8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Bảy n Ngày 21/9/2024 AN BÌNH NHƯNG KHÔNG BÌNH AN Nằm cách đảo Lớn (huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) chừng 3 hải lý (gần 6km) về phía tây bắc, đảo Bé (hay còn gọi là đảo An Bình) có diện tích chừng 0,69km2, dân số khoảng 100 hộ với 500 nhân khẩu sinh sống. Người dân đảo Bé sống chủ yếu bằng nghề trồng hành, tỏi, đánh bắt hải sản. Năm 2004, đảo Bé được tách ra thành một xã riêng. Thấm thía với sự khắc nghiệt của thiên nhiên suốt mấy trăm năm qua nên người dân đảo Bé đồng lòng đặt tên xã là “An Bình”, với mong ước được bình an. Tuy nhiên, sự khắc nghiệt vẫn còn đó. Do cấu tạo địa chất đặc biệt nên đảo Bé không tích tụ được mạch nước ngầm, nên người dân trên đảo chỉ biết sống nhờ vào nước trời. Tất cả các mái nhà trên đảo đều biến thành nơi hứng nước mưa dẫn vào các lu, bể... Vào những năm đại hạn, cư dân đảo Bé phải sang đảo Lớn mua từng can nước về dùng. Đến đảo Bé, hình ảnh đầu tiên đập vào mắt mọi người là những chiếc lu khổng lồ. Nhà nhà đều có chiếc lu trước nhà để dự trữ nước mưa, hoặc nước ngọt được mua từ đảo Lớn về. Cộng đồng nhỏ bé ấy tồn tại trên hòn đảo nhỏ như một cuộc thi gan với tạo hóa. Theo các bậc cao niên trên đảo Bé, thì từ gần 200 năm trước, có 4 người ở đảo Lớn qua đây khai khẩn đất hoang, giờ thành 4 tộc họ lớn trên đảo. Người dân đảo Bé đã lập một miếu để thờ 4 vị tiền hiền này. Để “giải khát” cho cư dân đảo Bé, chính quyền huyện Lý Sơn và cả tỉnh Quảng Ngãi đã nhiều lần thuê các đoàn địa chất ra khoan thăm dò, tìm nguồn nước ngọt cho đảo nhưng đều bất thành. Một số nhà địa chất nói thẳng là giờ có xăm nát đảo Bé thì cũng không tìm ra nước ngọt! Người dân truyền tai nhau lời của các nhà thăm dò địa chất. Đó là đảo Bé thời khai thiên lập địa đã bị vỡ và tách rời ra khỏi đảo Lớn. Chính đảo Bé được “vỡ ra” từ đảo Lớn nên trong lòng của nó bị rỗng, bao nhiêu nước mưa đổ xuống đều trôi tuột ra biển, không đọng lại giọt nào! NHỮNG GIỌT NƯỚC CUỐI CÙNG Trước tình hình đó, năm 2008 chính quyền đã phải bỏ ra hàng trăm triệu đồng để xây một bể chứa nước có thể chứa hàng trăm khối, nhưng người dân vẫn “khát”. Theo lời một cư dân trên đảo là ông Nguyễn Đại 52 tuổi, năm 2010 là năm đại hạn của đảo, suốt nhiều tháng không có một giọt mưa, tất cả các lu, bể chứa nước ngọt trên đảo đều cạn kiệt, chính quyền xã An Bình (tức đảo Bé) buộc phải xuất “kho nước dự trữ” cấp cho mỗi nhà 1,5 m3. Dù dùng hết sức tiết kiệm, song chỉ trong Du khách thích thú bơi lặn giữa làn nước biển trong xanh ở đảo Bé ẢNH: N.N Do cấu tạo địa chất đặc biệt nên đảo Bé không tích tụ được mạch nước ngầm, người dân trên đảo phải dùng lu, bể... để hứng nước mưa dùng vào sinh hoạt. Hàng trăm năm qua, cộng đồng nhỏ bé hơn 500 người ấy tồn tại giữa biển khơi như một cuộc thi gan cùng tạo hóa. nNGUYỄN NGỌC PHÓNG SỰ KHI AI VIẾT VĂN, BÌNH VĂN Trí tuệ nhân tạo len lỏi vào đời sống con người, có thể tạo ra tác phẩm văn học thay thế các nhà thơ, nhà văn,… Cuối năm 2023, tác phẩm The land of machine memories (Vùng đất của ký ức máy) vượt qua gần 200 đối thủ để giành giải nhì cuộc thi tiểu thuyết khoa học viễn tưởng tại Giang Tô (Trung Quốc) lần thứ 5. Một giáo sư của Đại học Thanh Hoa - người đưa tác phẩm tới dự thi - cho biết, tiểu thuyết hoàn toàn do AI viết, từ khâu lên bố cục, triển khai ý tưởng cho đến vẽ tranh minh họa. Bút danh cũng do AI lựa chọn. Tác phẩm được hoàn