Chuã nhêåt 25/8/2024 13 Nhòn ra thïë giúái BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Hún 50 nùm qua, cacá nha â khoa hocå àa ä canã h baoá vï ì viïcå me å uönë g rûúuå trong khi mang thai. Nghiïn cûuá gênì àêy àa ä phatá hiïnå ra rùnç g chó mötå ly rûúuå möiî tuênì co á thï í anã h hûúnã g àïnë sû å phatá triïní naoä bö,å kha ã nùng nhênå thûcá va â hanâ h vi cunä g nhû hònh danå g khuön mùtå cuaã tre.ã Trong nhiïuì thêpå ky,ã cacá chiïnë dõch y tï ë cöng cönå g àa ä nhiïuì lênì nhênë manå h rùnç g khöng coá lûúnå g rûúuå naoâ an toanâ cho cacá me å bêuì . Viïcå tiïpë xucá vúiá rûúuå trûúcá khi sinh coá thï í gêy ra nhiïuì vênë àï ì khacá nhau vïì hanâ h vi, nhênå thûcá va â hocå têpå , chùnè g hanå nhû chêmå noiá . Cacá tacá àönå g nayâ la â biïuí hiïnå cuaã “höiå chûná g röië loanå cönì ú ã thai nhi” (FAS). Tuy nhiïn, mötå yïuë tö ë tiïmì êní khacá gopá phênì gêy ra FAS hêuì nhû vênî bõ boã qua: lûúnå g tiïu thuå rûúuå cuaã ngûúiâ bö.ë Öng Michael Golding, nhaâ sinh ly á hocå phatá triïní taiå Àaiå hocå Texas A&M (My)ä , ngûúiâ nghiïn cûuá vï ì möië liïn hïå giûaä rûúuå va â baoâ thai, cho biïtë nghiïn cûuá vï ì sinh sanã “qua á têpå trung vaoâ phu å nû,ä lêyë ngûúiâ me å lamâ trung têm àïnë mûcá chuná g ta chûa thûcå sû å nghiïn cûuá ky ä lûúnä g vï ì phña àanâ öng”. Cho du â y á tûúnã g ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå trûúcá khi ngûúiâ me å thu å thai se ä anã h hûúnã g àïnë con caiá nghe coá ve ã xa vúiâ , nhûng cacá nghiïn cûuá dên sö ë gênì àêy àa ä phatá hiïnå ra rùnç g nhûnä g àûaá tre ã coá bö ë uönë g rûúuå thûúnâ g co á sûcá khoeã yïuë hún. Vñ du,å mötå nghiïn cûuá nùm 2021 khaoã satá hún nûaã triïuå cùpå vú å chönì g Trung Quöcë cho thêyë nguy cú dõ têtå bêmí sinh – nhû húã hamâ ïcë h, bïnå h tim bêmí sinh vaâ dõ têtå àûúnâ g tiïu hoaá – se ä cao hún nïuë ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå trûúcá khi thu å thai, ngay caã khi me å khöng uönë g rûúuå . Mötå nghiïn cûuá dên sö ë khacá tû â Trung Quöcë àa ä so saná h 5.000 treã em bõ dõ têtå tim bêmí sinh vúiá 5.000 treã khoeã manå h. Mötå lênì nûaä , mùcå du â nguy cú töní g thï í vênî tûúng àöië thêpë , nhûng treã sú sinh coá nguy cú mùcæ dõ têtå tim bêmí sinh cao gênì gêpë ba lênì nïuë bö ë cacá em uönë g rûúuå - cu å thï í la â uönë g hún 50ml rûúuå möiî ngayâ trong ba thaná g trûúcá khi me å mang thai. Àiïuì quan tronå g cênì lûu y á la â nguy cú dõ têtå bêmí sinh noiá chung vênî conâ tûúng àöië thêpë . Vñ du,å trong nghiïn cûuá nùm 2021 vïì cacá dõ têtå bêmí sinh khacá nhau ú ã Trung Quöcë , hú ã hamâ ïcë h chó xuêtë hiïnå ú ã 105 trong söë 164.151 tre ã co á bö ë uönë g rûúuå . Nhûng àiïuì nayâ khiïnë kha ã nùng hú ã hamâ ïcë h ú ã con caiá cuaã nhûnä g ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå cao gêpë 1,5 lênì so vúiá nhûnä g ngûúiâ bö ë khöng uönë g. Cacá nha â nghiïn cûuá viïtë : “Phatá hiïnå cuaã chuná g töi cho thêyë rùnç g nhûnä g öng böë tûúng lai nïn àûúcå khuyïnë khñch thay àöií lûúnå g rûúuå tiïu thu å trûúcá khi thuå thai àï í giamã nguy cú cho thai nhi, vò tyã lï å 31,0% cacá ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå la â àa ä lamâ tùng àaná g kï í nguy cú dõ têtå bêmí sinh”. Tuy nhiïn, viïcå xacá àõnh liïuå viïcå uönë g rûúuå cuaã ngûúiâ bö ë co á thûcå sû å gêy ra nhûnä g vênë àï ì nayâ hay khöng, thay vò chó liïn quan àïnë chuná g, vênî rêtë kho.á Cho du â cacá nha â nghiïn cûuá àïuì kiïmí soatá cacá yïuë tö ë gêy nhiïuî , chùnè g hanå nhû liïuå ngûúiâ bö ë co á hutá thuöcë hay khöng, hoå khöng thïí tñnh toaná tûnâ g tacá nhên tiïmì êní . “Cacá nghiïn cûuá vï ì con ngûúiâ rêtë lönå xönå – co á rêtë nhiïuì yïuë tö ë gêy nhiïuî ”, öng Golding noiá . “Chï ë àö å ùn uönë g cuaã ca á nhên laâ gò? Ho å co á têpå thï í ducå khöng? Coá rêtë nhiïuì thû á khiïnë viïcå nghiïn cûuá trúã nïn cûcå ky â kho á khùn”. Búiã vò viïcå thiïtë lêpå mötå thû ã nghiïmå ngêuî nhiïn coá àöië chûná g (RCT), “tiïu chuêní vanâ g” cuaã nghiïn cûuá khoa hocå , khöng thïí apá dunå g cho viïcå tiïu thuå rûúuå va â mang thai cuaã con ngûúiâ , öng Golding àaä quyïtë àõnh thû ã nghiïmå vúiá chuötå . Kïtë qua ã thû ã nghiïmå cho thêyë , nïuë mötå con chuötå caiá uönë g rûúuå khi mang thai, con cuaã no á se ä biïuí hiïnå mötå söë triïuå chûná g sinh lyá dû å kiïnë cuaã FAS. Nhûng khi caã con àïuì uönë g rûúuå , nhûnä g thay àöií vï ì hònh daná g so å va â mûcá tùng trûúnã g töní g thï í se ä töiì tï å hún. Nhomá cuaã öng Golding cunä g phatá hiïnå ra hònh danå g khuön mùtå cuaã mötå con chuötå cunä g phu å thuöcå vaoâ lûúnå g rûúuå ma â bö ë cuaã no á àa ä uönë g. Trong khi tacá àönå g cuaã viïcå uönë g rûúuå la â mötå lônh vûcå nghiïn cûuá tûúng àöië múiá , thò hêuå qua ã cacá hònh thûcá phúi nhiïmî khacá tû â ngûúiâ bö ë àa ä àûúcå nghiïn cûuá ky ä hún. Ú Ã ca ã ngûúiâ va â chuötå , co á bùnç g chûná g ro ä ranâ g vï ì anã h hûúnã g cuaã khoiá thuöcë la.á Chùnè g hanå , con caiá cuaã nhûnä g ngûúiâ bö ë hutá thuöcë co á nhiïuì kha ã nùng bõ dõ têtå bêmí sinh hún, mùcæ bïnå h bacå h cêuì va â co á lûúnå g mú ä thûaâ trong cú thï.í Mùcå du â vêyå , hêuì hïtë cacá nha â nghiïn cûuá àïuì àönì g y á rùnç g viïcå tiïu thuå rûúuå cuaã ngûúiâ me å co á anã h hûúnã g lúná hún trong sûå phatá triïní cuaã thai nhi so vúiá cuaã ngûúiâ cha. “Cönì trong mauá phu å nû ä àûúcå truyïnì trûcå tiïpë qua nhau thai va â vaoâ thai nhi, vò vêyå ào á la â tacá àönå g vö cunâ g trûcå tiïpë àïnë sû å phatá triïní ”, ba â Elizabeth Elliott, bacá sô nhi khoa vaâ giaoá sû vï ì sûcá khoeã tre ã em taiå Àaiå hocå Sydney (UcÁ ), cho biïtë . Ba â cunä g la â nha â nghiïn cûuá FAS lêu nùm vaâ la â àönì g tacá gia ã cuaã mötå baiâ àaná h gia á hocå thuêtå gênì àêy vï ì FAS. Têtë nhiïn, àiïuì àaná g lûu y á la â con ngûúiâ khöng phaiã chuötå . Cacá con chuötå co á thï í cung cêpë mötå sö ë y á tûúnã g vï ì nhûnä g gò co á thï í xayã ra vúiá con ngûúiâ , nhûng àoá khöng phaiã la â àiïuì chùcæ chùnæ se ä xayã ra. Tuy nhiïn, baâ Elliott vaâ nhûnä g nha â nghiïn cûuá khacá khuyïn rùnç g chuná g ta vênî khöng nïn boã qua viïcå uönë g rûúuå cuaã ngûúiâ bö.ë Ba â Elliott tin rùnç g àa ä àïnë lucá cacá chiïnë dõch y tïë cöng cönå g phaiã giaiã quyïtë vênë àï ì nayâ mötå cacá h trûcå tiïpë hún. Vêyå dûaå trïn nghiïn cûuá cho àïnë nay, lûúnå g rûúuå thï ë naoâ la â “an toanâ ” cho ngûúiâ bö ë khi ngûúiâ me å co á thï í mang thai? Hiïnå chûa coá dû ä liïuå cho vênë àïì nayâ . Nhûng öng Golding tin rùnç g “chó nïn uönë g rêtë ñt rûúuå ” - àùcå biïtå búiã vò khi ngûúiâ bö ë giamã uönë g rûúuå kïtë húpå vúiá têpå thï í ducå va â ùn uönë g lanâ h manå h co á thï í caiã thiïnå àaná g kï í kïtë qua ã sûcá khoeã cho con caiá . Mùcå du â tacá àönå g chñnh xacá cuaã viïcå ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå vênî chûa àûúcå xacá àõnh, nhûng cacá nha â nghiïn cûuá àïuì àönì g y á vï ì mötå àiïuì . “Ngûúiâ meå phaiã hûná g chõu apá lûcå rêtë lúná . Nhûng sûcá khoeã ngûúiâ bö ë cunä g rêtë quan tronå g àöië vúiá sû å phatá triïní cuaã thai nhi. Ca ã hai phu å huynh àïuì co á tracá h nhiïmå baoã vï å sûcá khoeã cuaã em be”á , öng Golding noiá . n Lûúnå g rûúuå ngûúiâ bö ë uönë g cunä g co á thï í gêy ra tònh tranå g röië loanå cönì cho thai nhi (minh hoaå ) Bêtë chêpë quan niïmå tû â lêu rùnç g chó ngûúiâ me å múiá nïn hanå chï ë viïcå uönë g rûúuå trong quaá trònh mang thai, mötå nghiïn cûuá múiá cuaã Myä cho thêyë viïcå ngûúiâ bö ë uönë g rûúuå cunä g mang laiå tacá àönå g àaná g lo ngaiå cho con caiá sau nayâ . Bö ë uönë g rûúåu cuäng aãnh hûúãng àïnë thai nhi [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo bbc.com, ngayâ 01/08/2024) thò thêìm bïn göëi [ VO Ä HÖNÌ G THU ] Töi 52 tuöíi, 3 thaáng nay khöng thêëy chu kyâ “àeân àoã”. Vêåy coá phaãi töi àaä maän kinh hay chûa? Chu Thõ H. (Khu àö thõ Times City, Haâ Nöåi) TS.BS. Phan Chñ Thanâ h (BV Phuå sanã TW) traã lúiâ : Manä kinh laâ khi maâ ngûúiâ phu å nû ä mêtë kinh hoanâ toanâ trïn 12 thaná g. Tuy nhiïn, hanâ h trònh manä kinh àa ä xuêtë hiïnå trûúcá thúiâ àiïmí nayâ tû â 5 - 10 nùm, àûúcå goiå la â giai àoanå tiïnì manä kinh vaâ manä kinh. Giai àoanå àùcå biïtå nayâ cuaã ngûúiâ phu å nû ä co á nguyïn nhên tû â buönì g trûná g suy chûcá nùng, khöng hoatå àönå g àûúcå nûaä . Nhûnä g chêtë nöiå tiïtë do sû å hoatå àönå g cuaã buönì g trûná g tiïtë ra khöng chó àamã baoã cho con ngûúiâ co á hoatå àönå g sinh ly á bònh thûúnâ g ma â conâ co á vai tro â quan tronå g trong viïcå àamã baoã sûcá khoeã cuaã trñ naoä , xûúng cötë va â cuaã hïå thönë g tim macå h. Nhûnä g kho á chõu do manä kinh gêy ra co á thï í tönì taiå 10 nùm 20 nùm vaâ àöi khi la â keoá àïnë hïtë àúiâ ngûúiâ phu å nû.