6 CHÀO MỪNG QUỐC KHÁNH 2/9 DẤU XƯA Một chiều đầu thu tháng 8/2024, tôi cùng nhạc sỹ Văn Thao (con trai cả nhạc sỹ Văn Cao) về thăm lại ngôi làng cổ Bát Tràng, khi xưa cha ông cùng những đồng chí của mình đã bí mật in số báo Độc lập có bài Tiến quân ca để cổ vũ phong trào ngay trước thềm Cách mạng tháng Tám. Làng Bát Tràng giờ đây đã đổi thay, hiện đại và giàu có so với 20 năm về trước. Trong làng còn có chợ đồ gốm, bảo tàng Gốm sứ Bát Tràng, khách du lịch đi ô tô vào tận nơi để tham quan, mua bán. Người chúng tôi hẹn là ông Vương Văn Nguyên, năm nay 75 tuổi, đang trông coi ngôi nhà đặt cơ sở in báo Độc lập - một địa chỉ đỏ của Hà Nội thời tiền khởi nghĩa. Ông Nguyên là con thứ tư của cụ Vương Văn Táo, và là cháu nội cụ Vương Văn Tịch - chủ nhân ngôi nhà số 5, ngõ 19 làng Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội). Những chi tiết trong câu chuyện về nơi in bài Tiến quân ca tôi đã viết từ 20 năm trước trên báo Tiền Phong và 3 số báo Văn Hoá, được chính nhạc sỹ Văn Thao và ông Vương Văn Nguyên kể lại trong ngôi nhà lịch sử này. Năm 2004, nhân 60 năm Quốc ca, tôi và nhạc sỹ Văn Thao đã tìm về Bát Tràng, thăm lại ngôi nhà cụ Vương Văn Tịch - cơ sở in Phan Chu Trinh và những dấu tích gắn với lịch sử Quốc ca và báo Độc lập. Điều khiến tôi tò mò lần này muốn quay trở lại Bát Tràng là để thăm lại di tích in Tiến quân ca có gì thay đổi, biến động? Ông Nguyên đón chúng tôi ở ngay cổng chợ gốm sứ Bát Tràng. Vừa nhìn thấy ông, tôi nhận ra ngay. Năm tháng qua đi, ông có già hơn nhưng vẫn nhanh nhẹn, giọng nói ông mộc mạc, như vui hơn vì gặp lại người cũ. Quả thực Bát Tràng thay đổi rất nhiều. Nếu không có ông Nguyên, tôi sẽ không tài nào nhớ nổi con ngõ vào nhà ông hai chục năm trước. Ngày đó, ngõ xóm nhỏ hơn, hai bên tường nhà đường vào làng người dân đắp chi chít bánh than phơi khô để đốt lò gốm, nay ngõ phố khang trang, sạch đẹp. Người Bát Tràng đã chuyển nhiều lò gốm ra bên ngoài, thay đổi công nghệ từ lò than sang lò ga nên giảm hẳn ô nhiễm. HAI CỤ GIÀ ÔN LẠI CHUYỆN CHA ÔNG XƯA Ông Vương Văn Nguyên dẫn tôi và nhạc sỹ Văn Thao đi vào con ngõ số 19 làng Bát Tràng. Đầu ngõ có biển chỉ dẫn: “Di tích Cách mạng kháng chiến - Nhà cụ Vương Văn Tịch”. Càng đi sâu, ngõ càng nhỏ hẹp, gấp khúc ngoằn ngoèo. Bảo sao xưa kia các cụ chọn nơi đây làm căn cứ cách mạng, vì mật thám có mò vào cũng khó mà thoát ra được. Trên những bức tường cũ, vẫn còn những lớp ngói cổ, phảng phất nét xưa lẫn rêu phong và dấu vết thời gian của làng cổ. Cuối con ngõ mới đến ngôi nhà của cụ Vương Văn Tịch. Giờ đây, trước cổng nhà cụ Tịch đã có biển di tích lịch sử treo trang trọng: Nhà cụ Vương Văn Tịch - Làng Bát Tràng, đầu năm 1944 được xứ ủy Bắc Kỳ chọn đặt làm nơi in bí mật