thiện chỉ trong vài giờ gồm 43 nghìn ký tự, hoàn thành bằng 66 câu lệnh dạng văn bản gửi đến mô hình AI. Nội dung kể về một kỹ sư mất hết ký ức về gia đình sau cuộc thí nghiệm, cố gắng thám hiểm không gian vũ trụ ảo để tìm hiểu quá khứ. Đầu năm 2024, một nữ tác giả Nhật Bản tiết lộ, cô đã sử dụng AI để viết cuốn tiểu thuyết giành được giải thưởng sách danh giá nhất Nhật Bản gây chấn động ngành văn học nước này. Cuốn tiểu thuyết Tokyo-to Dojo-to (Tháp đồng cảm Tokyo) lấy bối cảnh ở thủ đô của Nhật Bản giúp tác giả Rie Kudan (33 tuổi) đoạt giải dành cho các tác giả triển vọng ở lễ trao giải văn học Akutagawa vào tháng 1/2024. Trong cuốn sách có một đoạn nói về một công nghệ hư cấu gợi nhớ đến công cụ Chat GPT, giúp trả lời các câu hỏi của nhân vật chính. Tác giả cho biết đã sử dụng những câu trả lời do AI tạo ra để ghép vào phần trả lời của công nghệ hư cấu trong câu chuyện. Sự ưu việt của trí tuệ nhân tạo được thể hiện ở chỗ, người yêu cầu ra đề bài, AI trả về tác phẩm hoàn chỉnh, có thể chỉ trong một phút. Chat GPT - một mô hình trí tuệ nhân tạo - còn biết bình văn. Trong một cuộc tọa đàm, nhà thơ Nguyên Hùng ra đề bài cho Chat GPT viết cảm nhận về bài Chuông gió của ông. Phần mềm lập tức trả kết quả: “Bài thơ Chuông gió của Nguyên Hùng tạo nên một cảm giác như một lời kêu gọi sự nhạy bén và đồng cảm đối với sự sáng tạo văn chương. Câu đầu tiên Mỗi nhà văn một tiếng chuông thể hiện sự đa dạng và độc đáo của mỗi tác giả. Tiếng chuông này bổng trầm trong đục vui buồn rung lên, tức là tiếng chuông không chỉ phản ánh sự vui mừng mà còn chứa đựng những rung cảm buồn, những khía cạnh sâu sắc của cuộc sống…”. Dù một số câu văn được nhận xét còn ngô nghê nhưng cũng khiến nhiều nhà văn ngạc nhiên. BIẾN AI THÀNH TRỢ LÝ Trí tuệ nhân tạo khiến cả giới sáng tạo vừa e dè, vừa háo hức. Trí tuệ nhân tạo đang thử thách người cầm bút, nhưng không thể thay thế họ. Đó là nhận định của nhiều chuyên gia tại tọa đàm Người viết làm gì trong làn sóng AI diễn ra tối 19/9. Nghiên cứu về AI từ khoảng năm 2018, một năm sau đó, tác giả Đinh Trần Tuấn Linh khẳng định, AI được sinh ra bởi các lập trình viên, họ nhìn văn bản theo bố cục mở bài, thân bài, kết bài. Có một số từ ngữ mở đoạn, kết đoạn được AI thường xuyên sử dụng. Không khó để con người phân biệt được các tác phẩm do AI tạo ra. Trí tuệ nhân tạo (AI) với những phát minh và tính năng ưu việt đang thử thách người cầm bút, nhưng không thể thay thế họ. Cảm xúc và sự sáng tạo của văn nghệ sĩ trước những vấn đề của thời đại vẫn là yếu tố quan trọng nhất. Thực tế, trong sáng tác văn học, AI vẫn trao cho người viết quyền quyết định, quyền làm trọng tài. Tranh minh họa trong tiểu thuyết do AI tạo ra Nhà văn sống chung với AI Trí tuệ nhân tạo không có nhân cách độc lập, không có tư cách chủ thể “tác giả” như trong các tiêu chuẩn của luật bản quyền. Vấn đề bảo vệ bản quyền vốn gây nhiều tranh cãi ngay cả với những tác phẩm do con người tạo ra, càng trở nên phức tạp hơn khi AI tham gia vào quá trình sáng tác. Khi có tranh chấp xảy ra về sở hữu trí tuệ liên quan đến tác phẩm, cần xác định rõ trách nhiệm pháp lý của người sáng tác, nhà phát triển AI, hoặc tổ chức sử dụng AI. Điều này cần sự hợp tác giữa các bên liên quan, bao gồm các nhà lập pháp, chuyên gia pháp lý, văn nghệ sĩ và nhóm phát triển công nghệ. Giữa mùa mưa kể chuyện… đảo “khát”
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==