ä Töi nùm nay 57 tuöíi, gêìn àêy thêëy coá hiïån tûúång ài tiïíu nhiïìu. Liïåu töi coá àang bõ phò àaåi tuyïën tiïìn liïåt? Caác bïånh tuyïën tiïìn liïåt chó têën cöng nam giúái tûâ trung niïn trúã lïn? Trûúâng P. (Phöë Chuâa Böåc, Haâ Nöåi) TS.BS Lï Sô Trung (Höiå Tiïtë niïuå Thênå hocå Viïtå Nam) traã lúiâ : Khöng chñnh xacá . Tiïuí tiïnå nhiïuì nùmç trong danh mucå cacá triïuå chûná g phò àaiå tuyïnë tiïnì liïtå , tuy nhiïn biïuí hiïnå nayâ cunä g co á thï í la â tñn hiïuå canã h baoá mötå sö ë chûná g bïnå h khacá . Cha ã hanå , nhûnä g sû å cöë liïn quan àïnë thênå hoùcå cacá bïnå h viïm nhiïmî àûúnâ g tiïtë niïuå . Tiïuí tiïnå nhiïuì cunä g xayã ra, khi anh bõ viïm tuyïnë tiïnì liïtå nhiïmî va â khöng nhiïmî khuêní . Quan niïmå rùnç g chó àanâ öng cao tuöií co á thï í gùpå rùcæ röië vúiá tuyïnë tiïnì liïtå laâ sai hoanâ toanâ . Cacá bïnå h tuyïnë tiïnì liïtå co á thï í tênë cöng têtë ca ã àanâ öng trûúnã g thanâ h, khöng phuå thuöcå nhomá tuöií cu å thï.í Vò thï ë cacá öng cênì tham khaoã bacá sô, ngay khi xuêtë hiïnå dêuë hiïuå khacá la.å Kiïmí tra nönì g àö å PSA trong mauá la â xetá nghiïmå cú banã va â àún gianã phatá hiïnå dêuë hiïuå bêtë thûúnâ g liïn quan tuyïnë tiïnì liïtå . Sau khi “yïu” töi thêë y coá hiïå n tûúå ng chaã y maá u, töi lo lùæ ng súå rùç ng mònh àang mang trong mònh möå t cùn bïå nh nguy hiïí m nhû ung thû chaã haå n? Vên Ngaâ (Bóm Sún, Thanh Hoáa) ThS.BS. Buiâ Hönì g Thuyá (BV TW Quên àöiå 108) traã lúiâ : Mötå vaiâ giotå mauá sau khi “yïu” khöng liïn quan àïnë chu ky â kinh nguyïtå co á thï í khiïnë banå bùn khoùn nhûng àa söë trûúnâ g húpå la â banå khöng cênì phaiã lo ngaiå . Ào á co á thï í la â hï å qua ã viïm cö í tû ã cung hoùcå trêyì xûúcá vùtå niïm macå önë g êm àaoå sau thao tacá cêuå nho ã vaoâ ra qua á gêpë gapá hoùcå chûa coá manâ daoå àêuì àêyì àu.ã Banå cênì ài khamá bacá sô nïuë hiïnå tûúnå g nayâ xayã ra thûúnâ g xuyïn búiã vò ào á co á thï í la â dêuë hiïuå cuaã cacá bïnå h phu å khoa (nêmë , nhiïmî trunâ g êm àaoå , munå röpå sinh ducå … u nang buönì g trûná g) hoùcå sû å cö ë sûcá khoeã khacá . Töi coá mêëy öng “baån bia” thûúâng khoe khoang laâ… nhaâ vö àõch búãi biïët duâng thuöëc trúå giuáp. Caác öng êëy maách nhau mua thuöëc trïn maång. Töi nghe noái vïì taác haåi cuãa chuyïån naây nhûng khöng àuã lyá leä khuyïn can. Xin baác sô giuáp töi! Haãi