báo Độc lập - cơ quan tuyên truyền của Mặt trận Việt Minh. Bài hát Tiến quân ca - Quốc ca của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được in tại đây. Căn nhà gỗ hơn trăm năm tuổi 3 gian, cột gỗ và tường gạch còn chắc chắn, cho thấy chủ nhân ngôi nhà phải là người khá giả trong làng khi xưa. Cha ông Nguyên có nghề làm thuốc, thường đi đó đây chữa bệnh cho dân. Thời điểm ngôi nhà được mượn làm cơ sở in bí mật, ông Vương Văn Táo sống và hành nghề y ở vùng Hải Dương. Sau ngày kháng chiến, cơ sở in rút đi, gia đình một người làng đến ở nhờ và di tích này gần như bị quên lãng. Năm 2004, sau khi báo Văn Hóa, Tiền Phong nêu vấn đề, một số cơ quan chức năng vào cuộc gióng hồi chuông về sự xuống cấp của di tích. Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội Ngô Thị Thanh Hằng đã ký Quyết định số 5563/QĐ-UB ngày 05/8/2005 gắn biển 47 điểm di tích cách mạng kháng chiến tại Hà Nội, trong đó có ngôi nhà cụ Vương Văn Tịch. Mãi cho đến khi đó, ông Vương Văn Nguyên mới lấy lại được ngôi nhà di sản của ông, cha. Tôi xin ông Nguyên thắp nén hương lên bàn thờ cụ Vương Văn Tịch, Vương Văn Táo để tri ân và tưởng nhớ người xưa. Ông Nguyên pha trà bằng chiếc ấm Bát Tràng cũ, rót ra chén mời người bạn nhạc sỹ già. Giữa trầm mặc khói hương chiều ấy, hai cụ già tuổi xưa nay hiếm, mái tóc nhuốm 80 NĂM TIẾN QUÂN CA - QUỐC CA: Đâu đây hồn núi sông Đúng 80 năm trước, mùa Đông năm 1944 bài Tiến quân ca - sau này là Quốc ca của nước ta ra đời trong một căn gác nhỏ ở số 45 phố Nguyễn Thượng Hiền, Hà Nội. Cuối năm đó, bài hát được chính tác giả - nhạc sỹ Văn Cao viết lên phiến đá in tại cơ sở cách mạng ở làng cổ Bát Tràng. Căn gác bí mật - nơi in Tiến quân ca và báo Độc lập Nhạc sỹ Văn Thao và ông Vương Văn Nguyên trên căn gác nhạc sỹ Văn Cao chép bài Tiến quân ca lên phiến đá in ẢNH: NGUYỄN TUẤN Tác giả và nhạc sỹ Văn Thao (trái) thăm lại di tích nhà cụ Vương Văn Tịch ẢNH: H. PHÚC Đầu năm 1944, theo chỉ thị của đồng chí Vũ Quý (Xứ ủy Bắc Kỳ), ban cán sự Hà Nội trao nhiệm vụ in tài liệu tuyên truyền của Đảng cho các đồng chí Trịnh Quý Đông, Văn Lang (tức Nguyễn Văn Hàm) và nhạc sỹ Văn Cao. Đồng chí Văn Lang người thôn Bát Tràng, công tác tại cơ quan tuyên truyền Mặt trận Việt Minh thành phố Hà Nội. Để bảo đảm an toàn, các đồng chí đã chuyển cơ sở in từ nhà bác Toàn (người làng Bát Tràng) tại phường Thanh Lương về nhà cụ Tịch có con trai là ông Vương Văn Táo tại xóm 2 thôn Bát Tràng. Khi chuyển về Bát Tràng cơ sở in mang tên Phan Chu Trinh. Cơ sở đã in báo Độc lập, lời kêu gọi của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Trên số báo Độc lập số 2 đã in bài Tiến quân ca. n Số 244+245+246+247
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==