä lúiâ hay, y á àepå cunâ g lonâ g biïtë ún cuaã mònh: “Nïuë khöng coá nhacå sô se ä khöng coá Hö ì Ngocå Ha â höm nay”. Möië tònh Àûcá Trñ - Höì Ngocå Ha â tûnâ g gêy chu á y á trong lanâ g giaiã trñ Viïtå , cho nïn ngay ca ã ngûúiâ trong cuöcå cö ë quïn thò àönì g nghiïpå va â khaná gia ã vênî nhú.á Hö ì Ngocå Ha â vaâ Àûcá Trñ chonå cacá h àöië mùtå vúiá qua á khû á vui ve ã va â trên tronå g. Nhú â thï ë ho å vênî co á thï í tiïpë tucå húpå tacá tötë àepå trong cöng viïcå , laiå ghi “àiïmí ” trong mùtæ ngûúiâ hêm mö:å “Chia tay nhau röiì vênî la â banå tötë cuaã nhau, khaá vùn minh”; “Conâ ön laiå ky ã niïmå yïu nhau, duâ ca ã hai àa ä co á gia àònh. Àónh thiïtå ”; “Sönë g àï í yïu thûúng laâ àêy”… Hö ì Ngocå Ha,â Àûcá Trñ ön kyã niïmå trïn sên khêuë , chû á khöng ön kyã niïmå trong riïng tû, cunä g la â mötå cacá h giaiã khuêy cho khaná giaã trong lucá thûúnã g thûcá ca nhacå . Chönì g hay vúå cuaã ho å la â nhûnä g ngûúiâ hiïuí chuyïnå thò khöng cênì mêtë cöng sûcá àï í ghen, maâ nïn mûnâ g vò ho å thêtå sû å coi nhau nhû banå . Cuöië thaná g 9 vûaâ qua, ngûúiâ àepå Diïpå Lêm Anh vaâ chönì g cu ä cunä g co á mötå hanâ h àönå g nhênå àûúcå taná dûúng tûâ mötå böå phênå khaná gia.ã Trong mötå show ca nhacå , ngoaiâ ca hatá conâ co á manâ àêuë giaá àï í unã g hö å àönì g baoâ vunâ g thiïn tai. Diïpå Lêm Anh àêuë gia á bûcá tranh do cö ve.ä Chönì g cu ä cuaã cö, mötå doanh nhên, àaä haoâ phoná g mua bûcá tranh cuaã vú å vúiá gia á 120 triïuå àönì g. Nhiïuì khaná gia ã khen möië quan hï å hiïnå taiå cuaã Diïpå Lêm Anh va â chönì g cu.ä Ca ã hai àa ä traiã qua cuöcå li hön önì aoâ anã h hûúnã g khöng ñt àïnë hònh anã h. Cuöcå àêuë gia á tranh tûâ thiïnå cuaã Diïpå Lêm Anh kïtë thucá tötë àepå , khaná gia ã cunä g thú ã phaoâ . Búiã chuyïnå chia tay cùng thùnè g cuaã cacá “sao” cunä g gêy mïtå cho “thûúnå g àï”ë , khi liïn tucå phaiã nghe hoå àùng àanâ tö ë nhau. QUA Á DÏ Î DAIÄ ? Sû å trú ã laiå cuaã nhacå sô Hö ì Hoaiâ Anh (aãnh) sau hai nùm úã êní vò önì aoâ àúiâ tû àa ä taoå ra cuöcå tranh luênå trong dû luênå . Co á taiâ khoanã cho rùnç g: Ú Ã ta vênî qua á dï î daiä vúiá “sao” dñnh phötë . Taiâ khoanã khacá laiå bïnh Höì Hoaiâ Anh: “Ai chùnè g co á lucá sai lêmì , cunä g phaiã àï í ngûúiâ ta co á cú höiå sûaã sai. Vúiá laiå caiá sai cuaã Hö ì Hoaiâ Anh la â ú ã khña canå h sinh hoatå , khöng phaiã sai vúiá nghï”ì . Mötå taiâ khoanã àönå g viïn: “Höì Hoaiâ Anh cû á saná g tacá 200 - 300 baiâ hatá nûaä thò dêuî co á löiî lêmì cunä g àûúcå cho qua”. Höì Hoaiâ Anh trúã laiå thò ngûúiâ mï phim truyïnì hònh coá quyïnì hi vonå g diïnî viïn ùn khacá h mötå thúiâ Hönì g Àùng sùpæ taiá xuêtë ? Búiã Hönì g Àùng, Höì Hoaiâ Anh chung mötå önì aoâ . KHÖNG SÙMÆ VAI “VUA HAI ”, “VUA DIÏNÎ ”… Duy Manå h (aãnh) vûaâ chia seã vï ì cuöcå sönë g va â cöng viïcå , sau liveshow kïtë húpå cunâ g Tuênë Hûng, quyïn gopá àûúcå 3,6 ty ã cho àönì g baoâ vunâ g lu.ä Anh thûaâ nhênå chñnh anh vaâ Tuênë Hûng àûúcå lúiå hún ca ã qua liveshow, vò chó gopá tiïnë g hatá ma â laiå co á hònh anã h àepå , uy tñn. Hiïuå ûná g vï ì mùtå xa ä höiå cuaã liveshow cao hún gêpë trùm lênì sanã phêmí anh tûnâ g lamâ . Nhiïuì khaná gia ã bayâ to,ã hoå co á camã tònh vúiá tacá gia ã “Kiïpë ào ã àen” vò chñ ñt Duy Manå h thùnè g thùnæ , khöng lonâ g vonâ g, khöng sùmæ vai “vua haiâ ”, “vua diïnî ”… SU SU Chaoâ ngûúiâ yïu cu!ä Sinh viïn Àinh Thõ Nùm Phön, ngûúiâ Ca dong (ú ã thön Ra Pên, xaä Sún Long, huyïnå Sún Têy, tónh Quanã g Ngaiä ) hiïnå àang hocå nùm thû á nhêtë , nganâ h Giaoá ducå Mêmì non, Trûúnâ g Àaiå hocå Quy Nhún vaâ cuönë sacá h Dêëu xûa lûng chûâng nuái möåt vuâng baãn sùæc Ca dong Anh: LÏ NHÊT KYÁ Å Ã
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==