Long (382 Nam Kyâ Khúãi Nghôa, TPHCM) PGS.TS Nguyïnî Hoaiâ Bùcæ (BV Àaiå hocå Y Ha â Nöiå ) tra ã lúiâ : Thûcå tï ë thùm khamá cho thêyë co á rêtë nhiïuì nam giúiá khi co á cacá triïuå chûná g röië loanå cûúng dûúng àaä khöng ài khamá ma â tû å mua thuöcë , thêmå chñ la â mua trïn manå g àï í àiïuì trõ. Àiïuì nayâ rêtë nguy hiïmí vò ngûúiâ bïnå h co á thï í gùpå phaiã biïnë chûná g, cacá bïnå h ly á ài kemâ , thêmå chñ co á trûúnâ g húpå , bïnå h nhên bõ cûúng àau dûúng vêtå keoá daiâ phaiã nhêpå viïnå cêpë cûuá , àï í laiå nhiïuì hêuå qua ã nùnå g nï.ì Ngoaiâ cêu chuyïnå nguy haiå trûcå tiïpë àïnë cêuå nho ã viïcå lamå dunå g cacá thuöcë cûúnâ g dûúng cêpë töcë cunä g tiïmì êní nhiïuì nguy cú cho sûcá khoe,ã kï í ca ã tñnh manå g nhû nhöiì mauá cú tim, àötå quy…å Nhûnä g öng “yïuë yïuë ” thûúnâ g mang têm ly á mùcå camã , khöng àïnë àuná g àõa chó khamá bïnå h co á uy tñn maâ ài khamá taiå cacá cú sú ã khöng àamã baoã va â àûúcå tû vênë sû ã dunå g cacá dõch vuå àùtæ tiïnì , àùtå cacá dunå g cu å hö î trú å cûúng dûúng khöng àatå tiïu chuêní quöcë tï ë va â cêpë phepá lûu hanâ h… Têtë ca ã àïuì la â hanâ h àönå g liïuì lônh, àem laiå hêuå qua ã xêuë cho mötå trong nhûnä g chûcá nùng quan tronå g cuaã ngûúiâ àanâ öng. Gêìn àêy töi bõ röëi loaån cûúng dûúng, thêåm chñ nhiïìu luác khöng “laâm ùn” gò àûúåc. Töi lo lùæng khöng biïët coá phaãi mònh àang dñnh bïånh tim maåch? Töi cêìn phaãi laâm gò? Höìng V. (Àöì Sún, Haãi Phoâng) PGS.TS Nguyïî n Hoaâ i Bùæ c (BV Àaå i hoå c Y Haâ Nöå i) traã lúâ i: Nam giúiá röië loanå cûúng dûúng coá nguy cú mùcæ bïnå h tim thiïuë mauá lïn 1,87 lênì , bïnå h suy tim lïn 8 lênì so vúiá nhûnä g ngûúiâ bònh thûúnâ g. Ngoaiâ ra, röië loanå cûúng dûúng cunä g àûúcå coi la â mötå trong cacá yïuë tö ë lamâ tùng nguy cú tû ã vong do cacá bïnå h ly á tim macå h lïn 1,43 lênì . Sú ã dô co á möië liïn quan nayâ laâ do röië loanå cûúng dûúng vaâ cacá bïnå h ly á tim macå h co á chung cacá yïuë tö ë nguy cú gêy bïnå h nhû löië sönë g khöng lanâ h manå h nhû ñt hoatå àönå g thï í lûcå , hutá thuöcë la,á rûúuå bia, beoá phò, röië loanå mú ä mauá , tiïuí àûúnâ g… va â chung cú chï ë gêy bïnå h nhû röië loanå chûcá nùng cuaã tï ë baoâ nöiå mö macå h mauá ,… Do vêyå röië loanå cûúng dûúng àûúcå coi nhû mötå dêuë hiïuå súmá canã h baoá cacá nguy cú mùcæ cacá bïnå h ly á tim macå h ú ã nam giúiá . Banå àûnâ g ngaiå ngênì àïnë gùpå bacá sô àï í àûúcå khamá , tû vênë va â àiïuì trõ húpå ly.á n Nhûäng thùcæ mùcæ thêìm kñn maâ baån khöng biïët hoãi ai Trong söë nayâ , mucå Thò thêmì bïn göië , Tiïnì Phong Chuã nhêtå tiïpë tucå tra ã lúiâ cacá cêu hoiã banå àocå gûiã àïnë höpå thû thithambengoi@gmail.com thúiâ gian gênì àêy.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==