8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Tư n Ngày 21/8/2024 MÙA SE DUYÊN Mỗi năm cứ độ tháng 4, những vườn rẫy sầu riêng vào mùa bung cánh. Khi ánh hoàng hôn lững thững buông, giọng cô bạn thỏ thẻ rủ rê qua điện thoại: “Mùa thương nhớ lại đến rồi”. Chúng tôi di chuyển từ TP Buôn Ma Thuột về huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk, theo chân những người nông dân “kết duyên” cho cây sầu riêng. Mặt trời tắt nắng, cái oi nồng vẫn bám riết, hơi nóng hầm hập từ con đường phả lên nóng ran mặt. Hương nồng của hoa sầu riêng mang đến cho tôi nhiều cảm xúc khó tả. Trước kia, đến mùa hoa tôi mê mẩn cách chuyển màu của nó, lúc mới nhú, hoa bé bằng hạt đậu, sau gần 1 tháng được tưới đủ nước, hoa trưởng thành, các nụ hoa từ từ nứt ra. Lúc hoa mới nở, các cánh phô diễn một màu trắng tinh khôi, và khi hoa ngả màu kem vàng cũng là lúc nó hoàn thành sứ mệnh để chuẩn bị cho một thế hệ trái non ra đời. Trong căn nhà cấp 4 khang trang, sau khi ăn vội bữa cơm tối, vợ chồng bà Thái Thị Hải (xã Cư Dliê Mnông, huyện Cư M’gar) tất bật chuẩn bị mỗi người 1 chổi lông mềm buộc sẵn vào một đầu cây dài, đèn pin đội đầu. Đưa cho chúng tôi đôi ủng, bà Hải nói: “Ban đêm phải đi vào bảo vệ chân, phòng các loại côn trùng”. Màn đêm buông xuống, sương bắt đầu mơn trớn trên những cành cây, trong đêm tối, bước chân âm thầm của người nông dân bắt đầu công việc se duyên cho loài cây này. Ánh đèn pin loang loáng soi rõ từng chùm hoa trắng lung linh toả hương thơm nồng. Những bông hoa sầu riêng mọc ra từ các nhánh trên thân được chiếc chổi lông mềm mại nhẹ nhàng chạm vào di chuyển những hạt phấn của hoa này sang đầu nhụy hoa kia. “Phải dùng chổi mềm quét lăn đều xung quanh các chùm hoa để phấn dính đều vào các đầu nhụy. Thụ phấn cần nhẹ Vườn sầu riêng của gia đình bà Hải (huyện Cư M’gar) vào mùa kết trái Những năm gần đây, loại quả được ví “vua trái cây” giúp nhiều nông hộ ở Đắk Lắk trở thành “tỷ phú” sau mỗi vụ thu hoạch. Để có được những lớp cơm vàng cùng hương thơm đầy mê hoặc, trước đó, người nông dân vất vả đêm hôm soi đèn thụ phấn cho cây sầu riêng. n NGUYỄN THẢO PHÓNG SỰ Mùa thương nhớ ở miền nắng gió NỐI DÀI DANH MỤC DI SẢN Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) bổ sung 17 di sản vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó có các lễ hội truyền thống như lễ hội giã cốm của người Tày (Tuyên Quang), lễ hội bơi chải làng Tiếu Mai và lễ hội Đền Tiên La (Bắc Giang),… Ở loại hình nghề thủ công truyền thống, nghề làm nhang (Tây Ninh), nghề làm gốm ở Sa Huỳnh (Quảng Ngãi), nghề ướp trà sen Quảng An (Hà Nội),… được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Phở Hà Nội, phở Nam Định, mì Quảng (Quảng Nam), tri thức may, mặc áo dài Huế,… có tên trong danh sách công nhận di sản thuộc loại hình tri thức dân gian. Đợt công bố mới nhất của Bộ VHTTDL còn vinh danh các tập quán xã hội và tín ngưỡng như lễ Xên đông (cúng rừng) của người Thái (Yên Bái) và nghi lễ Tết Xíp xí của người Thái trắng (Sơn La). Ở loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian có Ru ún (hát ru) của người Mường (Thanh Hóa). Việc ghi danh không chỉ là tín hiệu vui với di sản, mà còn mở ra cơ hội quảng bá văn hóa, du lịch cho địa phương, giúp di sản đến gần hơn với công chúng. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra những yêu cầu mới đối với nhiệm vụ quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản. Tháng 4/2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 39/2024/NĐCP quy định biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong các Danh sách của UNESCO và Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nguyên tắc trong quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể là bảo đảm các di sản văn hóa phi vật thể được thực hành để hướng con người, cộng đồng tới các giá trị văn hóa tốt đẹp, gìn giữ bản sắc, hướng tới sự phát triển xã hội toàn diện. Việc ứng xử với di sản cần bảo đảm tôn trọng sự đa dạng văn hóa, vai trò của cộng đồng chủ thể và tính đặc thù dân tộc, vùng miền. Di sản văn hóa phi vật thể của các cộng đồng khác nhau đều được tôn trọng như nhau. CẨN TRỌNG TỪ BẢO TỒN ĐẾN QUẢNG BÁ Việt Nam sở hữu kho tàng di sản văn hóa phi vật thể đa dạng, từ các sản phẩm thủ công truyền thống, nghi lễ, hình thức biểu diễn nghệ thuật cho tới những tri thức bản địa. Ngoài những yêu cầu về bảo tồn theo nghị định, câu chuyện hậu vinh danh, các chuyên gia cũng đề cập mối lo ngại di sản được vinh danh ồ ạt. Tiến sĩ Trần Hữu Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu ứng dụng văn hóa và du lịch nêu một số bất cập liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể. Thực trạng này xuất phát từ việc chưa nắm được đặc trưng cơ bản của di sản nên nhiều địa phương bảo tồn di sản chưa đúng cách, không tôn trọng vai trò cộng đồng và các thành tố liên quan, dễ dẫn tới tình trạng “đồng phục hóa”. Việc bảo tồn và phát triển di sản sau khi được ghi danh đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng, tránh xâm hại tính nguyên vẹn của di sản. PGS.TS Bùi Hoài Việc ghi danh không chỉ là tín hiệu vui với di sản mà còn mở ra cơ hội quảng bá văn hóa, du lịch cho địa phương GẦN 500 DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ QUỐC GIA: Tránh vinh danh ồ ạt, lơ là bảo tồn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa bổ sung 17 di sản vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc ghi danh vừa là tín hiệu vui, vừa mở ra cơ hội quảng bá văn hóa, du lịch cho địa phương, giúp di sản đến gần hơn với công chúng. Điều này cũng đặt ra những yêu cầu mới về phát huy giá trị di sản, tránh ghi danh ồ ạt nhưng lơ là nhiệm vụ bảo tồn bền vững. Bảo tồn và phát triển di sản sau khi được ghi danh đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng Kỳ 1: Nếm trải vị cây tỷ đô Mảnh đất Tây Nguyên quyến rũ bởi vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng, khẳng định vị thế của những cây công nghiệp chủ lực và đặc biệt mê dụ lòng người là vẻ đẹp, hương vị của các loài cây trái đặc sản nơi đây. Những quả sầu riêng non bám đầy trên cành, lớn dần lên trong nắng gió
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==